Doma wužitny nadawk spjelnili
Koronakriza tež šulerjow tuchwilu poćežuje. Tydźenje dołho njesmědźachu do šule a mějachu doma swoje nadawki spjelnjeć.
Mjeztym je situacija trochu lěpša, a dźěći smědźa po postajenych dnjach zaso w šuli wuknyć. Nadawki doma pak dale wostawaja, štož mnohich chětro wužaduje. Ćim bóle so wjesela, hdyž smědźa kreatiwnje dźěłać. Radworska wučerka Doris Pallmannowa měješe za nich wotměnjawy nadawk. Tak dyrbjachu šulerjo 5. a 6. lětnika hotel za překasancy twarić. Jara wužitny to nadawk, wšako je dale a mjenje insektow. Za přirodu pak su tajke domicile bytostne.
A kak wušiknje su dźěći Radworskeje šule nadawk zwoprawdźili, widźimy na wuslědkach. Dźěl z nich směmy w Dźěćiznaku wozjewić. Bianka Šeferowa
Lotka a Sophia za wšěch
Zwjazanosć z dźěćimi tež nadal digitalnje pěstuja
„Druhdy je njedobre tež za něšto wušne“, by moja njeboh wowka rjekła. Wězo swój čas njeměješe wona před wočomaj aktualnu koronapandemiju, ale mysleše na čas, jako běchu ludźo zbožowni, dokelž njetrjebachu so hižo wójny dla strachować. Kotry wužitk pak ma korona? Zwěsćam, zo zaběramy so bóle z digitalnym swětom. Poskitki w serbskej rěči, kotrymž móžemy so jeničce wirtuelnje bližić, přiběraja. Wjetšina z nich je na termin abo něšto dnjow wjazana, někotre pak tež maja wutrajnych wuwiwarjow a na nowych idejach njelutuja.
Tajki přikład je Njebjelčanska pěstowarnja „Jan Skala – Barbojte kamuški“. Ručna klanka Lotka a jeje towarška Sophia zaběratej so w krótkich widejach ze zwjetša lóštnymi, druhdy tež z chutnymi temami wšědneho žiwjenja. Na te wašnje wonej dźěćom a dorosćenym swět wotwěratej. Powěsć wo nimaj a jich akciji je so spěšnje po Łužicy roznjesła. „Smy jara překwapjeni, kelko ludźi je sej mjeztym naš poskitk w interneće wobhladało. A zajim njewoteběra“, praji kubłarka Sophia Budarjec, „za to smy našim fanam jara dźakowni.“
Tu rěka spušći, tam bjerje
W znowa zapřijatymaj meandromaj je Sprjewja přirodniši žiwjenski rum
Jara pomału Sprjewja na wonym mejskim dnju ćeče. Niłkeje wody dla to we wožiwjenymaj wotrězkomaj blisko Lemišowa a sewjernje Połpicy lědma pytnješ.
Něhdźe 90 lět bu rěka runu smuhu po skoro kanalizowanym rěčnišću mjez Lemišowom a Nowej Wsy wjedźena. A měješe-li wjele wody, wona wšitko ze sobu torhny, wohrožowaše blisku wjes a ju přepławi. Dotal poslednju wulku wodu Sprjewje z lěta 2013 su sej Połpičenjo hłuboko do pomjatka zaryli. Hačrunjež běchu pódlanske areale łučinoweho lěsa ze Sprjewju mjezowali, njemějachu wjele lět žadyn wužitk z tohole susodstwa. Pobrachowaše włóžnota w zemi. Nalětnje powodźenja jako zakład wosebiteho ekosystema ju njedocpěchu. Nimo toho njeskićeše rune rěčnišćo mnohim za tajki biotop typiskim žiwocham žiwjenski rum. Rěka sama bě wocuzbnjena.
Tež južnje Čelnoho a w Nowoměšćanskej holi chcedźa rěku ...
Z Wolframom Güntherom (Zwjazk 90/Zeleni), sakskim ministrom za energiju, škit klimy, wobswět a ratarstwo, je so Axel Arlt w Połpicy rozmołwjał.
Knježe ministrje, kotry wuznam ma projekt „Redynamizacija Sprjewje“ za Saksku?
Projekt je tuchwilu najwjetši swojeho razu w Sakskej. Tohodla so ćim bóle wjeselu, zo mějach składnosć jón na městnje přepodać. Chcemy přichodne lěta dalše tak wusměrjene naprawy zwoprawdźić, tež w tajkej wulkosći. W ministerstwje na tym dźěłamy, temje rěčne łučiny a škit před wulkej wodu bóle ze sobu zwjazać. To je dołhodobny nadawk, za kotryž smy tež w hnydomnym programje statneho knježerstwa pjenjezy přewostajili. Temy přirodneho škita před wulkej wodu budu nas tež přichodne lěta přewodźeć.
Kotre z naspomnjenych předdźěłow potrjechja předewzaća w Hornjej Łužicy?
Chcemy redynamizaciju Sprjewje dale wjesć. K tomu słušatej saněrowanje a renaturěrowanje rěki južnje Čelnoho a w Nowoměšćanskej holi.
Lěto wob lěto suchota we Łužicy přiběra. Je přičiny so starosćić, zo bě tónle naročny projekt za dźesać, pjatnaće lět snano podarmo?
