Swójsce so angažować
Motiwator za tworjenje rěčnych rumow w Malešecach a wokolinje Lucian Kaulfürst je minjeny štwórtk předsydstwu župy „Jan Arnošt Smoler“ swoje projekty předstajił (Serbske Nowiny rozprawjachu). Bosćan Nawka je so z nim wo nich rozmołwjał.
Knježe Kaulfürsto, sće njedawno wuhotował tak mjenowany medijowy klub. Što so za tym chowa?
Stare filmy wo Serbach na DVD
Wjace hač 20 lět zwičnja priwatne předewzaće Icestorm Media z Berlina komercielnje filmowe namrěwstwo DEFA, wot lěta 2019 su w rjedźe „NDR w originalnych nahrawanjach“ mjeztym 36 DVDjow wo wšelakich temach wudali. Nětko chcedźa tam DVD z historiskimi filmami wo Serbach wudać. Cordula Ratajczakowa je so z Axelom Poike z Icestorm Media rozmołwjała.
Kak sće ideju zrodźili, filmy wo serbskim žiwjenju wudać?
A. Poike: Zasadnje je ideja rjadu, filmowe materialije z NDRskeho časa – tež, hdyž su wotpowědnje politisce barbjene, dźensa snano hižo politisce njekorektne a duchej časa njewotpowěduja – wobchować a zdobom zjawnosći spřistupnić. Při tym pytamy přeco něšto wosebite. Ze zapada pochadźacy kolega je w archiwje na přinoški wo Serbach storčił, to jeho fascinowaše, dokelž njeje dotal ničo wo Serbach wědźał. Tuž myslachmy sej, zo je to snano dobra ideja, serbsku tematiku do rjadu přewzać, wšak je to na kóždy pad něšto wosebite. Wězo smy jako priwatne předewzaće na to pokazane, zo kupcy tež zajim na wudaćach maja. Tuž nadźijamy so, zo so nam to tež z DVD wo Serbach poradźi.
„Serbšćina by sensacija była“
Spěwarka delnjołužiskeho jazzoweho duwa LeDazzo, Choćebužanka Lena Hauptmann, bu za wubědźowanje „Women in Jazz – Next Generation“ nominowana. Bosćan Nawka je so z młodej hudźbnicu rozmołwjał.
Knjeni Hauptmann, što Wam nominacija woznamjenja?
L. Hauptmann: „Women in Jazz“ słuša k najwuznamnišim festiwalam žanra w srjedźnej Němskej, na kotrymž so prawidłownje mjezynarodne wuměłče, kaž na přikład Silje Nergaard, Julia Hülsmann a Judith Hill, w Halle nad Solawu prezentuja. Šansa, z tajkimi koryfejemi na samsnym jewišću stać móc, je wulke wuznamjenjenje! Nažel je podźěl žonow w jazzu runje tak kaž w tamnych hudźbnych žanrach přeco hišće dosć małki, předewšěm w tak mjenowanych wodźacych pozicijach. Často so publikum dźiwa, wuhlada-li mojedla bubnarku na jewišću. Samo na Lipšćanskej wysokej šuli Felix Mendelssohn Bartholdy, hdźež tuchwilu jazzowy a popowy spěw studuju, su žony we wěstych instrumentalnych předmjetach skerje wuwzaće. Festiwal chce na tym něšto změnić, štož podpěruju.
Intensiwnje diskutowali
Tuchwilu dźěłaja intensiwnje na Leaderowej strategiji regiona kónčiny Hornjołužiska hola a haty. Zawčerawšim je so rozsudny gremij w Njeswačidle zetkał a wuradźował. Bianka Šeferowa je so wo zarjadowanju z Andréjom S. Köhlerom z regionalneho managementa ze sydłom w Rakecach rozmołwjała.
Što bě ćežišćo wuradźowanjow rozsudźaceho gremija?
André S. Köhler: Hižo loni w septembrje zahajichmy wobdźělenje wobydlerjow kónčiny Hornjołužiska hola a haty. Ludźo dyrbjachu swoje ideje zapodać, za kotrež měli so spěchowanske srědki Leaderoweho programa zasadźić. Na dźěłarničkomaj w Radworju a Chrósćicach, na onlinowej sćěnowinje a z kartkami, kotrež su nam ludźo připósłali, je wjele namjetow dóšło. Na tymle zakładźe je Zhorjelski planowanski běrow Richter+Kaup akciski plan zdźěłał a zawčerawšim w Njeswačidle prěni raz čłonam rozsudźaceho gremija předstajił.
Kak su čłonojo reagowali?
Chcedźa jubilej dwójce woswjećić
Na hłownu zhromadźiznu přeprošuje Maćica Serbska přichodnu sobotu do Budyskeho Serbskeho muzeja. Cordula Ratajczakowa je so z předsydku dr. Anju Pohončowej rozmołwjała.
Planujeće něšto wosebiteho za hłownu zhromadźiznu hladajo na lětuši jubilej?
A. Pohončowa: Jako předsydstwo chcemy na dwoje wašnje 175. róčnicu załoženja Maćicy Serbskeje woswjećić: na jednej stronje za sobustawow w zwisku z hłownej zhromadźiznu, na druhej stronje za zjawnosć z konferencu w nazymje. Započnjemy lětušu hłownu zhromadźiznu hodźinku pozdźišo hač hewak, za to pak přizamknje so swjatočnosć w hosćencu. Smy prosyli dotalnych a amtěrowacych předsydow towarstwa wo krótku narěč. Za wuměłske wobrubjenje smy so rozhladowali w našim towarstwje. Tak budźe čłon předsydstwa Alexander Pólk na klawěrje knjeni Hilžu Zyndźinu ze Smochćic přewodźeć.
