Erich Lodni

wutora, 13. junija 2023 spisane wot:
9. smažnika před 75 lětami zemrě w Budyšinje wyši wučer na wuměnku Erich Lodni. Dwaj tydźenjej do toho bě jeho mandźelska na prawdu Božu wotešła. Mandźelskaj buštaj na Tuchorju pochowanaj a narowny kamjeń pyšeše serbske hrónčko. Erich Lodni měješe lětsa dwaj jubilejej, dokelž bě so 21. meje před 150 lětami jako syn ratarja w Jatřobju (Jetscheba) pola Minakała narodźił. Po studiju na Budyskim Krajnostawskim wučerskim seminarje wučerješe najprjedy štyri lěta w Chwaćicach, hdźež aktiwnje w tamnišim serbskim towarstwje a z narodnym pró­co­warjom Arnoštom Bartom-Brězynčanskim hromadźe dźěłaše. Po tym bě wot lěta 1897 do 1934 w Rakojdach z wučerjom, hdźež so jara za Serbstwo zasadźowaše. Lodni bě wot 1895 čłon Maćicy Serbskeje. W Rakojdach załoži 1902 serbske ratarske towarstwo a dwě lěće po tym załoži ratarske towarstwo za Bart a wokolne wsy. Bě jeho městopředsyda a pokładnik. Lodni spěchowaše serbsku kulturu w tamnišej kónčinje a zaběraše so z plahowanjom sadu. 1934 přesydli so jako wuměnkar do Budyšina. Po wójnje po­dawaše wot nazymy 1945 serbšćinu w měsće a wupomhaše jako lektor w redakciji Noweje doby.

Budyšin (SN/bn). Serbski ludowy ansambl je na dotal wosom zarjadowanjach swojeho rjadu „Kulturna zahroda“ přerěznje něhdźe 70 wopytowarjow zličił. Najwjetši zajim zbudźi zahajacy koncert „Ladies night“ z wjace hač sto přihladowarjemi. Hanka Wowčerjowa, Weronika Kalinučcyna a Helena Hejduškec zahorichu publikum z popowymi a soulowymi baladami ze swójskeho pjera kaž tež z ada­pcijemi mjezynarodnych a serbskich hitow na přikład Měrćina Weclicha a Joan Baez. Drježdźanske trijo Placebo Flamingo zamó zajimcow z měšeńcu funka, hiphopa a rocka ze swojoraznje interpretowanymi titulemi kaž „Bei mir bistu shein“ a „Hołbik dwě běłej nóžce ma“ přeswědčić a samo k „wječornemu sportej po notach“ pohnuwać. Izabela Kałduńska na huslach a spěwarka Walburga Wałdźic stej ze swojim jewišćowym debitom jako po nimaj pomjenowane duwo z pomocu tójšto techniki mjez druhim zhudźbnjenja basnjow Miny Witkojc, skomponowane za film Grit Lemke „Pola nas rěka wona Hanka“, prezentowałoj.

Kniha nawjazuje na wustajeńcu

póndźela, 12. junija 2023 spisane wot:
Budyšin (SN). Nawjazujo na wosebitu wustajeńcu w Serbskim muzeju, je kniha „Čej’ da sy? Einblicke in die sorbische katholische Welt“ w Ludowym nakładnistwje Domowina wušła. To je swójska publikacija. Redaktor knihi je Tadej Šiman. W njej zaběra so dwaceći młódšich a staršich awtorkow a awtorow ze serbskej katolskej kónčinu, pytajo za wotmołwami nic jenož k prašenjam identity, přisłušnosće abo swójbneho pochada. Mnohe wobrazy žiwjenje w katolskich Serbach něhdy a dźensa wotbłyšćuja.

„Žiwa delnjoserbska kultura“

pjatk, 09. junija 2023 spisane wot:

Lubinska towaršnosć za turizm, kulturu a měšćanski marketing (TKS Lubin) wuhotuje z wjacorymi partnerami – mjez druhim ze serbskej społnomócnjenej wokrjesa Dubja-Błóta Sabrinu Kušy a Zwjazkom serbskich wuměłcow – 2. serbski literarny a hudźbny swjedźeń „Wortschätze – drogostki ze słowami – słowne drohoćinki“. Patron je Tobias Dünow, krajny społnomócnjeny za naležnosće Serbow w Braniborskej.

Europska „fikcija jednorěčnosće“

pjatk, 09. junija 2023 spisane wot:

Budyšin (SN/bn). „Psycholoinguistiske zakłady wjacerěčnosće: transformacija mytow k wukmanjenju“ bě nadpismo přednoška prof. Barbary Mertins, z kotrymž je Serbski institut wčera na žurli Budyskeho Serbskeho domu druhe zarjadowanje swojeho rjadu lětušich zjawnych referatow wuhotował. Rěčespytnica z Techniskeje uniwersity Dortmund rozłoži něhdźe 20, přewažnje fachowym wopytowarjam mjez druhim, zo „je multilingualnosć w globalnym konteksće skerje samozrozumliwa dyžli wuwzaće. Fikcija jednorěčnosće jewi so předewšěm w na rěče poměrnje chuduškej Europje.“ Wěste po jeje słowach nimo toho je, zo „njeje žanohožkuli dopokaza za tezu, po kotrejž sej dźěći rěč jednorišo přiswojeja hač dorosćeni. Dalšu rěč nawuknyć je předewšěm wěcka wosobinskeho angažementa.“

Wo serbšćinje w Taiwanje

pjatk, 09. junija 2023 spisane wot:

