Šćěpić abo nješćěpić
Tuchwilu njeje docyła tak lochko, so přećiwo abo za šćěpjenje přećiwo schorjenju na korona rozsudźić. Na jednym boku so w zjawnosći hižo wulce wo tym njerěči, na druhim boku pak prašamy so, hač je scyła trjeba po infekciji so wospjet šćěpić dać. Anja Nowakowa je so ze serbskej domjacej lěkarku dr. Janu Markowej rozmołwjała.
Jako lěkarka sće za čas korona-pandemije ludźom poručiła so přećiwo wirusej šćěpić dać. Zwěsćamy stajnje a nowe warianty korony. K čemu radźiće aktualnje? Šćěpić abo nješćěpić?
„Łužičanska rapsodija“ rejuje!
Nowa rejowanska skupina za serbsku młodźinu bu w Serbskim ludowym ansamblu wutworjena. „Łužičanska rapsodija“ wona rěka. Maximilian Gruber je so z choreografom cyłka, Kornelom Kolembusom rozmołwjał.
Nowa rejowanska skupina w Serbach – za čo je wona trěbna?
Wulki skutk ke kermuši
Čas kermušow je mnohim jedyn z najrjeńšich chwilow w běhu lěta. We wjele swójbach je z wašnjom, zo přeprošuješ swojich lubych na hosćinu a na bjesadu. Do toho doma wšitko wurjedźiš a nazymsce wupyšiš, zo bychu so hosćo derje čuli. Sam na přikład hladam, zo swoju zahrodku do kermuše přeryju a tak móhłrjec zahrodkarske lěto w dalokej měrje wotzamknu. Hdyž je wonka wšitko dodźěłane a sudy za dešćikowu wodu su wuklumpane a zrumowane, mam wěste spokojenje, zo je wšitko wobstarane.
Po Kulowskej a klóšterskej je tutón kónc tydźenja Chróšćanska kermuša na rjedźe. A horjeka wopisane začuće, zo sy wšitko zdokonjał, štož měješe so činić, drje lětsa wosebje w Chróšćanskej wosadźe maja. Wosadna cyrkej je po wjacorych lětach twarskeho časa w dalokej měrje ponowjena. Jutře na kermušnej soboće chce biskop Heinrich Timmerevers nowy wołtar a ambo poswjećić a cyrkej tak móhłrjec swojemu wužiwanju zaso přepodać. Wjacore měsacy běchu kemše w Hórnikowym domje. Njedźelu móža wěriwi kermušu zaso w Božim domje swjećić.
Tež Serbski film ma přichod
Z Wojerec pochadźaca Angela Šusterec koordinuje syć Łužicafilm. Hanka Jenčec je so z njej wo přihotach na lětuši festiwal w Choćebuzu rozmołwjała. Tam wotměja runočasnje zetkanje čłonow syće. Łužicafilm zwjazuje akterow filmoweje branše z Łužiskim poćahom.
Koho wita syć Łužicafilm, nimo swojich čłonow, na zetkanje zboka festiwala lětsa do Choćebuza?
A. Šusterec: Zetkanje syće Łužicafilm je projekt Załožby za serbski lud. Załožba staji tohorunja srědki za zetkanje k dispoziciji. Přeprošeni su wšitcy filmowcy Delnjeje, Srjedźneje a Hornjeje Łužicy, ale tež kóždy, kiž so z temami Łužicy filmisce rozestaja. Nimo toho su hišće wšitcy witani, kotřiž so w najšěršim zmysle z filmom we Łužicy zaběraja. To su na přikład kina, kulturne institucije, ale tež filmje bliske powołanja, kaž redaktorojo, wuhotowarki abo medijowi pedagogojo.
Što ma festiwal we Chočebuzu ze Serbami činić?
Tójšto poskitkow za zymny počas
W UNESCO Global Geoparku Mužakowski zahork móža sej wopytowarjo tež w zymnym počasu tójšto wotkrywać. Wo tym je so Jost Schmidtchen z projektowym managerom Thomasom Busche rozmołwjał.
Knježe Busche, na što smědźa so hosćo w zymnišich měsacach wjeselić?
Th. Busche: 30. winowca budźe w 10 hodź. prózdninske pućowanje Geokidsow po wobkuzłacym bajkowym lěsu, zetkanišćo je stary móst přez Nysu w Pusaku (Pusack). Tež partnerojo geoparka maja poskitki. Kromolanske domizniske towarstwo přeprosy 28. oktobra na wodźene pućowanje pod hesłom „Přeslědźimy Kromolu z jeje rjanej wokolinu“.
