Druhi króć w Janskej cyrkwi
Po lońšej premjerje wjeseli so skupina dujerjow Tiefblechensemble na dalši koncertny rjad, kotryž zahaja dźensa w Budyskej cyrkwi swj. Pětra. Jutře, sobotu, w 19 hodź. koncertuja druhi króć we Wojerowskej Janskej cyrkwi. Silke Richter je so z hudźbnikom kwarteta, Wojerowčanom Fritzom Vogelom, rozmołwjała.
Loni sće premjeru we Wojerowskej Janskej cyrkwi měli …
F. Vogel: Haj, koncertowachmy tam loni scyła prěni raz jako skupina Tiefblechensemble. Tuž móhli rjec, zo bě to naš załoženski koncert. Program bě pisany, wot hudźby z barokneho časa hač k modernym spěwam bě wšitko pódla. Zwjeselili smy so nad wulkej ličbu hosći. Janska cyrkej bě jara derje pjelnjena. Po koncerće dóstachmy tójšto chwalby a připóznaća, štož nas pohonjowaše, lětsa dalši koncertny rjad přewjesć.
Kak je k załoženju ansambla dóšło?
Pytaja tež serbsce rěčacych
Roberto Lombino pochadźa z Prahi a zajimuje so předewšěm za słowjanske rěče. We wobłuku stipendija Załožby za serbski lud je w Lipsku studował a so dale w serbšćinje wukmanił. Tučasnje studuje młody Čech pólsku filologiju w Poznanju. Hižo někotre lěta angažuje so wón w projekće mjezysłowjanskeje rěče, za kotryž pytaja tež serbskich rěčnikow a rěčnicy. Što so dokładnje za ideju chowa, wo tym je so Jan Bogusz z nim rozmołwjał.
Što móžemy sej pod „mjezysłowjanšćinu“ – jendźelsce je to interslavic language – předstajić?
Najwšelakorišim formam namocy zadźěwać
Kónc tydźenja wotměwa so znowa hudźbny festiwal Nukstock, kotryž lětsa na štwórćlětstotka zhladuje. Cordula Ratajczakowa je so ze sobuzamołwitym za program Měrćinom Wjenkom rozmołwjała.
Před 25 lět lětami bě prěni festiwal Nukstock – planujeće składnostnje jubileja něšto wosebite?
M. Wjenk: Ně, ničo. Njeje to tež lětsa za nas žadyn jubilej. Prěni Nukstock bě drje 1997, je pak wosebje w prěnich lětach a potom před dwěmaj lětomaj korony dla tež cyłkownje trójce wupadnył. Swjećimy lětsa 23. Nukstock, naš přichodny jubilej je tohodla hakle za dwě lěće. Potom sej tež zawěsće něšto wosebite wumyslimy.
Što su lětuše wjerški hudźbneho programa?
Wo nachwatanju njedostatkow
Korony dla su měli šulerjo wšitkich šulskich schodźenkow w minjenym šulskim lěće tójšto nachwatać. Milenka Rječcyna je so z nawodu Slepjanskeje wyšeje šule „Dr. Marja Grólmusec“ Janom Hrjehorjom wo tym rozmołwjała.
W kotrej měrje su móhli wučerjo a wučerki wurunać wuknjenski deficit mjez šulerjemi a šulerkami?
J. Hrjehor: Zasadnje smy wšitko, štož bě žadane spjelnili, nic pak pola kóždeho šulerja. Mějachmy móžnosć nachwatać zastatki z programa Sakskeje „Dopomoc po koronje“. Smy organizowali z pjenjezami, běchu to 17 500 eurow, kotrež je nam kraj Sakska přewostajił, dopomoc za šulerjow. Woni su móhli na te wašnje swójski cil w jednym abo wjacorych předmjetach zaměrnje slědować.
Kelko šulerjow a šulerkow je tónle poskitk wužiwało?
