Kóždej šuli swoje mjeno
Štóž je hdy w Slepjanskej kónčinje přebywał, tón wě, zo su tamniše wsy wot hole wobdate. Region to, kotryž ma swoje typiske wašnje žiwjenja. W serbskimaj stolicomaj Budyšinje a Choćebuzu ludźo často njewědźa, z čim so wobydlerjo na wsach Slepjanskeje wosady zaběraja. Tele dny pak pyta sej namjet puć do wulkeho łužiskeho swěta, kotryž móhł, ně, twjerdźu, zo dyrbi samo myslenje tež druhdźe wobwliwować.
Wot 1960tych lět ma Slepjanska šula mjeno „Dr. Marja Grólmusec“. Generacije šulerjow su so ze žiwjenjom a skutkowanjom antifašistki zaběrali, byrnjež rodźena Radworčanka njeposrědni zwisk k tamnišim kónčinam njeměła. Přiwšěm je derje, zo zwonka Slepoho stejaca wosobina historiski horicont šěri. Nětko pak kursěruje ideja, nastawacemu nowemu Němsko-Serbskemu šulskemu centrumej Slepo spožčić mjeno Kito Lorenc. Hač tomu tak budźe, njeje jasne. Wšako su tam tež druzy, kotřiž chcedźa dotalne mjeno zachować. Zajimawe je, zo wotwažuja w Slepom wo dwěmaj mjenomaj.
Překwapjenka a profesionalita
Michał „Černo“ Brězan je wot wšeho spočatka hłowny organizator jolka-swjedźenja. Bosćan Nawka je so z Nukničanom rozmołwjał.
Knježe Brězano, kak hódnoćiće ze stejnišća zarjadowarja lětuši swjedźeń?
M. Brězan: Nastupajo wotběh a wopyt je poprawom wšitko kaž wočakowane běžało. Překwapił je mje nimoměry dobry wothłós, a to nic jenož wjesnjanow. Program je so lětsa, kaž so zda, skoro wšitkim wopytowarjam lubił.
Na kóncu sće Michała Cyža počesćili. Njeje wón woprawdźe ničo wo tym wědźał?
M. Brězan: Ně, hewak dźě njeby to žana překwapjenka była. Tak je so akcija šlachćiła, a wón so jara wjeseleše. Bě načasu so jemu za dźěło jako wuměłski nawoda dźakować.
Što su Waše wosobinske wjerški?
M. Brězan: Kóžde lěto je to hinak, njeje móžno sej jednorje něšto wubrać a wosebje wuzběhnyć. Tónraz mějachmy hosći, čemuž dotal tak było njeje, ale je mje wosobinsce zwjeseliło.
Směmy jolku mjeztym jako profesionelnje organizowany swjedźeń wopisować?
Dowolnicy su z cyłeje Europy
Brězowski jězor je hižo dlěje hač 35 lět dowolowa idylka wšitkim, kotřiž lubuja měr a so rady kupaja. Tež tu profituja wo wuwiću, zo dale a wjace ludźi swój dowol w Němskej přežiwja. Jost Schmidtchen je so wo tym z jednaćelom zaměroweho zwjazka Lotharom Ahrom rozmołwjał.
Knježe Ahro, kak su so ličby wopytowarjow loni při Brězowskim jězoru wuwili?
L. Ahr: Z dokładnje 19 463 přenocowanjemi na přibrjohomaj za tekstil a FKK mějachmy loni stopnjowanje wo 400. Docpěli pak smy stopnjowanje jeničce na přibrjohu za FKK, hdźež mamy kupanišćo, stanowanišćo a předawanišći zakuskow. Tónle wobłuk je dźeń a woblubowaniši. Cyłkownje smy tam 5 931 přenocowanjow zličili.
Zwotkel kupacy, stanowarjo a dalši dowolnicy su?
Zajim za nowu techniku budźić
Bus z napisom Fabmobil steji dwutydźensce póndźelu na dworje Serbskeho šulskeho a zetkawanskeho centruma (SŠZC) kaž tež Kamjentneho domu w Budyšinje. Milenka Rječcyna je so z industrijnym designerom Bosćijom Pjacu rozmołwjała, kiž projekt přewodźa.
