Smy indigeni? Wo tym njebudźe přezjednosć
Serbska debata so srjedu w 19 hodź. na žurli Budyskeho Serbskeho domu prašenju wěnuje, hač smy indigeny lud. Ze Susannu Hozynej, zastupowacej direktorku Serbskeho instituta (SI), a moderatorku Janu Piňosovej, stawiznarku w SI, je so Marcel Brauman rozmołwjał.
Wy sće serbsku debatu wo prašenju, hač smy jako Serbja indigeny lud, přihotowała. Budźe so kontrowersa w ludnosći na podiju wotbłyšćować?
S. Hozyna: Na kóždy pad. Kontrowersa, kotraž hižo serbsku zjawnosć zaběra, je za nas wuchadźišćo serbskeje debaty. Smy wědomje zastupjerjow wšelakich pozicijow na podij přeprosyli.
Što je zaměr zarjadowanja, wšako njemóžemy wočakować, zo budu sej na kóncu wječora wšitcy přezjedni?
„Mějće rić w cholowach“
Njecyłych 23 lět wróćo – w Chrósćicach knježa zrudoba, rozhorjenosć, zadwělowanosć a krótkodobnje tež nadźija. Cyle prawje – krótkodobnje. Zwrěšćena nadźija, tamnišu šulu zachować, dowjedźe młodych duchownje wysoko kubłanych Serbow k tomu, koncept za serbske šule nadźěłać. Snadź njeběchu a njejsu sej čłonojo Wěteńčanskeje iniciatiwy do dźensnišeho toho wědomi, zo su ze swojim nastorkom žadosć za tym wubudźili, lěpše wuměnjenja za nawuknjenje serbskeje rěče a zachowanje kultury, wosebje pak wuwića narodneho wědomja mjez nami docpěć. To je so mi srjedu wječor na debaće pod hesłom: „Serbska šulska awtonomija – abo dale kaž dotal“ w Chróšćanskej „Jednoće“ wuwědomiło. Z časa Chróšćan zběžka žedźimy so za tym, skónčnje měć optimalne zakłady za wuwučowanje dźěći a młodostnych. Na podiju sedźeše mać, kotraž z toho časa za to wojuje, zo nawuknu dźěći swoju maćeršćinu na najwyšim niwowje a zo so w narodnym wědomju kubłuja. To rěka w tym, štož pisanosć Serbstwa wučinja – to, štož respekt za Serbow w mjezynarodnym konteksće wowliwuje.
W Drježdźanach wjace serbować
W Drježdźanach zetkawaja so młode swójby wot lěta 2023 prawidłownje, zo bychu so wuměnili, serbsku rěč a kulturu hajili a dźěći sej zhromadnje hrajkali. Iniciatorka kružka je hižo někotre lěta w Drježdźanach bydlaca kubłarka Nadja Herbichowa, kotraž je zdobom čłonka towarstwa Stup dale. Anja Nowakowa je so z njej rozmołwjała.
Knjeni Herbichowa, kak je so scyła ideja za kružk zrodźiła?
N. Herbichowa: Jako kubłarka mam wězo wulki repertoire na spěwčkach, knihach a materialijach, kotrež chcu z druhimi staršimi dźělić a jim na tym abo tamnym městnje małki tip sposrědkować. Nimo němskich, mam tež serbskorěčne materialije. Sym wo tym zhoniła, zo kubłarjo swójbam material w druhich krajach tež w formje kružkow poskića. Sym sej prajiła, zo to tež zamóžu a tak běše ideja serbsko-němskeho kružka zrodźena.
Maće w kružku konkretny zaměr (na přikład rěčnu wuměnu) abo wo čo wam hłownje dźe? Kak husto so zetkawaće?
Najlěpše serbske kubłanje na šulach zaručeć!
„Serbska kubłanska awtonomija – abo dale kaž dotal?“ je tema Serbskeje debaty srjedu w 19 hodź. w Chróšćan „Jednoće“. Na podiju sedźi mjez druhim Madleńka Šołćic. Milenka Rječcyna je so z njej rozmołwjała.
Kotru hódnotu ma debata wo serbskim šulstwje za Was?
M. Šołćic: Tule diskusiju mam za přewšo wažnu. Tajka debata pak je wotwisna wot tych, kotřiž ju wjedu. Sym dopóznała, zo móžeš ze swójskeje iniciatiwy tójšto zahibać. Politika je to jedne, na kóncu pak rozsudźi angažement a kruta wola ludźi něšto změnić, hdyž so w přezjednosći na njekonwencionelny puć podaš. To so z widom na zachowanje Chróšćanskeje srjedźneje šule na kóncu radźiło njeje, hačrunjež z Wěteńčanskej iniciatiwu nowe myslenje nastorčili.
Maće prawa, kotrež w Sakskej na polu serbskeho kubłanja mamy, za dosahace?
Čas za sekt a róžički?
Maćicarjo chcedźa so znowa wusměrić
Z předsydku Maćicy Serbskeje, dr. Anju Pohončowej, je so do hłowneje zhromadźizny towarstwa (přichodnu sobotu w 14 hodź. w Budyskim Serbskim muzeju) Marcel Brauman rozmołwjał.
Kotre tematiske ćežišća wočakuja čłonow a zjawnosć na hłownej zhromadźiznje?
A. Pohončowa: Wozjewimy wuslědki wupisanja Maćičnych mytow za dorost. Na lońšim wupisanju su so fachowe, eksamenowe a masterowe dźěła we wšitkich kategorijach zapodali, w cyłku je jich sydom, štož nas jara wjeseli.