Jězor trjeba zaso nowe žiwjenje
Wot lěta 2014 je Hórnikečanski jězor dospołnje zawrjeny. Po zesuwanju zemje 11. měrca 2021 so wotewrjenje jězora wo dalše lěta dliji, najskerje hač do lěta 2030. To by była katastrofa, měni Werner Petrick, předsyda towarstwa Rebelojo Hórnikečanskeho jězora. Tón přeprošuje 13. awgusta wot 11 hodź. na informaciski dźeń. Andreas Kirschke je z nim porěčał.
Knježe Petricko, wo čo na lětušim dnju Hórnikečanskeho jězora póńdźe?
W. Petrick: Chcemy wo swojich aktiwitach informować. Na dnjowym porjedźe stejitej lońša rozprawa a naše stejišćo wo napjelnjenju zesuwaneho kotoła. Dale chcemy so wo wotškódnjenju a wo poćežowanjach zawrjeneho jězora dla rozmołwjeć.
Kak wulke waše towarstwo je?
W. Petrick: Wobstejimy wot lěta 2013 a mamy nětko 50 čłonow. Woni bydla w Koblicach a Wulkich Ždźarach, ale tež w Budyšinje, Kamjenicy a Drježdźanach. Su to stanowarjo, wudźerjo, zahrodkarjo a wobydlerjo. Wšitcy smy z jězorom a jeho přirodu zwjazani a starosćimy so wo jeho přichod.
Što měniće wo napjelnjenju zesuwaneho kotoła?
Serbske poskitki su wohrožene
Krabatowy młyn tzwr ma wjetše personalne problemy. Milenka Rječcyna je so z jednaćelom towarstwa, Tobiasom Ćižikom rozmołwjała.
Šěriće tuchwilu po mnohich kanalach informacije wo wupisanych dźěłowych městnach. Čehodla?
T. Ćižik: Pytamy nuznje sobudźěłaćerjow. Mamy prawdźepodobnje ćeže dale wjesć naše poskitki we wobłuku kulturneho kubłanja za dźěći a młodźinu. Runje tak pobrachuje nam sobudźěłaćer abo sobudźěłaćerka za kulturne posrědkowanje a zjawnostne dźěło z ćežišćom za serbsku kulturu a rěč, kaž tež nałožki a tradicije. Zašłe lěta su tam skutkowali žony, kotrež běchu serbskeho pochada abo kotrež su serbšćinu nawuknyli. To bě za nas wulke zbožo.
Što, jeli-zo njenamakaće nikoho za młyn a wšitke tam so wotměwace poskitki?
T. Ćižik: Na to myslić nochcu. Jeli njenamakamy zajimcow budźe nam ćežko, dźěło dale wjesć. To rěka, zo njezmějemy na přikład hižo móžnosć přeprošeć sej skupiny šulerjow a šulerkow k nam do młyna. Z tym su tež serbskorečne, wosebje pak serbske temy wopřijace poskitki dale a bóle wohrožene.
Runohódnosć připóznać
Wojerowski Johanneum swjeći lětsa swoje 30lětne wobstaće. Milenka Rječcyna je so z nawodu kubłanišća a wučerjom za łaćinu, grjekšćinu a filozofiju Günter Kieferom rozmołwjała.
Z lěta 2005 sće nawoda kubłanišća. Kotre rozsudy maće za puć rubace?
G. Kiefer: Wažne za wuwiće šulskeho žiwjenja su na přikład temowy tydźeń a tydźeń prewencije, kotryž wotměwa so do zymskich prózdnin pod hesłom „zamołwitosć za sebje a za druhich přewzać“. Na nim so wšitcy šulerjo wobdźěleja. W lěće 2006 smy załožili wyšu šulu a ju integrowali. Tak smy měli lětsa prěnje zakónčace pruwowanje našich wyšich šulerjow. K tomu přińdu wšelke projekty, ke kotrymž słuša tež wuwučowanje serbšćiny.
W Johanneumje bě wjacore lěta móžno serbšćinu wuknyć. Kotry je staw dźensa?