Jako Berlinske předewzaće Design Studio The Constitute sće ideju wuwili, dźěćom a młodostnym načasnu technologiju zbližić. Jězdźiće z Fabmobilom po Łužicy. Što je zmysł projekta?
B. Pjaca: Chcemy wosebje šulam na wsach a w mjeńšich městach technologije přichoda spřistupnić. Tak wotkrywamy młodostnym kulturne kubłanje a powołanske puće, kotrež běchu jim dotal njeznate abo na kotrež so ženje zmužili njebychu. Naš zaměr je zajimcam spřistupnić kreatiwnu technologiju w 3D-ćišću, wirtualnu realitu, robotiku a programěrowanje. W městach je wjetši poskitk so z tejle temu zaběrać. Chcemy nowe, digitalne a načasne kulturne a dožiwjenske formaty wutworić.
Na kotre wašnje zajim budźiće?
Žane swójske bytostne mysle?
Kajke to začuće, hdyž dobrowólnje jenož přihladuješ? Nimo Budyskeho su wšitke wokrjesy južneje Braniborskeje a wuchodneje Sakskeje kaž tež bjezwokrjesne město Choćebuz towaršnosći Hospodarski region Łužica přistupili, zo bychu regionalne žadanja za strukturnu změnu zwěsćili a je z podpěru knježerstwow w Drježdźanach a Podstupimje jednohłósnje w Berlinje zwuraznili.
Hornjołužiscy wobdźělnicy na srjedownym nowolětnym přijeću města Choćebuza běchu snano tróšku překwapjeni, z kotrym zapalom je tamniši wyši měšćanosta Holger Kelch (CDU) wo wulkich wužadanjach předstejaceje strukturneje změny w kónčinje rěčał a zdobom narok swojeho města na nawodnu rólu w tymle procesu přizjewił. Wězo začuwaja w Delnjej Łužicy a w Zhorjelskim wokrjesu njesměrnje wulki ćišć nastupajo zarunanje dźěłowych městnow w hórnistwje a energijownistwje. A byrnjež Budyski wokrjes direktnje z toho snano mjenje potrjecheny był, płaća nimale wšitke zaměry hospodarskeho regiona njewobmjezowanje tež za njón.
Dźěći dyrbja moralku dodnić
Dźěćacy ptači kwas „Kak je hawron ptači kwas zaspał“ měješe wčera premjeru w Budyšinje. Milenka Rječcyna je so z dramaturgowku Serbskeho ludoweho ansambla a libretistku krucha Jěwu-Marju Čornakec rozmołwjała.
W lětach 2006 do 2016 je sydom knižkow wo myšce Pip-Pip a jeje přećelach wušło. Wo hawronje, kotryž je ptači kwas zaspał, pak hišće nic. Čehodla wuhladamy tule stawiznu tónkróć najprjedy na jewišću?
J.-M. Čornakec: Na swojich čitanjach sym stajnje zaso słyšała, zo chcedźa dźěći myšku a jeje přećelow na jewišću dožiwić. Spočatnje mějachmy inscenaciju na jewišću, z čehož je so knižka wudała. Zakład lětušeho musicala běše powědančko wo jěžiku, kotryž je spać nawuknył. Wuwich ideju, a ta da so z ptačim kwasom zwjazać. Zdobom chcych wšitke zwěrjata z knižkow zapřijeć. Hač aktualny kruch jako knižka wuńdźe, njewěm. Stawizna pak steji w programowym zešiwku.
Kotry kubłanski koncept so za Wašimi knihami a inscenacijemi chowa?
Dalšich čłonow do SKT zdobyć
2. měrca planuje Towarstwo Serbski kulturny turizm (SKT) swoju hłownu zhromadźiznu. Wo přihotach je so Měrćin Weclich z projektowej managerku SKT Ines Kunzendorf rozmołwjał.
Što běchu loni wjerški dźěławosće towarstwa, kotrež ma 19 čłonow?
