Z wudaća: srjeda, 12 decembera 2018

Klětu w měrcu kónči so doba dotalneje rady Załožby za serbski lud. Tydźenjej do toho zo Zwjazkowe předsydstwo Domowiny hornjoserbskich čłonow rady a jich zastupjerjow woli – 14. decembra přewjedu wólby w Chrósćicach –, je třěšny zwjazk mjena jědnaće požadarjow wo městno w załožbowej radźe za lěta wot 2019 do 2023 wozjewił. W zhromadnym dźěle z kandidatami a Domowinu, předewšěm z předsydu Dawidom Statnikom, je so Serbskim Nowinam poradźiło krótkodobnje wizitki požadarjow a požadarkow zestajeć. W přehledźe podawaja wšitke hornjoserbske­ kandidatki a wšitcy hornjoserbscy kandidaća­ wotmołwy na slědowace tři prašenja. Podate je zdobom,­ štó je jich namjetował.

1Što Was pohnuwa (znowa) za tele zamołwite čestnohamtske zastojnstwo kandidować, a w kotrym konteksće wobhladujeće swoje požadanje?

2Kotre temowe ćežišća słušeja po Wašim měnjenju w nowej wólbnej periodźe na kóždy pad do srjedźišća wobsahoweho załožboweho skutkowanja?

3Što měło so nastupajo skutkowanje rady Załožby za serbski lud a financowanje serbskeho žiwjenja zasadnje změnić?

1Nimale 15 lět skutkuju hłowno- a čestnohamtsce we wšelakich towarstwach a gremijach na teritoriju župy „Michał Hórnik“ Kamjenc. Tak mam wuski zwisk k mnohim tu bydlacym Serbam. Hižo wjacore razy su mje narěčeli, hač nochcyła za naš region w załožbowej radźe sobu skutkować. Po wjacorych rozmołwach sym so nětko za tónle krok rozsudźiła.

2Dźeń a mjenje ludźi zamołwitosć w čestnohamtskim dźěle přewo­zmje. Tež serbske towarstwa, Domowinske skupiny a kulturne cyłki su po­trjechene. Tuž je mi wažne tych podpěrać, kotřiž su zwólniwi zamołwitosć přewzać a jednore formy za spěchowanje towarstwoweho dźěła, jich projektow a iniciatiwow namakać. Spěchować a wutworić dalše serbsko­rěčne rumy mam za najwažniši nadawk přichodneho spěchowanja. Tak postaja so nadawk serbskich institucijow a žada sej jich efektiwne zhromadne dźěło.

3Rada Załožby za serbski lud trjeba wuski zwisk k serbskemu ludej, předewšěm k nošerjam projektow na bazy (towarstwa a zjednoćenstwa). Za to dyrbja so dźěłowe mocy zasadźić.

1Předsydstwo Maćicy je so na mnje wobroćiło, hač nochcyła za zastojnstwo kandidować. Po wukubłanju w tu- a wukraju kaž tež po intensiwnej swójbnej fazy chcu so zaso sylnišo w serbskim žiwjenju angažować. Dźěło załožby chcyła ze swojej kulturno­wědomostnej wědu a nazhonjenjemi w akademiskim swěće přewodźeć. Jako kandidatka Maćicy Serbskeje a z wosobinskeho zajima je mi při tym wobłuk ­wědomosće, kultury a wuměłstwa wosebje wažny. Wšako přinošuje bytostnje k samorefleksiji serbskeho swěta a k wi­­dźomnosći Serbow w tu- a wukraju. Sym mać a sama časćišo wuwučuju. Tuž su mi kubłanske temy wutrobna naležnosć. Nic naposledk chcyła tež ewangelske kónčiny serbskeje Łužicy zastupować.

2Mi je wažne dźěło z młodźinu dale wuwiwać. K tomu tež słuša, ideje młodźiny z mało běrokratiju podpěrać. Při wšěch projektach a wězo tež w institucionelnym spěchowanju dyrbjałoj zachowanje a wu­tworjenje serbskich rěčnych rumow stajnje prioritu měć.

1Sym so požadał, dokelž chcu sobu pomhać wažne rozsudy a trěbne změny zmištrować a tak wuměnjenja za serbsku rěč a kulturu polěpšić. Wosobinsce wot rozsudow załožboweje rady potrjecheny njebyć pomha naj­lěpši wupuć z jednotliwych problemow namakać.