Twarić jednorišo hač strukturu změnić
Sydom lět bě Měrko Domaška předsyda zarjadniskeho zwjazka Při Klóšterskej wodźe. Kónc tydźenja so jeho wólbna doba skónči a wón přepoda zastojnstwo do rukow swojeho naslědnika. Wo bilancy jeho skutkowanja je so z nim Marian Wjeńka rozmołwjał.
Knježe Domaška, kak wulke bě waše přesłapjenje, jako je so 10. meje zarjadniska zhromadźizna za Stefana Andersa a přećiwo wam rozsudźiła?
M. Domaška: Přesłapjenje njebě tak jara wulke. Běch kusk na to přihotowany. Z ličbu prajene sym k někak 55 procentami z tym ličił, zo njebudu wuzwoleny. Do toho běchu wěste signale a hibanja, kotrež su na to pokazali.
A kak je waša swójba reagowała?
M. Domaška: Moja mandźelska bě kusk šokěrowana. Wona je we wšěch lětach widźała, kelko časa sym woprował a tež naju mandźelstwo trochu zanjechał, zo bych wěcy změnił, kotrež mějach za wopačne. Ja potajkim wuslědk wólbow za cyle tak zlě njemějach, wona ćim bóle.
W kotrym stawje sće zarjadniski zwjazk wot swojeho předchadnika Alfonsa Ryćerja přewzał?
To za swoju dźowku nochcu
Na Worklečanskej wyšej šuli „Michał Hórnik“ chce lětsa wjace šulerjow w 5. lětniku wuknyć hač maja kapacity. Potrjechena je nimo dalšeju Šołćic swójba w Hórkach. Milenka Rječcyna je so z Antoniju Šołćinej rozmołwjała.
Waša dźowka chce wot noweho šulskeho lěta we Worklecach wuknyć. Z kotreje přičiny je to z ćežemi zwjazane?
A. Šołćina: Smój ju z mandźelskim tam přizjewiłoj a tak zwurazniłoj naše přeće za šulu kaž tež prawo na wuzwolenje kubłanišća. Na kóncu běchu za jenož jednu rjadownju, kotruž tam wutworić smědźa, štyri přizjewjenja přewjele. Za dalšu rjadownju pobrachuja šuli wučerjo. Su wotměli přihotowansku konferencu z proceduru wuzwolenja. Na to su štyri staršiske domy dóstali powěsć, zo móža jich dźěći do Ralbic do šule hić. Přizjewjenych bě we Worklecach 32 šulerjow a šulerkow. Wutworja tam nětko rjadownju, w kotrejž budu 28 dźěći wuknyć.
Kotra je tuchwilna situacija?
„Zhromadnje smy mnozy“
„Phōnē – Giving Minority Languages a Voice“ (Mjeńšinowym rěčam hłós dać) je hesło mjezynarodneho dźiwadłoweho projekta. Spočatk julija wotmě so w tym zwisku prěnje dźěłowe zetkanje w norwegskim měsće Tromsø, hdźež so wjacore europske mjeńšinowe jewišća na naprawy za zwoprawdźenje dojednachu. Němsko-Serbske ludowe dźiwadło reprezentowaštaj intendant Lutz Hillman a jeho zastupjerka za serbske dźiwadło Madleńka Šołćic. Bosćan Nawka je so z njej rozmołwjał.
Knjeni Šołćic, chceće nam projekt skrótka předstajić?
M. Šołćic: We wobłuku europeady we Łužicy 2012 běchu tež wjacore mjeńšinowe dźiwadła z hosćom w Budyšinje. Tehdy nasta ideja za wulki, zhromadny projekt „Odyseja“. W běhu minjenych lět bu tón wobstajnje dale wuwiwany a je poněčim dźeń a dale rozrostł. Wuslědk je „phōnē“, a nětko móžemy so dźakowano přizwolenju srědkow Europskeje unije na zwoprawdźenje zwažić. Zaměr projekta je, wutworić syć mjeńšinowych jewišćow, kotraž je wšitkim ludowym minoritam Europy wotewrjena.
Kotre dźiwadła su zapřijate?
