Jutry dostojnje swjećili
Jutry w Serbach běchu pisane. W Hornjej, srjedźnej a Delnjej Łužicy pěstowachu ludźo dojutrowne a jutrowne tradicije, nałožki a wobrjady. Wjeršk w Hornjej Łužicy běchu bjezdwěla křižerjo, kotřiž su jutrowne poselstwo hordoznje do susodnych wosadow a wjeskow njesli a wozjewjeli. Dohromady bě jich lětsa 1 376 křižerjow w dźewjeć serbskich procesionach. Krasne słónčne wjedro přiwabi wjele přihladowarjow zbliska a zdaloka. A w kćějacej přirodźe – Božej stwórbje – su kěrluše pyšnych křižerjow ćim rjeńšo klinčeli. Wjele ludźi bě z kolesom po puću a je sej wšelake procesiony wobhladało. W kóždym mějachu lětsa nowačkow a slěbornych jubilarow. Jenički jubilar ze złotym wěnčkom we wšitkich křižerskich procesionach bě Ambrož Brězan, kotryž je w Kulowskim procesionje sobu jěchał.
Dyrbiš sam na sebje skedźbnić
Filmowy režiser a producent Konrad Herrmann serbske temy ze swojeho myslenja a tworjenja njezhubi
Konrad Herrmann je po cyłej Němskej znaty filmowy režiser a producent. Tež w stawiznach serbskeho filma je wón stajnje wulku rólu hrał. Jeho filmaj „Struga – Wobrazy našeje krajiny“ (1972) wo zničenju serbskeje kultury a „Rublak – legenda wo wuměrjenym kraju“ (1982) po knize Jurja Kocha „Mój wuměrjeny kraj“ matej brizantne politiske wuprajenje. Milenka Rječcyna je so z Berlinjanom, pochadźacy z Budyšina, rozmołwjała.
W kotrej měrje matej film a politika ze sobu činić?
Woni tu su! (2)
Před 80 lětami bě Hornja Łužica mjez Budyšinom a Kamjencom krawne bitwišćo – wuraz „Dolina smjerće“ na to dopomina
Druha swětowa wójna je w Hornjej Łužicy swoje slědy zawostajiła. Přikład toho je wupalena cyrkej a nawjes, kotrejž je fotograf Jurij Kubaš-Worklečan nazymu w lěće 1945 w Ralbicach zapopadnył. Foto: Jurij Kubaš-Worklečan/Serbski kulturny archiw w Serbskim instituće w BudyšinjeWuraz „Dolina smjerće“ je dźensa powšitkownje znate zapřijeće, dopominace na wone krawne bitwy, kotrež so 26. a 27. apryla 1945 mjez Lejnom, Zejicami, Swinjarnju a Pančicami-Kukowom bijachu. W nich přisadźi 762 Polakow 9. diwizije pěškow swoje žiwjenje. Za nich su Polacy w Chrósćicach pomnik postajili. Benedikt Cyž je za Serbske Nowiny dokumentaciju podawkow w třoch dźělach zjimał.
Pjatk, 20. apryla 1945 – wobsadźenje wjeskow přez pólske a sowjetske jednotki
Serbska rozhłosownica so rozžohnuje
Bjesadujo z nawodnicu serbskeho studija rbb w Choćebuzu, z Marion Stenselowej, njezačuwaš, zo so wona tele dny na wuměnk poda. Poprawom wšak je hižo kónc zašłeho lěta dźěłać přestać chcyła, jako bě zwěsćiła, zo je 45 lět dźěłała. Tola na próstwu direkcije rbb bě zrěčenje hišće wo štyri měsacy podlěšiła. Choćebuske studijo rbb ma wot lětušeho nowu nawodnicu, a jej je Marion Stenselowa jako nawodnica serbskeho studija hač dotal poboku była. „Sym hižo w dźěćatstwje nawuknyła, zo maš wěc, kotruž započinaš, tež porjadnje zakónčić. Hdyž sym za něšto zamołwitosć přewzała, to chutnje bjeru. To njeje stajnje lochko było, wšako běchu tež ćežke časy.“ Hesło to, kotrež rodźenu Wjerbnjanku, kotraž bě jako najstarša ze sotromaj a bratromaj přewažnje pola maćerje wotrostła, cyłe žiwjenje přewodźa.
Nazhonjenja wuča: Přewulke wobmyslenja iniciatiwy znjemóžnjeja
W kóždej wsy su ludźo, kotřiž so bjez wulkich rěčow druhim wobydlerjam na dobro zasadźuja. W Rachlowje pola Kulowa je tajki angažowany čłowjek hižo wjele lět wjesny předstejićer.
Při Wjesnej dróze w Rachlowje ma bórze trafo-budka stać. „Chcemy ju na kóždej stronje pomolować dać. Prědku ma Cyganska studnička widźeć być, naboku wjelk abo baćon, na swislach hatna krajina. Wuměłc z Lipska motiwy namoluje. Jemu při dźěle přihladować budźe zawěsće zajimawe. Přidatnje je domizniske towarstwo 2024 ideju pućowanskeje hěty nastorčiło. Hěta ma być zetkanišćo pućowacych a wjesnjanow a ma zwjazanosć z přirodu skrućeć“, podšmórnje Rachlowski wjesny předstejićer Manfred Młodźink. Wot lěta 1994 – z krótkej přestawku – wón tele zastojnstwo wukonja. We wsy z něhdźe 200 wobydlerjemi je wón takrjec personifikowane wjesne srjedźišćo. W Kulowskej kónčinje je wón po słužbnych lětach jedyn z najstaršich wjesnych předstejićerjow.