Njedawno je na taiwanskej Narodnej centralnej uniwersiće wušła kniha z hłownymi přednoškami „Mjezynarodneje konferency wo rewitalizaciji rěče Hakka a mjeńšinowych rěčow“, kotraž přewjedźe so w stolicy Taipeh w decembrje 2018. Přeprosyłoj běštej Rada za naležnosće Hakka a Koleg za rěč Hakka a socialne wědomosće uniwersity. Na nimale 500 stronach su dokumentowane nazhonjenja referentow ze sydom krajow a zastupjerjow mjeńšinowych rěčow kaž katalanšćiny w Španiskej, nižozemšćiny w Belgiskej, rěče Samow w Finskej, ainu w Japanskej, bretonšćiny w Francoskej, walizišćiny we Wulkej Britaniskej a serbšćiny w Němskej. Na konferency wobdźěli so něhdźe 200 zajimcow.

Profesorka na uniwersiće w Taipeh Fen-Fang Tsai je swoju disertaciju wo serbskich žonach napisała a zaběra so mjez druhim tež z posrědkowanjom mjeńšinowych rěčow. Při tutej składnosći je wona kontakty k něhdyšej předsydce Serbskeho šulskeho towarstwa Ludmili Budarjowej nawjazała a ju jako referentku na mjenowanej konferency zdobyła. Dr. Cordula Ratajczakowa wobdźěli so jako hósć kongresa.

Nowa łužiska filharmonija předstaji pod nawodom Ewy Strusińskeje (srjedźa) ze 7. sinfoniskim koncertom pod hesłom „Són swjatojanskeje nocy“ štwórtk, 15. junija, twórby mjez druhim Richarda Straussa, Roberta Schumanna a Édouarda Du Puyja w Budyšinje. Koncert we wulkim domje Němsko-Serbskeho ludoweho dźiwadła započnje so w 19.30 hodź. Foto: Pawel Sosnowski

Na předwječoru katolskeho swjedźenja Božeho ćěła su nawjazujo na wustajeńcu „Čej’ da sy?“ w Serbskim muzeju wo přichodźe serbskeho katolskeho swěta diskutowali – dosć kontrowersnje.

Budyšin (SN/mb). Tadej Šiman ze swojej biografiju jako něhdyši duchowny a psychologa běše perfektny moderator za njewšědne zarjadowanje, kotrež je 40 ludźi na wodźenje po wustajeńcy a na diskusiju w žurli muzeja přiwabiło. Kuratorka Andrea Pawlikowa na to skedźbni, zo bě jara ćežko, „katolske Serbstwo do 220 kwadratnych metrow wustajenišća tyknyć.“ W přehladce hraje rěč wulku rólu, wšako bě „katolska serbšćina prjedy wosebita spisowna rěč“, dźensa pak „so na ewangelskej serbšćinje orientujemy.“ Na čim pak so katolscy Serbja dźensniši dźeń we wšědnym žiwjenju orientuja?

Směrodajna diskusija

štwórtk, 08. junija 2023 spisane wot:
Serbski muzej so dźeń a bóle jako forum bytostnych diskusijow wo přichodźe našeho ludu profiluje. Hač běše to „Sorbian Street Style“ jako wudospołnjenje narodneje drasty, molerstwo Jana Buka jako impuls za tworjenje moderneje serbskeje identity abo nětko aktualnje wuměna wo přichodźe katolskeho Serbstwa. Hladajo na to, zo su sej katolscy Serbja swoju maćeršćinu hač do dźensnišeho tak derje wobchowali, zo tworja tuchwilu wulku wjetšinu serbowacych, je přichod tutoho miljeja bytostna naležnosć cyłeho serbskeho naroda. Wčerawša wotewrjena diskusija bjez tabuwow je duchowny potencial ludu w katolskich Serbach pokazał – haj, „lajkojo“ móhli w přichodźe wjac zamołwitosće přewzać, kaž kanonik Wito Sćapan w filmje praješe. Hač tež jako „centralny komitej serbskich katolikow“, kaž Měrćin Wałda namjetuje, njech ludźo diskutuja. A zo ći, kotřiž husćišo na koncerty hač kemši chodźa, wusadni njejsu, je dawno konsens. Marcel Brauman

Rozsudna perspektiwa

srjeda, 07. junija 2023 spisane wot:
Wosebje hnujace běše, jako rysowaše Mónika Ošikowa mi swoje dopóznaće z dalekubłanja. Wona běše nazhoniła, zo njejsu dementni zatamani w swójskej zašłosći. Cyle nawopak, wuměłstwo skića schorjenym z desorientaciju a duchownym mylenjom kaž tež dušinje a duchownje zbrašenym šansu, w dźensnišim času być zakótwjeni a do přichoda myslić. Muzejownicy znajmjeńša to hižo dołho wědźa a zmóžnjeja potrjechenym we wustajenišću rjane dožiwjenja. Wěm, zo poskića Němsko-Serbske ludowe dźiwadło kóžde lěto slepym z awdijodeskripciju, to rěka z wopisanjom wobrazow, a hłuchim z gestikulaciskej rěču, předstajenje lětneho dźiwadła dožiwjeć. Wjetšina z nas to njetrjeba, dokelž so „koleska takrjec prawje wjerća“. Wostanje pak tomu tak na wěki? Tuž pohnuwa rozmołwa w muzeju mje so prašeć, na kotre wašnje dalše serbske institucije, zarjadnišća a tež towarstwa swoje poskitki wotkryja tym, kotrež swojich brachow dla husto po boku steja. Milenka Rječcyna

Chróšćan Šulerjo

nowostki LND