2W prěnim rjedźe ma dalša digitalizacija, wosebje na polu medijow, w srjedźišću stać. Puć, rěčne rumy wosebje wobkedźbować, je jara wažny a ma so dale konsekwentnje kročić. To za mnje rěka, so při spěchowanju kóždeho projekta a kóždeje institucije w Hornjej Łužicy prašeć: W kotrej měrje wutworjeja abo zachowuja wone rěčne rumy maćernorěčnych Serbow?

3Załožba měła jenož jako nadrjadowana institucija k wuwiwanju cyłoserbskich strategijow, přizwolenju projektow a kontrolu pjenjez skutkować. Dalše dźěło jako zarjadowar abo hudźbne nakładnistwo měła wona wotedać.

Zjawne pjenjezy sej žadaja wěste předpisy dodźeržeć. Najebać to widźu­ móžnosće, wo mjeńšich projektach załožby kaž tež serbskich institucijow spěšnišo rozsudźić a je zahajić.

Ratarjo z Klětnoho a ze Šćeńcy chcedźa stare žitne družiny w regionje zaso zadomić. Za to trjebaja podpěru, kotruž tež dóstawaja.

Budyšin/Klětno. Piwo je strowe. To mnozy mužojo a mnohe žony, kiž je pija, dokładnje wědźa. Što pak ma słódny złotobarbny napoj z přirodoškitom činić? Prašenje to, na kotrež móžetaj Maik Apelt a Eva Lehmann bjez wahanja wotmołwić. „Dźe wo to, stare žitne družiny zachować“, wuswětla sobudźěłaćerka biosferoweho rezerwata Hornjołužiska hola a haty. „Chcemy mnohostronskosć na našej roli“, wudospołnja předstejićel Klětnjanskeho agrarneho drustwa. „Jako w lěće 2012 tu započach, rosćeštej na našich polach jenož rožka a kukurica. Dźensa nimale wšitko plahujemy, štož na suchej pódźe wokoło Klětnoho rosće – mjez druhim hejduš, słónčne róže a nětko tež žito z mjenom Goldthorpe.“

1Wjeselu so, zo je mje Serbske šulske towarstwo za wólbnu dobu załožboweje rady 2019 do 2023 nominowało. Móžach w zašłej periodźe hižo jako­ zastupowaca čłonka sobu skut­kować, štož je mi wulke wjeselo wobradźało. Mój hłowny zaměr kandidatury je, přewzać zamołwitosć při rozsudach wo přichodnych strukturach, wo dalšim financowanju Serbow a wosebje wo dalšim projektnym spěchowanju wšitkich serbskich institucijow a towarstwow.

2Jedna z hłownych temow přichodneje wólbneje doby rady Załožby za serbski lud budźe zdźěłać nowe financne­ zrěčenje za nas Serbow ze Zwjazkom kaž tež z krajomaj Sakskej a Braniborskej. W nim dyrbjeli wšitke prioritne projekty wobkedź­bować. Wažne mi zdobom je, zo změjemy přichodnje dosć młodych Serbow, kotiž su zwólniwi přewzać zamołwitosć w jednotliwych gremijach.

3Zasadnu změnu w załožbowej radźe tuchwilu za trěbnu nimam. Zhromadne dźěło wšitkich institucijow a towarstwow je hłowny zakład dalšeje dźěławosće załožboweje rady.

Fota: Domowina/Linda Garten, priwatne (4), SN/Maćij Bulank

1Sym 43lětny nan serbskeje swójby. Ze serbskorěčnej mandźelskej a třo­mi dźěćimi w starobje wosom, sydom a štyrjoch lět bydlu w Budyšinje. Dźěłam jako jurist w nawodnej funkciji w Frankfurtskej bursy.

Hakle w lěću so z Frankfurta do Łužicy nawróćichmy, kaž běchmoj to z mandźelskej zwoprědka planowałoj. Prěnjorjadna přičina nawróta bě, zo wažimoj sej intaktne serbske rěčne rumy a kulturne cyłki we Łužicy.

