Projekt z wobzorom
Na Radworskej Serbskej zakładnej šuli předstajichu tele dny cuzorěčni asistenća šulerjam pod hesłom „Pućowanje po swěće“ swój kraj. Milenka Rječcyna je so z nawodnicu projekta Constanzu Groß rozmołwjała.
Kotre su zakładne hódnoty projekta?
C. Groß: Mój zaměr je, zo so hosćićelske šule, w tym padźe Radworska, cuzorěčnym asistentam předstaja. Wšako lědma jedyn z wukrajnych hosći něšto wo Serbach wě. Dźe mi wo to, dźěćom na šuli wosebitosć swójskeje kultury a rěče wuwědomić, zdobom pak jim rěč a kulturu hosći zbližić.
Mjeztym sće druhi króć z cuzorěčnymi asistentami w Radworju a na dalšich šulach była. Kotre ma to wuskutki?
Na fachowy kubłanski dźeń
22. oktobra 2016 wotměje so w Chróšćanskej wjacezaměrowej hali „Jednota“ fachowy kubłanski dźeń na temu 2plus. Milenka Rječcyna je so z koordinatorom za serbske naležnosće z regionalneho zarjada Sakskeje kubłanskeje agentury Budyšin (SBAB) Bosćijom Handrikom rozmołwjała.
Štó su zarjadowarjo kubłanskeho dnja?
B. Handrik: Zamołwite za njón su sakske kultusowe zarjady, předewšěm kubłanska agentura a jeje Budyska wotnožka. Wšako je w koncepciji 2plus zapisane, zo ma SBAB dalekubłanja organizować.
Na njedawnym zeńdźenju Zwjazkoweho předsydstwa Domowiny bě rěč wo tym, zo ma Rěčny centrum WITAJ zamołwitosć.
Serbska rejawe Łužicy po puću
Dlěje hač lěto hižo so sobuskutkowacy Lipšćanskeho projekta „Serbska reja“ prawidłownje zetkawaja. Wo aktualnym stawje skutkowanja a wo lětušich předewzaćach je so Cordula Ratajczakowa z Gregorom Kliemom rozmołwjała.
Kak so projekt „Serbska reja“ wuwiwa?
G. Kliem: Naš hłowny zaměr je serbske reje wozrodźić, a to při čiłej hudźbje. Tydźensce zetkawaja so hudźbnicy, woni tworja žro. Za wosebite wustupy přidruža so jim nimo na reji zajimowanych rejwanski wučer Georgi Marinow z Drježdźan. Štož instrumenty nastupa, mamy nětko husle, kontrabas, dwě gitarje, akordeonaj, klarineće a ze srjedźowěka pochadźacu nyckelharpu, serbsce prajene klučowe husle. Wšitcy wězo přeco pódla njejsu. Na zakładźe Kraloweho huslerskeho spěwnika a Slepjanskeho spěwnika hrajemy delnjo- a hornjoserbske spěwy. Za nas je instrumentalizowanje hišće wažniše hač spěwanje. Mjeztym dosaha naš repertoire za dwě hodźinje live hudźby. Hrajemy wězo hłownje z hłowy, zo by hudźba žiwa skutkowała.
Spřistupnjeće swoje hudźbne aranžementy tež druhim?
Rozmołwa (28.01.16)
Wnučk serbskeho prócowarja a žurnalista Jana Skale dr. habil. Peter Kroh wuda njedawno knihu „Minderheitenrecht ist Menschenrecht – Sorbische Denkanstöße zur politischen Kultur in Deutschland und Europa“. Alfons Wićaz je so z awtorom nowostki rozmołwjał.
Zaběraće so hižo wjele lět z mjeńšinowej politiku a tak tež ze skutkowanjom swojeho serbskeho dźěda Jana Skale. Někotre knihi wo tym sće hižo wudał, dalša publikacija „Minderheitenrecht ist Menschenrecht“ předleži nětko jako nowa na knižnych wikach. Čehodla je Wam tale tema tak wažna?