Jedna skupina wojowaše wo swój žiwjenski skutk Zhladowanje na lěta přewróta – 15
„Znowazjednoćenje Němskeje – són a woprawdźitosć“ rěka kapsna kniha z pjera Waltera Leonharda. Rodźeny Durinčan je 40 lět we Wětrowskej šamotowni dźěłał. Serbske Nowiny wozjewjeja jeho trochu wudospołnjene, wot Arnda Zoby a Friedharda Krawca z přećelnej dowolnosću nakładnistwa DeBehr zeserbšćene dopomnjenki.
Wotmołwu trjebachmy tež na tele prašenja: 3. Z kajkim technisko-komercielnym konceptom móžemy po móžnosći wjele dźěłowych městnow zawěsćić? 4. Z kotrymi wosobami w načolnistwje natwarimy nowu předewzaćelsku strukturu? 5. Komu słuša ludowe swójstwo našeho předewzaća?
Na nas čakaštej kopica nadawkow na njeznatym polu a spjećowanje ze wšěch wobłukow zawoda. Lěta dołho su so sobudźěłaćerjo zwólniwje po načolnistwje měli, kotrež nětk do prašenja stajichu.
3. Čas přewróta a wužadanja, stejnišća a dźěłowe městna we wuchodoněmskim wohnjokrutym zawodźe zachować
3.1. Naprawy, produkciske stejnišća Wětrowskeje šamotownje wobchować.
Do Wětrowskeje šamotownje słušachu 31. decembra 1989 slědowace zawody a produkciske wobłuki:
Z knihu so zaběrali
Šulerjo rjadownje 4a Krabatoweje zakładneje šule Kulow so wjesela, zo móža wšitcy zhromadnje wuknyć. Přestawki wužiwaja za zhromadne hrajkanje a bachtanje. Zo by wučba wotměnjawa była, wuwučujemy nimo matematiki, němčiny, jendźelšćiny a wěcneje wučby tež serbšćinu a wuměłske kubłanje. We wuměłskim kubłanju zaběraše so rjadownja z němskej knihu „Als die Farben verboten wurden“. Nowy prezident wobknježi cyły kraj a chce za sebje wšo rjane a wšitke barby měć. Ludźo njesmědźa so wjace wjeselić, a wšitko je čorne a šěre. Dokelž pak so nadźija ženje njezhubi, molowachu dźěći jedyn puć, na kotryž narysowachu jednu barbojtu wěc. Na kóncu so wšitcy nad wobrazami dźiwachu. Lubina Dučmanowa
Wobdźěłujetaj swójske polo
Łopješka kukuricy hižo ze zemje kukaja.
Z krydu molować je rjana zaběra
Foto: Joachim Rjela
Katolscy dźěłaćerjo w maćernym kraju reformacije
Wo njewotkrytym podźělu serbskich duchownych na natwarje katolskeje cyrkwje w Sakskej spočatk 20. lětstotka
Nabožina, migracija, razantna towaršnostna změna, identita, přisłušnosć a wotmjezowanje – tele hesła njejsu jeno dźensa brizantne, ale zbudźachu tež hižo w prjedawšich časach wótre diskusije a sylne rozestajenja mjez domoródnymi a přisydlencami. Naspomnjenym hesłam a temam wěnuje so stawiznar Benjamin Gallin w swojej Lipšćanskej disertaciji „Katholische Arbeiter im Mutterland der Reformation. Konfession und Arbeitsmigration in Sachsen 1871–1914“, kotraž je loni w Paderbornje wušła. Statysacy katolikow, hłownje z dźensnišeje Pólskeje a Čěskeje, ale tež z Italskeje běchu w Sakskej kónc 19. a spočatk 20. lětstotka dźěło pytali. Někotři z nich so trajnje w Sakskej zasydlichu, druzy jenož (wospjet) na wobmjezowany čas w Sakskej skutkowachu. Runočasnje móžemy w katolskej cyrkwi, kotraž bě w dotal přewažnje ewangelskej Sakskej na Drježdźanski dwór a łužiske wosady wobmjezowana, njesměrny rozmach nastupajo natwar cyrkwinskich strukturow wobkedźbować.
Pandemija wěrnosće wotkrywa
W tutej kolumnje powědaja štyrjo redakciji SN znaći mjezynarodni awtorojo, wotměnjacy so pod pseudonymom „prof. Wink“, jónu wob měsac wo swojich nazhonjenjach a dožiwjenjach we wobłuku zetkanja kulturow, identitow, rěčow a narodnych mjeńšin.
Koronapandemija a z njeje slědowacy lockdown je čas měnjacych so wašnjow a prawidłow. Za mnohich je to zdobom čas stracha. Za prof. Winka, kiž rady pućuje a so z přećelemi zetkawa, kiž runje tak rady za ludźimi slědźi – štož sej wuski kontakt z nimi žada –, kaž studentam přednošuje, je čas korony jara ćežki. Stajnje dyrbi online być, štož jeho womučnja, a zwjetša internetne zoom-diskusije z kolegami a studentami jeho njespokojeja. Za njeho je direktna interakcija njenarunajomna.
Kaž kóždy fenomen ma tež pandemija po zdaću wjace hač jenož jednu dimensiju. Prof. Wink dyrbi připóznać, zo bě jeho karbonowy slěd jara sylny. Wón jara paruje pućować, přiwšěm so wjeseli, zo zemja mjenje ćerpi.
