„Hdy, hdyž nic nětko?“
„Po nowych pućach do swěta – serbska literatura budźe mjezynarodna“ rěka takrjec swójbny projekt, kotryž ma tudyše spisowaćelstwo po wšěm swěće šěrić. Bosćan Nawka je so ze sobuiniciatorku předewzaća a awtorku Lubinu Hajduk-Veljkovićowej rozmołwjał.
Knjeni Hajduk-Veljkovićowa, što je Was pohnuło so tajkemu ambicionowanemu projektej wěnować?
L. Hajduk-Veljkovićowa: Zakładna ideja docyła tak nowa njeje. Poprawnu mysličku měješe naju syn Branko, jako něhdy na dołhej jězbje z Noveho Sada do Łužicy rjekny: „Maći, twoje serbske knihi měli tež w hinašich rěčach wuńć!“ Tónle nastork je poněčim konkretny projekt wuskutkował. Za zwoprawdźenje pak dotal prosće chwile njebě. Po někotrejžkuli rozmołwje w swójbje smy sej mój mandźelski Dušan, Branko a ja prajili: „Hdy, hdyž nic nětko?“
Sće projekt ze swojej z Płomjenja znatej stawizničku „W dolinje při rěce 1: Mali přećeljo“ zahajili. Kajki je tuchwilny staw?
Planować lědma móžno
Čim dlěje smy wšědnje wot koronoweje pandemije wobwliwowani, ćim bóle so jednory čłowjek runje tak kaž wědomostnik praša, kak so kriza na wšelake žiwjenske wobłuki wuskutkuje. Što čini měsac wob měsac podlěšacy so lockdown z młodostnymi, što budźe z hospodarstwom, z turizmom atd. Dalši tajki wobłuk su najwšelakoriše serbske towarstwa. Wone dźě so runje tak z koronu bědźa. Sportowcy njemóža trenować a žane dypkowe hry přewjesć, spěwarki a spěwarjo w chórach njemóža zwučować a so na koncerty přihotować, lajske dźiwadłowe skupiny tohorunja žane nowe hry nazwučować njemóža.
Pomocnicydale trěbni
Nawodnistwo Chróšćanskeho Domu swj. Ludmile je minjeny tydźeń wo pomoc prosyło, dokelž pytachu dobrowólnikow, kotřiž bychu pomhali wopytowarjow na koronawirus testować. Wo pozadkach toho a wo tym, kotry wothłós su žnjeli, je so Marian Wjeńka z nawodnicu hladarnje Móniku Wenclowej rozmołwjał.
Čehodla sće poprawom pomocnikow za testowanje pytali?
M. Wenclowa: Mamy wokomiknje studentku mediciny, kotraž hač do kónca měrca testy w našim domje přewjeduje. Wona pak nětko swój wukubłanski puć dale kroči. Přiwšěm dyrbimy ludźi, kotřiž swojich přiwuznych wopytaja, wobstajnje testować. Z našim personalom pak tele dźěło lědma zmištrujemy. Tohodla trjebamy nuznje pomoc.
Koho za to dokładnje pytaće?
Sadźa na swójsku zamołwitosć ludźi
Budyski wokrjesny zwjazk Swobodnych wolerjow starosći so towaršnostnych přesunjenjow koronapandemije dla. Z wokrjesnym předsydu a Biskopičanskim wyšim měšćanostu prof. dr. Holmom Großu je Axel Arlt porěčał.
Što was pohnuwa, sej jako Swobodni wolerjo hnydomny kónc lockdowna žadać?
H. Große: Zaměr prěnjeho lockdowna loni nalěto běše tón, rjećazy natyknjenjow sćěhować móc. Tehdy bě to noweho a strašneho wirusa dla woprawnjene. K tomule prawemu měritku mamy so wróćić. Nalěto so bliži, ludźo a hospodarstwo trjebaja nuznje perspektiwy do přichoda!
Zwěsćeće pandemije dla njedosahacy płaćiwy zakonski zakład nastupajo přitřihanje zakładnych prawow?
Na mnohich serbskich polach aktiwny a wuspěšny
Zawěsće je sej dźensa Choćebužan Werner Měškank ze swojej partnerku Justynu ze škleńčku sekta k swojim 65. narodninam připił. Kurator w Choćebuskim Delnjoserbskim muzeju smě ze spokojnosću na zajimawe a mnohostronske žiwjenje zhladować.
Wo dialektice tradicije
Tydźenja su krótkostudiju „Ludowe wuměłstwo jako serbska moderna?!“ na digitalnej nowinarskej konferency předstajili. Hłownje wusměrja so studija na to, najprjedy raz zběrać, što wšo su lajscy wuměłcy w NDRskim času nadźěłali a hdźe wudźěłki dźensa namakaš. Dalše prašenje bě estetiskeho razu, mjenujcy, kajki inowatiwny potencial wone maja a kak hodźi so dźensa na tradiciju nawjazać. Předstajili su mjez druhim tekstilne přikłady, kotrež zwjazuja tradicionalne rjemjesło kaž módroćišć abo wušiwanje z modernej modu.
