Najebać krótku hłownu sezonu dosć ludźi přišło
Lěto 2018 bě turistikarjam, tak je znajmjeńša ze wšelakich stron słyšeć, spomóžne. Tež we łužiskej jězorinje zhladuja zamołwići na wuspěšne lěto. Bianka Šeferowa je so pola jednaćelki turitiskeho zwjazka Łužiska jězorina Kathrin Winkler za bilancu wobhoniła.
Kak hódnoćiće ličby hosći, kotřiž su jězorinu loni wopytali?
K. Winkler: Doskónčne daty statistikarjow hakle w měrcu předleža. Zakładnje pak wuchadźamy z toho, zo mějachmy tež w lěće 2018 stopnjowanje ličby přenocowanjow. Za to smy so prawidłownje w přebywanišćach regiona naprašowali. Problematiske pak bě, zo běchu w Sakskej a Braniborskej w samsnym času lětnje prózdniny. Dokelž stej wobaj krajej ze swojimi wulětnišćemi wažnej ćežišći, bě hłowna sezona tuž chětro krótka. Pozitiwnje wuskutkowało je so horce lěćo we wobłuku campingownišćow, kotrež běchu jara derje wućežene. Na tamnym boku pak je horcota wulětnišćam, kaž wuwuznemu mostej F 60, mjenje wopyta wobradźiła.
Je znate, kelko pjenjez turist we łužiskej jězorinje přerěznje wudawa?
Skała domicil wuměłstwa
Hubert Lange je čłon předsydstwa towarstwa Kamjenjak. Mjez druhim organizuje wón hodźinske wodźenja po Miłočanskej skale. Měrćin Weclich je so z nim rozmołwjał.
Kak hódnoćiće lěto 2018 nastupajo wuwiće Miłočanskeje skały?
H. Lange: Móžu rjec, zo bě to wuspěšne lěto, w prěnim rjedźe wšak hladajo na 12. mjezynarodnu rězbarsku dźěłarničku. K tomu přińdźe jako nowe předewzaće našeho 25čłonskeho towarstwa, zo so za socialnje słabych towaršnosće zasadźamy a jim pomhamy. Čestnohamtsce smy tež wukrajnikam poboku.
Su tež lětsa wodźenja po skale móžne?
H. Lange: Haj, wodźenja po Miłočanskej skale dale poskićam. To je w zajimje Kamjenjaka a runje tak w zajimje permakultury, kotruž chcemy tule nimo domjacym, pućowacym kaž tež turistam znazornić. To rěka, zo chcu ju zajimcam cyle wědomje spřistupnić. Skała a permakultura słušatej na kóždy pad hromadźe.
Wodźenja pak njejsu jenož we wobłuku rězbarskeje dźěłarnički. Kak su je wopytowarjo w běhu lěta hewak přiwzali?
Zymny wichor hosći wottrašił
Slepjanski Serbski kulturny centrum móže za lěto 2018 dobru bilancu sćahnyć. Přiwšěm mějachu so tam z njeluboznosćemi bědźić, kaž Jost Schmidtchen w rozmołwje z nawodnicu SKC Sylwiju Panošinej zhoni.
Knjeni Panošina, jutrowne wiki su kóžde lěto wjeršk w dźěle Serbskeho kulturneho centruma. Loni pak sće z nimi chětro ćeže měli.
S. Panošina: Dyrbju přiznać, zo su nam lońše jutrowne wiki najwjetši deficit wopytowarjow wšěch časow wobradźili. Mjeztym zo mějachmy w lěće 2017 rekordny wopyt něhdźe 3 500 ludźi, bě jich loni přewšo chłódnych temperaturow a zymneho wětřika dla jenož 1 800, potajkim jenož něhdźe połojca. Z tajkimi zjawami dyrbimy žiwi być. W běhu lěta pak mějachmy tež lěpše časy.
Móžeće to dokładnišo rjec?
S. Panošina: Za zarjadowanja na žurli bě zajim dosć wulki. Tak bě wustup telewizijneho lěkarja dr. Carstena Lekutata runje tak wupředaty kaž wustupaj Slepjanskeho folklorneho ansambla k zapustej a w adwenće. Dźeń do patoržicy běchu tohorunja wšitke městna wobsadźene, jako pokazachu dźěćom bajku wo Čerwjenawce.
Lěpše hač jutrowne bě potom kermušne wjedro.