Hinak hač hewak njesteji žadyn přednošk na programje – čehodla?
Spytaja serbski poskitk zaručić
19. němsko-serbske nalětnje wiki přirody wabja zajutřišim, sobotu, na areal zarjadnistwa Biosferoweho rezerwata UNESCO Hornjołužiska hola a haty w Stróži pola Hućiny. Ze zamołwitej zarjadnistwa za zjawnostne dźěło Christinu Schmidt je Axel Arlt porěčał.
Knjeni Schmidt, hosći zaso tradicionalne wiki bjez wobmjezowanjow wočakuja?
Ch. Schmidt: Tomu tak je. Žane předpisy hygieny korony dla nas hižo njewobmjezuja. Nadźijamy so tuž wulkeje ličby wopytowarjow.
Kelko předawanišćow budźe?
Ch. Schmidt: Z 81 poskićerjemi su naše móžnosće dospołnje wučerpane. Hodźi so k zazběhej do małozahrodkoweje sezony, zo zahrodnistwa symješka a rostliny starych a nowych družin sadu, zeleniny abo zelow poskićeja. Regionalni producenća su ze žiwidłami, rjemjeslniskimi wudźěłkami a mnoho dalšim zastupjeni.
Što scyła su kriterije za wobdźělenje?
Ch. Schmidt: Štóž sam produkuje, je rjemjeslnik abo z biowudźěłkami wikuje, spjelni wuměnjenja za wobdźělenje. Smy lětsa wospjet wjace přizjewjenjow měli, hač předawanišćow je.
Dźěći smědźa zaso dźěći być
„Dyrdomdejstwa Pumpota“ rěka baletna bajka, kotraž swoju premjeru před 55. lětami dožiwi. Serbski ludowy ansambl chce rejwanski kruch za cyłu swójbu nětko w nowym šaće prezentować, a to na dwěmaj předstajenjomaj jutrownu póndźelu w Němsko-Serbskim ludowym dźiwadle. Cordula Ratajczakowa je so z baletnej mišterku Miju Facchinelli wo nowoinscenaciji rozmołwjała.
Kak sće ideju za „Pumpot“ zrodźili?
M. Facchinelli: Rejwanski kruch je dołho ležał a dźěći, kotrež su jón dožiwili, su mjeztym dorostli. Tuž sym so prašała, čehodla jón prosće hišće raz nowej generaciji njepředstajimy? Sym wšitkim z mysličku na čuwy šła, doniž njejsym kolegow přeswědčiła. Spočatk 2000tych lět sym hišće sama sobu rejwała w tehdyšej inscenaciji – kubołćika, kotryž ma wažnu rólu w stawiznje –, a mi so hudźba kaž tež cyła stawiznička jara lubještej. Wosebje rjenje tehdy bě, kak su dźěći na předstajenjach sobu činili.
Što je wužadanje dźensa?
Klimowu změnu njewobkedźbuja
Hladajo na pohórnistwowu krajinu Janšojskeje brunicoweje jamy jewja so ćeže nastupajo dnownu wodu, kotrež je wobswětowy zwjazk Zelena liga wotkrył. Bianka Šeferowa je so pola čłona zwjazka Renéja Šustera wobhoniła.
Kotry problem je z dnownej wodu w zwisku z Janšojskej brunicowej jamu?
R. Šuster: Nimo aktualnych ćežow, zo w brunicowej jamje wjace dnowneje wody wotklumpaja hač dowolene, tež dalši problem zwěsćichmy: Kotry staw dnowneje wody změjemy po hórnistwje, štož je koncern Łužiska energija a milinarnje (LEAG) wopak wobličił. Model wšak so na cyłkowne rekultiwěrowanske planowanje poćahuje!
Kotre ramikowe wuměnjenja měli so wobkedźbować?
Na ferialny kurs serbšćiny
Po lěće 2018 wotměje so w pojutrownym tydźenju mjeztym třeći rěčny kurs serbšćiny za dźěći, kotrež zwonka Łužicy bydla. Milenka Rječcyna je so ze zamołwitej za projekt Michaelu Hrjehorjowej z Rěčneho centruma WITAJ rozmołwjała.
Rěčny kurs je mjeztym tradicionalne zarjadowanje. Předlońši dyrbješe korony dla wupadnyć. Su sej zwonka Łužicy bydlace starši tutón poskitk žadali?
M. Hrjehorjowa: Starši su so loni a tež lětsa naprašowali, hdy so přichodny kurs přewjedźe. To wězo registrujemy a zajimcy su dóstali informaciju. Wopokazało so je, zo je dwulětny rytmus dobry.
Su městna wšitke wuknihowane?
M. Hrjehorjowa: Přizjewjenych je dotal 17 dźěći, něhdźe po połojcy hólcy a holcy. Hišće móža so zajimcy přizjewić.
Štó ma kurs nawjedować?
Stary pomnik w nowym błyšću
Areal wokoło přirodneho pomnika „Čertowy kamjeń“ w Plusnikecach bu w minjenych dnjach wobšěrnje wuporjedźeny a wudospołnjeny. Mjez druhim připrawjachu ławki a zaměstnichu parkowanišćo za hosći. Přichodnje chcedźa tam informaciskej tafli postajić, kotrejž wuměłča Iris Brankačkowa wuhotuje. Bosćan Nawka je so z njej rozmołwjał.
Knjeni Brankačkowa, wuporjedźenje kaž tež postajenje tafli stej wuslědk prócowanjow wobydlerskeje iniciatiwy „Skała Plusnikecy“. Chceće nam skrótka dotalny staw rozjimać?