P. Kroh: Po wšej Europje běchu a su mjeńšiny diskrimowane, byrnjež w jara rozdźělnej měrje. Přiwšěm je zhromadne žiwjenje rozdźělnych etnijow lědma bjez konfliktow, samo tam, hdźež su prawa mjeńšiny w zakonjach definowane.
Podtitul Wašeje knihi rěka „Sorbische Denkanstöße zur politischen Kultur in Deutschland und Europa“. Skići politiske połoženje Serbow w lětach 1920 do 1945 scyła telko myslenskich nastorkow za dźensnišu mjeńšinowu politiku?
Wuske styki k Serbam wažne
Za stajnym blidom Zelenych móžachu zawčerawšim, wutoru, zapósłanču strony w Sakskim krajnym sejmje Franzisku Schubert witać. 33lětna je zdobom zamołwita frakcije za serbske naležnosće. Marko Wjeńka je so z njej wo dźěle na dobro Serbow rozmołwjał
Maće w swojej funkciji hižo styki k serbskim zamołwitym?
F. Schubert: Sym poprawom jara konstantnje z nimi w rozmołwje. Sym zwiski k Domowinje runje tak nawjazała kaž k druhim, na přikład k iniciatiwnej skupinje Serbski sejm. Wobkedźbuju pak tež problem financowanja Załožby za serbski lud. A wjeselu so, zo je so połoženje na tym polu polěpšiło. Serbske naležnosće wšak wobjednawamy w sejmje přez hranicy frakcijow. Wuski zwisk mam tohorunja k Rěčnemu centrumej WITAJ. W serbskich prašenjach wšak je mi na dobro, zo mam sama serbske korjenje.
Hdźe widźiće ćežišća swojeho dźěła?
Ludźo chcedźa jasnosć přichod nastupajo
Před něhdźe lětom je energijowy koncern Vattenfall připowědźił, swoju brunicowu spartu předać. Što je so wot toho časa w Trjebinje a Miłorazu stało, wo tym je so Jost Schmidtchen z Trjebinskej wjesnjanostku Kerstin Antonius (Trjebinske wolerske zjednoćenstwo) rozmołwjał.
Knjeni Antonius, kak wobhladujeće minjene lěto?
K. Antonius: Nimam je runjewon za jara přijomne. Lěto 2015 njeje našim wobydlerjam jasnosć za žiwjenske planowanje přinjesło, štož nastupa přesydlenje. Tale njewěstosć wšědne žiwjenje w Trjebinje a Miłorazu poćežuje.
Móžeće to dokładnišo wopisać?
K. Antonius: Wězo. Lěto 2014 bě so z připowědźenjom skónčiło, zo chce Vattenfall předań brunicoweje sparty pruwować. Ale cyłe lěto pozdźišo njebě hišće ničo jasne. Wobydlerjo njemóža swoju swójbnu a powołansku perspektiwu planować a nichtó jim k tomu žanu jasnu wotmołwu njeda. Tohodla žadamy sej wěstu perspektiwu za přichod, a to za cyły łužiski brunicowy region.
Kak hódnoćiće w tym zwisku aktualne prócowanja zwjazkoweho knježerstwa wo klimowu změnu?
„Zasadnje serbsce rěčimy“
Gmejna Ralbicy-Róžant je jedna z pjeć serbskich, kotrež přisłušeja zarjadniskemu zwjazkej Při Klóšterskej wodźe ze sydłom w Pančicach-Kukowje. Runja Chrósćicam, Njebjelčicam, Pančicam-Kukowej a Worklecam su so radźićeljo tež w Ralbicach-Róžeńće w gmejnskich wustawkach zawjazali, serbsku rěč w gmejnskim žiwjenju zaměrnje nałožować. Měrćin Weclich je so wo tym z wjesnjanostu Hubertusom Ryćerjom (CDU) rozmołwjał.
Kajka je wobchadna rěč na prawidłownych měsačnych zeńdźenjach wašeje gmejnskeje rady, na kotrež tež zajimowani wobydlerjo přichadźeja?