Do imersijeza dorosćenych inwestować
1 000 nowych delnjoserbšćinu rěčacych w Delnjej Łužicy hač do lěta 2040, to je wizija iniciatorow projekta „Zorja“. Cordula Ratajczakowa je so ze sobuiniciatorom Gregorom Kliemom rozmołwjała.
Kak sće ideju projekta zrodźili?
G. Kliem: Projekt SMiLE ameriskeho Smithsonian a Serbskeho instituta, na kotrymž sobu dźěłach, je mje za rěčnu rewitalizaciju sensibilizował. We wobłuku tohole projekta wobdźělištaj so Šarlota Kušcojc a Maksimilian Hasacki na konferency w Kanadźe. Wonaj nawróćištaj so z tójšto idejemi a dopóznaćom: Imersija – tež za dorosćenych – je jenički puć za nas w Delnjej Łužicy, dokelž rěč w swójbach hižo dale njedawaja. Z přikładom je nam imersiski program za mohawkšćinu w Kanadźe, z kotrehož iniciatorom smy styki nawjazali. Tam so dorosćeni w tak mjenowanych rěčnych domach dlěši čas do rěče a kultury zanurjeja. A za tónle swój „job“ woni tež pjenjezy dóstawaja.
Njeje to tróšku dźiwne ludźi za to płaćić, zo woni rěč wuknu a nałožuja?
Wójna traje mjeztym 20 lět
Wot zjawnosće lědma hišće wulce wobkedźbowane je zwjazkowe knježerstwo před něšto dnjemi wobzamknyło, zasadźenje Zwjazkoweje wobory w Afghanistanje wo dalše lěto hač do kónca januara 2022 podlěšić. Smy so mjeztym hižo na to zwučili, zo knježerstwo to w mjenje bóle prawidłownych wotstawkach čini. Přihłosowanje zwjazkoweho sejma je tak derje kaž wěste. Směmy potajkim z toho wuchadźeć, zo za tónle „dyrdomdej“ wudatym dźesać miliardam eurow dalše miliardy k tomu přińdu. Dotal je wjace hač połsta němskich wojakow w kraju pod Hindukušom „padnyło“.
Dźeń modlenja we Wojerecach
We wjace hač 170 krajach swěta swjeća wěriwi dźensa dźeń modlenja. Hesło dnja rěka: „Na čo twarimy?“ Kraj, kotremuž je dźeń wěnowany, je kupowy stat w Pacifiskim oceanje Vanuatu. Heike Krupka je sobuorganizatorka Ewangelskeje Janskeje wosady Wojerecy-stare město. Andreas Kirschke je so z njej rozmołwjał.
Hodźi so dźeń najebać koronu přewjesć?
H. Krupka: Haj, dźensa w 19 hodź. we Wojerowskej Janskej cyrkwi su kemše. Dalše za seniorow, kotrež mějachu so popołdnju wotměć, bohužel wupadnu, kaž tež zhromadna jědź za kraj typiskich jědźow po kemšach. Seniorow chcemy na wječornu bohosłužbu wotewzać a zaso domoj dowjezć. Přihotowanski kruh nawjeduje Ursula Philipp, hudźbny nawod ma Ilona Seliger.
Kotry zaměr ma dźeń modlenja?
„... hdyž sy raz ryć započał ...“
Swobodnje skutkowacy hudźbny redaktor Sebastian Elikowski-Winkler wěnuje so w aktualnym, tež w mediatece přistupnym rjedźe Serbskeho rozhłosa sćelaka RBB němskim komponistam, kotřiž su serbsku ludowu hudźbu wuměłsce adaptowali. Bosćan Nawka je so z nim rozmołwjał.
Knježe Elikowski-Winklero, kak sće mysličku zrodźił, połhodźinske wusyłanja wo poměrnje njeznatym kapitlu hudźbnych stawiznow zwoprawdźić?
S. Elikowski-Winkler: Tydźenske tematiske hudźbne wusyłanje dźě je kruty podźěl našeho programa. Myslach sej, zo so tema dosć derje hodźi – runje tež, dokelž ludźo zwonka fachowych kruhow přewjele wo tym njewědźa. Zo je na přikład Jean Kurt Forest „Suity na serbske ludowe spěwy“ spisał, dźensa skerje mała horstka wě. Zo chowaja so w Němskim rozhłosowym archiwje nahrawanja mjenowanych twórbow – tajke připosłucharjam předstajić je žro rjadu „Mjez přiswojenjom a eksotizmom: Serbske temy w hudźbje“ –, je hišće mjenje ludźom znate. A hdyž sy raz ryć započał, so cyle wot samo dźeń a wjac zajimawostkow wukopa.
