Hraje na byrglach, slědźi a pisa
W Njeswačanskim muzeju je hač do kónca oktobra widźeć 53. wosebita wustajeńca wo šulstwje po reformaciji hač do lěta 1945 we wosadźe. Awtor a zestajer tuteje přewšo zajimaweje přehladki je Handrij Wirth, kiž je prěni króć tajku stawiznisku pokazku za muzej zestajał a kiž po njej hosći wodźi.
Minjeny pjatk swjećeše Njeswačan Handrij Wirth pjećasydomdźesaćiny. Wón narodźi so jako třeći syn fararja a pozdźišeho druheho serbskeho superintendenta Gerharda Wirtha w Njeswačidle. Kaž staršej bratraj wopyta tež wón Serbsku wyšu šulu a je tam maturował. Studowaše po tym na Drježdźanskej techniskej uniwersiće elektroniku. Dokelž njeje při wójnskich zwučowanjach w prózdninach na armeju přisahował, dyrbješe studować přestać. Hakle po winowatostnej słužbje w armeji smědźeše dale studować a studij z diplomom zakónčić. W swojim powołanju dźěłaše potom na wšelakich městnach.
Pawołej Šołće-Kulowskemu „Mozartej“ k 90ćinam
Póndźelu je Pawoł Šołta w Kulowje swoje 90ćiny woswjećił. Wulka syła gratulantow, dźakownych spěwarjow kaž tež serbskich, němskich a mjezynarodnych přećelow jemu k narodninam gratulowaše. Tež ja so jemu dźakuju za mnohe lěta połne žortnych wokomikow, sprawnych radow, zhromadneho spěwanja, ale tež dobrych rozmołwow a rozumnych diskursow. Přizamknu so gratulantam a přeju jemu do přichoda wězo dale krutu strowotu, zbožo, derjeměće a lóšt do hudźenja a słuchanja „dobreje muziki“, klasiskeje hudźby.
Pawoł Šołta studowaše po maturje wučerstwo a staraše so čas žiwjenja wo dobru hudźbnu atmosferu w Kulowskej kónčinje. Jeho kontakty sahachu tež do Grodka, Wojerec a Budyšina. Tam wšudźe je bóle znaty z přimjenom „Mozart“. Žadyn dźiw, wšako bě a je něhdyši wučer hudźby jara woblubowany! Ze swojim akordeonom a krasnym hłosom, ze swojimi pryzlemi we hłowje a na jazyku, ale tež ze swojej wědu a hudźbnymi zamóžnosćemi ludźi zahorja a wuběrnje motiwujo jich do spěwanja zapřija.
Kapałnik – inženjer – hudźbnik
Dźensa swjeći w Choćebuzu komponist a něhdyši rozhłosowy hudźbny redaktor Ulrich Pogoda swoje sydomdźesaćiny. Narodninar, pochadźacy ze znateje Njekelic hudźbneje swójby w Kulowje, běše krótki čas kapałnik w Drježdźanach. Dalše dobre zakładne hudźbne kubłanje zmóžni so jemu na hudźbnej šuli we Wojerecach. Po abiturje pak absolwowaše najprjedy studij twarstwa w Choćebuzu a dźěłaše na to jako projektowy inženjer. Paralelnje wukmanješe so w Choćebuzu a na Wysokej šuli za hudźbu we Weimaru předewšěm na klawěrje a w spěwanju kaž tež w hudźbnej teoriji a kompoziciji, wurunawši sej tak puć k powołanskemu hudźbnikej. W lěće 1985 sta so z rozhłosowym hudźbnym redaktorom a producentom w Choćebuzu.
Ulricha Pogodowe najwažniše twórby sahaja do časa wróćicy lětstotka. Tak bu jeho „Reja marionetow za smyčkowy kwartet“ w lěće 1989 w Drježdźanach prapředstajena. A w slědowacych lětach njepředstajachu so jeho kompozicije najwšelakorišeho razu jenož w Choćebuzu a Budyšinje, ale tež w Podstupimje, Berlinje a samo w posaarskim Saarlouisu.