Po tym zo profitowachmy jako swójba zašłe lěta z kulturneho, wědomostneho a politiskeho dźěła Serbow we Łužicy, chcu so nětko sam we Łužicy „gratu přimać“. Jako čłon załožboweje rady chcu swoje mocy, wědu a nazhonjenja jako swójbny, nan, jurist a manager za to nałoźić, rěčne rumy a witalne kulturne žiwjenje zdźeržeć a dale wuwiwać.

2Ćežišća měli w nowej wólbnej dobje być: zachowanje a dalewuwiwanje rěčnych rumow a kulturnych aktiwitow, serbskorěčne šule, dźěło z dźěćimi a młodostnymi, modernizacija wobstejacych strukturow, přepruwowanje eficiency a kwality institucijow a jich poskitkow.

1Motiwacija, za wólby załožboweje rady kandidować, bě móžnosć, přez poradźowacu a tež dohladowacu funkciju aktiwnje na dobro Serbstwa sobu dźěłać. Zo je mje Budyska župa „Jan Arnošt Smoler“ narěčała a mi tak nadawk tež přicpěła, bě dalši pohon.

2Mam digitalizaciju za najwažnišu temu, nic jenož powołanskeho pozadka informatiki dla. Digitalizacija je we wosebitej měrje hódna z mostom być a serbsku rěč a kulturu cyłemu swětej spřistupnić. Serbski nadawk wobsteji w tym, fundament stajić. Wšo, štož je za digitalizaciju trěbne, je do na swěće­ připóznatych standardow kładźene. To je wosebje tež wažne za integraciju serbšćiny do digitalnych zarjadow. Internet dyrbi jako skład serbskeho herbstwa wjele wjetšu rólu hrać. Wšitko, štož je digitalizowane, móže so „sobu wzać“ a je tež zakład za firmy kaž na přikład Google. Wone móža indirektnje něšto za Serbstwo zeskutkownić, dokelž jich metody a algoritmy njewotwisnje­ wot serbskeje rěče po statistiskich modelach dźěłaja.

1W zašłych lětach móžach nazhonjenja zběrać na polu dźěławosće a struktury serbskich institucijow, kotrež bych rady dale na dobro serbskeho ludu zasadźał.

2Digitalizacija wostawa centralne wužadanje, při čimž dyrbimy nimo nowych poskitkow na přikład za wu­knjacych tež na změny we wšědnym žiwjenju a dźěle myslić, hdźež skića so z techniskimi wuwićemi dospołnje nowe móžnosće. Za jich zmysłapołne wužiwanje trjebamy přidatne srědki, ale předewšěm zhromadnu serbsku strategiju a tež dalekubłanje potrjechenych. Hišće bóle mamy dźiwać na zajimy młodostnych, kiž na přikład hudźbu mjeztym zwjetša přez internet poskaja a ćišćane nowiny hižo nječitaja.

1Běch aktiwny w diskusijach wo załoženje korporacije zjawneho prawa w dźěłowej skupinje Załožby za serbski lud. Model Serbski sejm njepodpěruju; wón žaneje prawniskeje bazy nima. Dokelž žadyn z modelow spomnjeneje dźěłoweje skupiny – ani korporacija zjawneho prawa ani skrućenje Domowiny – zwoprawdźeny njebu, sej myslu, zo je tuchwilu jenički wuspěch lubjacy puć na dobro serbskeho ludu sylnjenje jeho wliwa znutřka załožby. Sym zwólniwy přewostajić swoje prawniske znajomosće za tajke zesylnjenje. Mam to za spomóžne, dokelž su tež pjenjezydawarjo přede­wšěm zastupjeni přez prawnisce wobhonjenych sobudźěłaćerjow. Myslu sej, zo mam jako swobodny prawiznik (wot lěta 2019) a bywši wiceprezident Sakskeho wustawoweho sudnistwa (hač do kónca 2018) dosć nazhonjenjow a chwile, čestnohamtsku funkciju wukonjeć.

2Mam za wažne spěchować zachowanje a wuwiće serbskich rěčnych rumow. Ale runje tak wažne je rozšěrjeć wobjim spěchowanja załožby přez pjenjezydawarjow, zo budźe móžno zwoprawdźić wobstejace a nowe zaměry bjez wojowanja jednoho přećiwo druhemu.