Wjele młodych so za spěw hori
Lětsa zhladuje Zwjazk serbskich spěwarskich towarstwow (ZSST) na 25. jubilej znowa załoženja. Cordula Ratajczakowa je so z předsydu Pětrom Cyžom rozmołwjała.
Kak wupada bilanca minjeneho lěta?
P. Cyž: Sobustawske chóry ZSST su derje dźěłali a našim připosłucharjam zajimawe koncerty poskićeli. Skedźbnić chcu nimo poskitka nazymskich koncertow a koncertow wokoło hód wosebje na fakt, zo steji zhromadne spěwanje zaso w fokusu. Mjenować chcył programaj chóra Budyšin z chórom Łužyca a koncert „Lipa a přećeljo“, kotryž je znowa za spočatk małeho róžka připowědźeny. Zhromadny spěw steji tež w srjedźišću našeho jubilejneho koncerta k 25. róčnicy znowazałoženja ZSST. Wot smažnika 2015 jón intensiwnje přihotujemy.
Z kotrym facitom zhladuje ZSST na 25lětne wobstaće?
P. Cyž: Chórowa scena je so pomjeńšiła, štož zaleži na demografiskim wuwiću Łužicy. A přiwšěm mamy wjele spěwarjow, runje tež młodych, kotřiž so za serbski spěw – hač chórowy abo ludowy – horja. To mje jara zwjesela. Tuchwilu je nimale 500 čłonow w 16 towarstwach ZSST organizowanych.
Nowe wužadanja za RCW
Rěčny centrum WITAJ zhladuje na wuspěšne skutkowanje w lěće 2015. Z nawodnicu RCW dr. Beatu Brězanowej je so Milenka Rječcyna rozmołwjała.
Kotre projekty běchu za Was hladajo na lěto 2015 wosebite abo wusahowace?
Dr. B. Brězanowa: Myslu na přikład na plakat „Serbske stawizny w 160 wobrazach“. Z nim hodźeli so rjane projekty za šulerjow wuwić. Wone móhli tež skrućenju narodneje identity słužić. Wo tym hišće rozmyslujemy. Projekty a materialije k powołanskej orientaciji, kaž smy je loni zwoprawdźili, su trajny nadawk. Wjeselimy so, zo mamy za to dobrych partnerow, kaž Zwjazk serbskich rjemjeslnikow a předewzaćelow. Katalog kwalitatiwnych kriterijow k spěchowanju a posrědkowanju serbšćiny w pěstowarnjach žněje dobry wothłós a je nam pohon, k tomu bórze dźěłowy zešiwk wuwić. Tón ma jako přiručka při kwalitatiwnym managemenće a jako zakład sebjeewaluacije słužić.
Kotre wužadanja lětsa na RCW čakaja?
„Serbske wobsahi nas jara wobohaćeja“
Wojerowske wuměłstwowe towarstwo pěstuje wjelelětnu zhromadnosć. Wo wobsahach w lěće 2015 a wo widźe na lětsa je z předsydu towarstwa Martinom Schmidtom Andreas Kirschke porěčał.
Kak intensiwne bě lěto 2015 za was?
M. Schmidt: Jara skutkowne. Smy 65 zarjadowanjow organizowali, předewšěm čitanja, přednoški, koncerty a wodźenja. Jara wulku rezonancu žnějachu literarno-hudźbne matineje njedźelu dopołdnja na hrodźe. Tu je kóždy raz něhdźe 50 připosłucharjow přišło. Wobsahi běchu „Einer der nie geschwiegen hat“ wo Stefanu Heymje, „Wie ich meinen Großvater kennen lernte“ wo Erwinje Strittmatteru, „Ochsen müssen büffeln – der Mensch muss lernen“ z tekstami wo šuli, šulskim času a šulskim zadźerženju kaž tež „Schriftsteller mit Texten über Hoyerswerda“.
Kak towarstwo ze serbskimi wuměłcami hromadźe dźěła?