„Zwisk k Nowej dobje njemějach“
Składnosće su rědke, zo znate wosobiny serbskeho žiwjenja w aktualnych towaršnostnych debatach so słowa jimaja. Tajki wokomik běše loni na Hłownej zhromadźiznje Domowiny w Choćebuzu zapodaće namjeta Serbskeho sejma, z třěšnym zwjazkom hromadźe so konsekwentnje wo serbsku kubłansku awtonomiju prócować. Nadawk bě Sieghard Kozel přewzał, tehdyši předsyda Towaršnosće k spěchowanju Serbskeho ludoweho ansambla Budyšin z.t. „Tón, kiž wopodstatni chwatnosć naležnosće, je dołho wahał“, wón přizna. To zwisowaše z jeho widom na wašnje, kak Serbski sejm skutkuje, ale runje tak z diskusiju wo wliwje Serbow na swójske kubłanje, kotraž so hižo wjace hač lětdźesatk dliji. Wuslědk wotwažowanja zwurazni z prašenjom: „Kajka je alternatiwa ze spodźiwnym federalnym systemom, kubłanje dźěći a młodostnych sami do ruki wzać?“ Wjetšinu přitomnych pak přeswědčić njemóžeše. Po wašnju parlamentariskeho dźěła namjet awtoram wróćichu. Štož druzy snadź jako wosobinsku poražku začuwaja, mjenowaše wón prosće „wuraz demokratije“.
Haraldej Kóńcakej k 70ćinam
Dźakujemy so Wam za wjele lět zhromadneho dźěła, kotrež je naše parlamentariske dźěło jara wobohaćiło. Připóznaće wuprajamy Wam dźensa předewšěm za wšo prócowanje wo škit serbskeho sydlenskeho ruma. Hromadźe z Jurjom Kochom sće w prěnim wustawowym wuběrku wo artikl wojował, kotryž prawa serbskeho ludu zaruča a wosebje zdźědźeny sydlenski rum a politiske wobdźělenje Serbow zaruča. Bohužel njeje tute postajenje wustawy wotbagrowanju Rogowa zadźěwało. Wot toho pak so njejsće wottrašić dał, ale sće dale wojował z tym, zo sće so na puć podał a mnohe gmejny přeswědčił, zo bychu so k serbskemu ludej a k pěstowanju Wašeje maćeršćiny a kultury wuznawali.
Rady dopominaja so bywši čłonojo našeje frakcije na zhromadne dźěło při wudźěłanju prěnjeho Serbskeho zakonja. Zo je so poradźiło, tutón zakoń hišće na kóncu prěnjeje wólbneje periody schwalić, mamy so předewšěm Wašej njepowalnosći dźakować. Třo zapósłancy frakcije PDS-Lěwa lisćina resp. frakcije CDU su hižo na spočatku 1990ych lět dopokazali: Najebać rozdźělne pozicije je móžno, w krajnej politice zhromadnje jednać.
Horliwy wojowar za Serbstwo w Slepjanskej kónčinje
Manfred Hermaš, njesprócniwy wjelelětny wojowar za serbske naležnosće w Slepjanskej kónčinje, swjeći dźensa w Rownom swoje 75. narodniny.
Manfred Hermaš bě ze slepjanšćinu doma w Brězowce wotrostł a so w njej pozdźišo wukmanjał. Tež hornjoserbšćinu sej přiswoji. Hižo čas žiwjenja skutkuje wón za serbstwo z horcej wutrobu, najintensiwnišo pak wot časa přewróta 1989. Hač do 2014 běše to zdobom jeho powołanski nadawk jako regionalny rěčnik Domowiny. Jeho powołanski wuspěch pak njeby tajki był, njeby-li wón na mnohich wšelakich polach serbskeho a towaršnostneho žiwjenja – w gmejnje, wosadźe, wokrjesu a na krajnej runinje – přeze wšě lěta hač do dźensnišeho čestnohamtsce aktiwny był.