Zajimawy budźe tež přednošk dr. Suzanny Hozyneje, zastupowaceje direktorki Serbskeho instituta. Wona je kulturna wědomostnica, kotrejež fachowy předmjet je paremiologija (Erzählforschung). Wona porěči na temu „Graby, Mjedwjedź, Kosmatej – lěsny demon jako postawa srjedźo- a wuchodnoeuropskich ludowych tradicijow“. Na hłownej zhromadźiznje móža so wězo tež hosćo wobdźělić. Štóž so wosebje za tutón přednošk zajimuje, je wutrobnje přeprošeny.
Tež wólby steja na dnjowym porjedźe – je hižo dosć kandidatow? Z čim maja so čłonojo předsydstwa w běhu lěta zaběrać?
Wědomy rozsud za serbsku rěč
Na debaće wo přichodźe serbskeho kubłanja srjedu, 13. měrca, w Chrósćicach so tež Diana Šołćina, nawodnica Worklečanskeje Serbskeje wyšeje šule, wobdźěli. Z njej je so moderatorka debaty, Milenka Rječcyna, rozmołwjała.
Maće awtonomiju kubłanja w zwisku ze serbskim šulstwom za trěbnu?
D. Šołćina: Mam titul zarjadowanja za mylacy, dokelž wotewrě wón jeničce dwě móžnosći. Nimam ani te jedne „Serbska kubłanska awtonomija ...“, ani te druhe, „... abo dale kaž dotal“ za dobre. Smy našej šuli jako nawodnistwo w zhromadnym dorěčenju z wuwučowacymi a kubłacymi dali serbski profil. Tajke dalewuwiće pak njerěka hnydom tež, zo je to zdobom awtonomija. Wužiwamy za to prawa a móžnosće, kotrež po w Sakskej płaćacych zakonjach mamy.
Što je noweho w profilu?
Žiwjenje njeje žana wellness!
Špatne powěsće předewšěm z hospodarstwa nas dźeń wote dnja docpěwaja. Hospodarscy fachowcy nimaja za přichodne měsacy žanu dobru wuwićowu prognozu. Zawody Němsku wopušća abo swoje stejnišća zawru. W tymle zwisku hodźi so Kulowska meblowa twornja Maja mjenować. Wuspěšne předewzaće Stihl w Stuttgarće chce tohorunja zwjazkowu republiku wopušćić a pruwuje stejnišćo w Šwicarskej. Kaž ze stron předsydstwa rěka, je Němska předroha a njeje tuž hižo wubědźowanjakmana. Koncern Miele chce na swojim hłownym stejnišću w Güterslohu 700 dźěłowych městnow šmórnyć. Zhotowjer domjacych nastrojow ma prosće přemało wobrota. Za płokanske mašiny je Miele nowu twornju w pólskim Ksawerowje natwarić dało. Nowe dźěłowe městna, kotrež tam nastanu, w Němskej zalutuja. Tež dalše firmy kaž Continental, Bosch, Deutsche Telekom, VW, Mercedes-Benz, Porsche su připowědźili dźěłowe městna šmórnyć. A zdobom su stajnje zaso protestowacy ratarjo tema, kotřiž na dezolatne połoženje swojich zawodow skedźbnjeja.
Leoš Šatava 70 lět – swěrny přećel, přewodnik a podpěraćel ...
Njedźelu swjeći přez swoje skutkowanje a přećelske styki k mnohim Serbam znaty etnologa, prof. Leoš Šatava 70ćiny.
Wón narodźi so 3. měrca 1954 w Praze, po maturje studowaše na Karlowej uniwersiće etnologiju a stawizny. Swoje diplomowe dźěło napisa 1979 wo čěskich wupućowarjach do Wolyniskeje, zwotkelž jeho nan pochadźa. Runočasnje wabješe jeho zeznać hišće druhe ludowe skupiny. Zajimowaše pak so runje tak za rjanu literaturu a pospyta so sam w basnjenju. Při tym fascinowaše jeho rozwitosć serbskeje literatury. Bjez dźiwa, zo zeznachmoj so z Leošom Šatavu wokoło 1974 w Budyšinje w „Domje knihi“ při polcach ze serbskimi knihami. Dopomnju so, zo prašeše so mje za najmłódšej serbskej poeziju a prozu. 1979 skedźbni w časopisu Světová literatura z małej antologiju na najmłódšu serbsku lyriku. Tež prozowe proby Jurja Kocha a Angele Stachoweje posrědkowaše wón čěskim čitarjam.
Čitanje SN słuša k jeho hobbyjam
Dźensa wječor su Berlinscy Serbja zaso na bjesadu do Elberfeldskeje 4 w Moabiće – na swoje „Serbske blido“ – přeprošeni. Hłowny organizator je 30lětny w Radworju rodźeny Berlinjan Jan Wjesela. Milan Pawlik je so z nim rozmołwjał.
Što je će pohnuło, zo so do stolicy podaš?
J. Wjesela: W lěće 2018 je mi přećelka dźěłowy poskitk za socialne dźěło w Hamburgu za tamnišu załožbu „Šěry dom“ doporučiła, kotryž sym přiwzał. Wot spočatka sem je mje dźěło jara spokojało. Hišće w samsnym lěće je mje załožba na socialneho nošerja w Berlinje sposrědkowała, pola kotrehož jako pomocnik za integraciju a swójby dźěłam.
Što će pohonjuje, so na dobro serbskeho žiwjenja angažować?