Nastork za žiwu dwurěčnosć
Wot lětušeho płaći Serbski komunalny program w Sakskej. Z njeho dóstanje kóžda komuna w dwurěčnym sydlenskim rumje njewobmjezowanu lětnu podpěru 5 000 eurow, zo by serbšćinu spěchowała. Z Marju Michałkowej, předsydku Rady za serbske naležnosće Sakskeje, je Andreas Kirschke wo tym porěčał.
Na čo je program wusměrjeny?
M. Michałkowa: Wotnětka přewostaja swobodny stat kóžde lěto njeběrokratisce 300 000 eurow. Pjenjezy su wjazane na spěchowanje dwurěčnosće, słuža aktiwnemu nałožowanju serbskeje rěče. Tak komuny lětnje pawšalnje 5 000 eurow dóstawaja, njetrjebaja próstwu stajić a wužiwanje dokumentować. To płaći za 29 komunow w Budyskim a 15 dalšich w Zhorjelskim wokrjesu.
Što budźe ze zbytnej sumu pjenjez?
M. Michałkowa: Chcemy serwisowy běrow zarjadować, kotryž komunam přełožki zaruča. Tam maja na přikład přeprošenja za zarjadowanja, posedźenja a schadźowanja kaž tež mustrowe wustawki w serbšćinje zestajeć.
Što to konkretnje rěka?
Webstronu dale pjelnić
Internetny poskitk dyrdomdej.de měri so na kubłarki runje tak kaž na staršich. Milenka Rječcyna je so z předsydku Serbskeho šulskeho towarstwa Ludmilu Budarjowej rozmołwjała.
Mjeztym wosom měsacow je internetna strona „dyrdomdej.de“, kotruž je Serbske šulske towarstwo wuwiło, online. Kajki je dotalny wothłós?
L. Budarjowa: Smy jara spokojom. Nimamy na stronje ličak wužiwarjow. Tón chcemy hišće instalować. Njemóžu tuž z wěstosću rjec, kelko ludźi stronu wužiwa. Wěste pak je, zo je wona woblubowany srědk zaběry w našich dźěćacych dnjowych přebywanišćach a mjez staršimi. Dale a wjace kubłarkow wužiwa tam podate nadawki za wuknjensku zaběru z dźěćimi a předłohi za wumolowanje. Wězo swój čas traje, prjedy hač so na wužiwanje tajkeho noweho medija zwuča.
Poskitk je w swětadalokej syći prezentny. Su tež tajcy zwonka pěstowarnjow SŠT, kotřiž poskitk wužiwaja?
Kak dale po ewaluaciji?
Mjez wědomostnikami, kotřiž su so zaběrali z ewaluaciju wučby delnjoserbšćiny na zakładnych šulach w Braniborskej, bě tež dr. Jana Šołćina. Milenka Rječcyna je so ze sobudźěłaćerku Budyskeho Serbskeho instituta a Instituta za sorabistiku Lipšćanskeje uniwersity rozmołwjała.
Što je facit skutkowanja skupiny wědomostnikow a studentow?
J. Šołćina: Z ewaluaciju běchu wulke wočakowanja zwjazane. Wona bu wjacore lěta přihotowana a bě trěbna. Derje, zo bu přewjedźena.
Su wuslědki překwapili?
J. Šołćina: Ewaluacija bě jara wobšěrnje zapołožena. Wuslědki su mjenje abo bóle to potwjerdźili, štož su mnozy hižo intuitiwnje začuwali abo štož běchu wobkedźbowanja mnohich na posrědkowanju delnjoserbšćiny lěta dołho pokazowali. Nam předleži nětko kompleksne, intensiwne a empiriske přepytowanje.
Kak nětko dale postupujeće?
Tež młodźina angažowana
Kulowske towarstwo Bratrowstwo wotmě minjeny pjatk swoju hłownu a wólbnu zhromadźiznu w Salowje. Za předsydku wuzwolichu znowa Sonju Hrjehorjowu. Janek Wowčer je so z načolnicu najwjetšeho serbskeho towarstwa Kulowskeho regiona rozmołwjał.
Čłonojo Bratrowstwa su Was třeći króć za předsydku wuzwolili. Kak to wosobinsce hódnoćiće?