Tak bě na přikład wjacore legislaturne periody z čłonom Serbskeje rady w Sakskej a Zwjazkoweho předsydstwa Domowiny. Wot 2013 do 2021 skutkowaše jako župan na čole župy „Jakub Lorenc-Zalěski“. Hač do dźensnišeho je Hermaš čłon župneho předsydstwa. Nimo toho je zamołwity za serbske prašenja Ewangelskeje cyrkwje Berlin-Braniborska-šleska Hornja Łužica a předsyda tamnišeje serbskeje přirady.
Piše wo tym, na čož ma lóšt
„Sym wjesny hólc a tajki wostanu!“ To su słowa muža, nowinarja, kotryž je wčera swoje 85ćiny swjećił. A najebać bohate žiwjenske a powołanske nazhonjenja poprawneho wuměnkarja móža so čitarjo dale wo přinoškach w Nowym Casniku wjeselić, za kotrež je so Horst Adam pjera jimał. Temy dyrbja so jemu lubić, zo by so z nimi zaběrał. „Tajkich wšak na swojej lisćinje hišće dosć je“, jubilar přeradźi.
Leoš Šatava 70 lět – swěrny přećel, přewodnik a podpěraćel ...
Njedźelu swjeći přez swoje skutkowanje a přećelske styki k mnohim Serbam znaty etnologa, prof. Leoš Šatava 70ćiny.
Wón narodźi so 3. měrca 1954 w Praze, po maturje studowaše na Karlowej uniwersiće etnologiju a stawizny. Swoje diplomowe dźěło napisa 1979 wo čěskich wupućowarjach do Wolyniskeje, zwotkelž jeho nan pochadźa. Runočasnje wabješe jeho zeznać hišće druhe ludowe skupiny. Zajimowaše pak so runje tak za rjanu literaturu a pospyta so sam w basnjenju. Při tym fascinowaše jeho rozwitosć serbskeje literatury. Bjez dźiwa, zo zeznachmoj so z Leošom Šatavu wokoło 1974 w Budyšinje w „Domje knihi“ při polcach ze serbskimi knihami. Dopomnju so, zo prašeše so mje za najmłódšej serbskej poeziju a prozu. 1979 skedźbni w časopisu Světová literatura z małej antologiju na najmłódšu serbsku lyriku. Tež prozowe proby Jurja Kocha a Angele Stachoweje posrědkowaše wón čěskim čitarjam.
„Praj ze spěwom, što začuwaš, a žněješ zawěsće dźaka“
Runje dźensa před 90 lětami narodźi so w Pěskecach do dźěłaćerskeje swójby serbski spěwar-solist-bariton Pawoł Šołta. Čas swojeho wuměłskeho skutkowanja měješe so po słowach: „Praj ze spěwom, što začuwaš, a žněješ zawěsće dźaka“. Do chuduškeje swójby narodźeny – nan bě we wójnje a wójnskej jatbje –, dožiwi Pawoł w Smječkecach w dalokej měrje zbožowne dźěćatstwo. Po šuli wjedźeše jeho puć do Löblec blidarnje we Worklecach, hdźež nawukny powołanje blidarja. W februaru 1952 zakónči swoje wukubłanje z wobstatym pruwowanjom.
Prof. dr. Klaws Thielmann dźewjećdźesatnik
Serbski medicinar-wědomostnik a nan šěsć dźěći prof. dr. Klaws Thielmann swjeći zajutřišim swoje dźewjećdźesaćiny w Erfurće. Narodźił je so 1933 w Połčnicy, hdźež měještaj jeho serbska mać a jeho němski nan zhromadnu lěkarsku praksu. Tam zastupi do šule a chodźeše na to na Lessingowy gymnazij w Kamjencu. Jako hólčec wopytowaše wón rady swojeho dźěda Mikławša Kubaša a swoju ćetu Marju Kubašec w Chasowje. Dźěd njeje z wnučkom jeno zaměrnje serbował, ale w nim tež luboznje zajim za serbske stawizny a přirodu zbudźił. „Rady podach so z kolesom z Połčnicy do Chasowa a připosłuchach napjeće dźědej. Wón mi ptače mjena, ratarske a druhe wopřijeća serbsce posrědkowaše. Chasow sta so z mojej domiznu. Tam přebywajo čuju so hišće dźensa swobodnje a napjelnjeny z čerstwym powětrom“, rjekny jubilar.