Jutry z kantorku a jutrownym spěwanjom
W Čornym Chołmcu prócuja so wo wuwaženosć mjez pěstowanjom ludowych nałožkow a turistiskim posrědkowanjom kultury
Mnoho nałožkow ewangelskich a katolskich Serbow su wusko z najwjetšim swjedźenjom cyrkwinskeho lěta – jutrami – splećene. Tuž njezadźiwa, zo maja tež w Čornochołmčanskim kulturnym centrumje Krabatowy młyn tójšto poskitkow za wopytowarjow zbliska a zdaloka, w kotrychž w martrownym tydźenju serbske jutrowne nałožki předstaja. Čłonki Nałožkoweje skupiny Krabat z.t. w Čornym Chołmcu pak za ćichim, bjez turistow, ewangelski serbski nałožk jutrowneho spěwanja pěstuja.
Symbol płódnosće
Wosom porow z jednoho statoka
Wulka Bobkec swójba z Worklec a Miłoćic ma jutry ruce połnej dźěła, štož je organizatoriske wužadanje
Stwórba Boža zaso wotuća a počina so zelenić. Ptački bywaja dale a wótřiše. Što by nalěćo w Serbow było bjez wulkeho swjedźenja jutrow. Přihoty za to su hustohdy wšo druhe hač měrne. Wjele swójbow stara so zhromadnje wo přihot nutřka w dobrej stwě, zo by wšitko za křižerjow ze susodneje wosady přihotowane było, a wonka, zo by so wšitko zyboliło a frinkoliło samo w konjencu. Tola kak to zmištruje swójba, kotraž ma wjac hač třoch křižerjow?
Swěru na čole křižerskeho procesiona jěchataj
Štóž tele dny po serbskich wsach jědźe, słyši drje wšudźe harowanje w konjencach a na dróhach widźi transportery abo připowěšaki za konje. Najlěpše to znamjo, zo so najwjetši cyrkwinski swjatk bliži – jutry. Za někotrych muži su přihoty na jutry jara wažne, předewšěm za tych, kotřiž w křižerskim procesionje wosebity nadawk wukonjeja. Jedyn z nich je Křesćan Mjechela z Pěskec, kotryž ze swojim přećelom Měrkom Smołu na čole Njebjelčanskeho křižerskeho procesiona jěcha a to hižo dobrych dwaceći lět. Wobaj woswjećištaj před třomi lětami slěborny jubilej.
Z křižerskeje rozprawy lěta 2004 drje njewuchadźa, zo měješe Njebjelčanski křižerski procesion noweho chorhojnika. Tola tehdy je 20lětny młodostny tónle nadawk wot swojeho wuja přewzał. Do dźensnišeho jón Křesćan Mjechela z Pěskec spušćomnje wukonja. Zastojnstwo chorhojnika je Mjechelic swójbje mjenujcy wěc wutroby, wšako běchu je hižo dźěd, nan a wuj Křesćana Mjechele hordźe wukonjałoj.
Z musicalom na Chróšćanski jubilej
Njewšědne zetkanje mjez Łužicu a galaksiju Galakos a zhladowanje na „Pupk swětnišća“
Srjedu tydźenja su so šulerjo 3. a 4. lětnika Chróšćanskeje zakładneje šule „Jurij Chěžka“ na tři dny do Njeswačanskeje młodownje podali. Nic pak na rjadownisku jězbu, ale na probowe lěhwo za musicalowy projekt „Pupk swětnišća“.
Maja wšelaku podpěru
Na produkciji za jewišćo wobdźěla so wšěch 74 šulerkow a šulerjow Chróšćanskeje šule. Ale nic jenož woni – šulska nawodnica Sabina Hejdušcyna, wučerka Alena Dubawina a šulska asistentka Lucija Bukowa, kotřiž tworja organizaciski team, wučerki Ludmila Donatowa, Simona Šěnowa, Hilža Kandtowa, Marija Wjeńkowa a Marija Ćěslina a dalši na šuli skutkowacy projekt podpěraja. Sabina Hejdušcyna je Załožbje za serbski lud dźakowna, zo Chróšćansku gmejnu a šulu financielnje podpěruje. „Tajka ideja trjeba tójšto pjenjez, zo by so zwoprawdźić hodźała“, wona rjekny, „a tež gmejna zwoprawdźenju projekta rozsudnje přinošuje.“ Redakcija Serbskich Nowin, Němsko-Serbske ludowe dźiwadło, Serbski ludowy ansambl a studijo LUCIJA steja kubłanišću po boku.
Rěčne hnězdo: Započatk
Projekt „Zorja“ stara so hižo druhe lěto wo zachowanje maćeršćiny
Je jedyn z tutych dnjow spočatk apryla. Słónčko hižo z nalětnjej ćopłotu hrěje, ale na štomach ani jeničke łopješko njewisa. Tajka haper- lejska wutora je prawa partnerka za jězbu do Dešna. Depsčańska droga čo. 26 je adresa, kotruž smój do nawija zapodałoj. Mały to statok, po burskim wašnju Delnjeje Łužicy z čerwjenych cyhelow twarjeny. Při dróze wulke swětłomódre wrota, pódla nich durje w samsnej barbje. Z praweho boka duri je listowy kašćik připrawjeny; oranžojće-žołto-čerwjeny, běłe napismo: Zorja.
Imersija, ASLA a němčina