I. Kunzendorf: Po tym zo dyrbješe Marko Kowar zastojnstwo předsydy SKT druhich nadawkow dla złožić, móžachmy na hłownej a wólbnej zhomadźiznje Manfreda Hermaša za funkciju zdobyć. Zastupjene bě SKT na Drježdźanskich pućowanskich wikach, přewjedźechmy lětnu ekskursiju z 25 wobdźělnikami na Lědy a wokolinu a podpěrachmy našu čłonku Corneliju Schnippa, zo by kładźity dom w Lěskej zachować móhła.
Što njeje so zešlachćiło?
I. Kunzendorf: Zwoprawdźić njemóžachmy projekt, woznamjenić pućniki na kolesowarskej šćežce Serbske impresije z lipowym łopješkom. Bohužel dyrbješe SKT přisłušace Wojerowske pućowanske předewzaće „kraj a ludźo“ insolwencu přizjewić.
Kak bě SKT do wuwića turizma we Łužicy integrowany?
Wiki znowa magnet byli
Na wuspěšne lěto 2017 móže Serbski kulturny centrum (SKC) Slepo zhladować. Wo wjerškach minjenych dwanaće měsacach je so Jost Schmidtchen z nawodnicu SKC Sylwiju Panošinej rozmołwjał.
Knjeni Panošina, kak posudźujeće zajim wopytowarjow w zašłym lěće?
S. Panošina: Moji sobudźěłaćerjo a ja móžemy spokojom być, štož pak njewoznamjenja, zo smy kónc wuwića docpěli. Nawopak! Ze swojim planom zarjadowanjow 2018 chcemy so prócować, zo ličba wopytowarjow dale rozrosće. Wězo je nam wědome, zo budu jutrowne wiki zawěsće zaso najwjetši magnet.
Kak je so scyła zajim za jutrowne nałožki a jutrowne wiki wuwił?
Čornoběły film barbu nabył
Za mnohich njebě přechod do lěta 2018 ničo wosebite, za někotrych wšak nowe začuće – tež za mnje, a to w Budyšinje. Čujach so tu kaž w druhej časowej dobje. Hižo do połnocy, wosebje pak po wotbiću dwanateje hodźiny hač do noweho dnja w dwěmaj wotběža před mojimaj wočomaj čornoběły film. W nim wuhladach brónje. Jedna po druhej třěleše swój smjertny wusyw na přećiwnika, při čimž wusyłaše dupe zwuki. A w mojim filmje dźěše dale: Z lětadłow padachu hwizdajo bomby na město, hdźež wšitko rozbichu.
Kak na tajke mysle přińdu? Cyle jednorje: Takle klinčeše w nocy, jako z Budyskich bydlenskich štwórćow rakety k njebju lětachu. A prajach sej, takle móhło klinčeć we wójnje. Za scyła njerozumne mam nowe produkty, kotrež při wutřělenju zwuki wot so dawaja, klinčace kaž melodija spěwa. Poslednju třělwu słyšach Nowe lěto krótko do połnocy. Wobydlerjo města běchu woprawdźe prawo wužiwali, hač do 1. januara w 24.00 hodź. praskać směć.
Z dobrej bilancu do lěta 2018
Serbske šulske towarstwo je swoju dźěławosć loni dale skrućiło. Milenka Rječcyna je so z předsydku SŠT Ludmilu Budarjowej rozmołwjała.
Što běchu ćežišća dźěła SŠT w lěće 2017?
L. Budarjowa: W twarskim wobłuku słušatej k tomu wotewrjenje pěstowarnje „Chróšćan kołć“ z nowym konceptom a nowym mjenom a přepodaće ponowjenych rumnosćow horta we Wotrowje. Běžnje přinošowachmy z nowymi idejemi k planowanju nowotwara dnjoweho dźěćaceho přebywanišća w Ralbicach w nadźiji, zo tam bórze trěbne rozsudy tworja. Rěčne prózdninske lěhwo SŠT bě z rekordnym wobdźělenjom 67 dźěći dotal najwuspěšniše. Hižo za lětsa mamy telko přizjewjenjow, zo je kapacita nimale wučerpana.
A što běchu ćežišća w Delnjej Łužicy?
