Johann Fischer a Bengt Gottfried Forselius wulki wliw wukonjałoj
Po historikarju Geraldu Straussu móžemy reformaciju jako wulki kubłanski projekt wobhladować. We wobłuku reformacije mějachu so jednori ludźo, kotřiž njeběchu do toho nihdy přistup k literaturje měli, a samo wšelake małe narody, kotrež njemějachu spisownu rěč abo maćernorěčnu literaturu, na polu pisanja a čitanja kubłać. Reformacija docpě Livland hižo w 1520tych lětach a rozpřestrěwaše so najprjedy w městach, hdźež němska elita dominowaše. W druhej połojcy 16. lětstotka ćerpješe Livland pod njeličomnymi wójnami, tak zo so srjedźowěkowske staty tejele doby zničichu. Lěta 1561 podaštej so Tallin (Reval) a sewjerna Estiska protestantiskej Šwedskej, zo byštej před nadběhami Rusow škitanej byłoj. Livland, kotremuž tež južna Estiska přisłušeše, bu wot Pólskeje zdobyty a dožiwi katolsku kontrareformaciju. Protestantizm so tam hakle po 1625 zakorjeni, jako sej Šwedska region zdoby. 1645 přeńdźe dotal danska baltiska kupa Ösel na Šwedsku.