S. Hrjehorjowa: To je mi pohon, dale za towarstwo skutkować. Zdobom je to dopokaz, zo su čłonojo z mojim dźěłom spokojom. Sym dźakowna za dowěru. Chwalu sej zhromadnosć cyłeho předsydstwa a dźělenje nadawkow, štož sym w rozprawje wuzběhnyła. Lětsa su mje čłonojo předsydstwa za čas dlěšeje chorosće derje zastupowali.
Što běchu wjerški w běhu lěta?
S. Hrjehorjowa: Na kóždy pad běštej to lětny a patronatny swjedźeń Bratrowstwa, kotryž zwjazamy stajnje ze swjedźenjom za cyłu serbsku wosadu. Dalšej wjerškaj běštej swójbnej pućowani. Z Achimom Mičom pobychmy nazymu w Sakskej Šwicy, a nalěto wulećachmy sej z kolesom. Za njón smy cil krótkodobnje změnili a so zhromadnje jako Bratrowstwo na beneficny koncert do Łazka podali.
Kak Serbja mysla?
Čěski basnik a přećel Serbow Milan Hrabal je zawčerawšim swójsce zestajanu zběrku přisłowow „Z łužiskeje pokładownje“ w Budyšinje předstajił. Bosćan Nawka je so z nim rozmołwjał.
Knježe Hrabalo, što je Was pohnuło trojorěčnu zběrku přisłowow wudać?
M. Hrabal: Sym hižo dwě dwurěčnej zběrce z tajkimi wobrotami zestajał. Časćišo pak su mi Němcy woprawnjene prašenje stajili, kak měli přisłowa rozumić, hdyž ani čěsce ani serbsce njemóža. Tak sym zběrce němske přełožki přidał. Móžu rjec, zo je zajim Němcow na Serbach tule mysličku zrodźił.
Rěčiće wo přełožkach. Čehodla njejsće so na hižo eksistowace wotpowědniki złožował?
Młody talent hudźi z koryfeju
Serbski ludowy ansambl hotuje so na přichodnej wjerškaj. Zajutřišim wuhotuje sinfoniski koncert a sobotu wosebity program „Agua e vinho“, hdźež mjez druhim 14lětny gitarist Matteo Hórnik jako hósć wustupi. Bosćan Nawka je so z nim rozmołwjał.
Knježe Hórniko, přichodnu sobotu hudźiće w Röhrscheidtowej bašće zhromadnje ze sławnym słowjenskim gitaristom Nejcom Kuharjom. Kak staj zwučowałoj, a sće snano napjaty?
M. Hórnik: Najprjedy dyrbiš sej swój hłós sam nazwučować, doniž jón dospołnje njewobknježiš. Zhromadnje probujemoj hakle krótko do koncerta. Potom so na wěste tempo dojednamoj, při čimž budźe wosebje wažne mustry w kruchach wobkedźbować. A haj, trochu napjaty sym. Z tajkim znatym gitaristom hromadźe hrać je něšto wosebite a rědka šansa.
Kak dołho sće zwučował, a kelko hodźin so wob dźeń z gitaru zaběraće?
M. Hórnik: Za koncertnej kruchaj sym wjacore tydźenje znajmjeńša hodźinu wob dźeń zwučował. Cyłkownje wěnuju so wšědnje něhdźe štyri hodźiny swojemu instrumentej.
Čehodla a kak sće so za gitaru rozsudźił?
Mina Witkojc dale inspirěruje
Braniborske statne ministerstwo za wědomosć, slědźenje a wuměłstwo přepoda přichodnu sobotu w Bórkowach prěni króć Myto Miny Witkojc Žylowskemu dźěćacemu dnjowemu přebywanišću „Mato Rizo“, kotrež je w nošerstwje Serbskeho šulskeho towarstwa. Milenka Rječcyna je so ze zamołwitej za naležnosće Serbow Braniborskeje, ze statnej sekretarku za kulturu a wědomosć Ulriku Gutheil, rozmołwjała.
Hdźe je Myto Miny Witkojc zakótwjene?
U. Gutheil: Minjene lěta je Braniborska z rjadom naprawow k tomu přinošowała, kulturu a rěč Serbow lěpje zachować a dale wuwiwać. W lěće 2014 bu serbski zakoń nowelěrowany, lěto po tym wotměchu so prěnje wólby Rady za naležnosće Serbow a lěta 2016 bu krajny plan za sylnjenje delnjoserbšćiny wobzamknjeny – Myto Miny Witkojc je naprawa krajneho plana.
Na koho je myto wusměrjene?