Móžeće tež nowe předewzaća mjenować?
Th. Busche: Poskićamy hnydom dwě. Sprěnja su to „rozmołwy w cyhelnicy“ 15. nowembra popołdnjo w pjećich. Tajke wotměchu so před něšto lětami hižo raz w Běłej Wodźe a Mužakowje. Jako chcychmy je do Małeho Kólska přepołožić, je korona tomu zadźěwała. Nětko budu „rozmołwy w cyhelnicy“ stajny wobstatk našich poskitkow a poćahuja so na temowe wobłuki geoparka.
Na što móža so zajimcy nastajić?
Kofejownja za nowe potenciale
Kulturna kofejownja w Njebjelčicach je nowostka w tamnišej gmejnje. Milenka Rječcyna je so z iniciatorku a wjednicu Charlottu Čornakec rozmołwjała.
Kotry zmysł kofejownja změje?
Ch. Čornakec: Chcemy z našim poskitkom zhromadnosć wutworić, kotraž generacije přesahuje, chcemy wšelakore zajimy narěčeć a tak nowe potenciale wotkryć.
Móžeće konkretne ideje mjenować?
Ch. Čornakec: W kulturnym zmysle dźe wo to, wobydlerjow gmejny k tomu pohnuwać, na přikład z dźěćimi rejować, spěwać abo z nimi hudźić. Potom móža wone na zetkanjach staršich ludźi małe programy předstajić. Snadź přewjedźemy přichodnje Fête de la Musique tež w Njebjelčicach. Myslimy dale na kursy za pisanje spěwnych tekstow a jich zhudźbnjenje. Kóždu prěnju a třeću sobotu měsaca móža so zajimcy w kofejowni zetkawać.
Štó je nošer tohole projekta?
Ch. Čornakec: To je kooperacija mjez Njebjelčanskim młodźinskim klubom, towarstwom Sowutu a Drježdźanskim Statnym dźiwadłom.
Na kulturnym polu pak je runje w Serbach jara wjele poskitkow. Z kotreje přičiny to při wšěm planujeće?
Lemke: Z filmom identitu pytała
Wojerowska filmowča Grit Lemke je njedawno ze swojim filmom „Pola nas rěka wona Hanka“ na lětušim festiwalu dokumentarnych filmow w Lipsku zahorjeny wothłós publikuma žnjała. Klětu změje film premjeru w kinach. Hanka Jenčec je so z Grit Lemke wo tym rozmołwjała, što film za nas woznamjenja.
Kotre wosobinske reakcije kolegow a wopytowarjow wašeho filma sće dožiwiła?
G. Lemke: Premjera je so w jara emocionalnej atmosferje wotměła. Kino bě ze 400 městnami wupředate. Publikum bě jara hnuty, wjele sylzow ronješe. Po tym smy dołho diskutowali. Njeje to film „wo Serbach“. Wězo dosaha za někotrych ludźi narodnu drastu widźeć, a jich wusud je jasny. Předsudki přewinyć je jara spore dźěło.
Wy rěčiće derje delnjoserbsce. Na premjerje sće módroćišćowu suknju a ludowe rubiško woblekła. Ma to něšto z Wašej identitu činić abo je to inscenacija, zo so takrjec eksotam přiměriće – jako wobdźělaca přihladowarka a etnologowka?
Trjebamy sylnu syć fachowcow
Kubłanje serbšćiny w Slepom je wosebite wužadanje. Milenka Rječcyna je so z nawodnicu horta tamnišeje zakładneje šule „Dr. Marja Grólmusec“ Christin Beckerowej rozmołwjała.
Na kotre wašnje tele wužadanje w Slepjanskim Serbskim šulskim centrumje zmištrujeće?
Ch. Beckerowa: Mamy jako hort kooperaciju ze zakładnej šulu. Tam wuknu dźěći, kak so koleso pisa, a pola nas w horće, kak so na nim jězdźi. Hdyž smy po puću nawučimy dźěćom serbske słowa a serbske spěwy – potajkim, smy přewšo na praksu orientowani. Smy so jako team rozsudźili, zo njesteji na našim kubłanišću jenož mjeno Němsko-serbski šulski kompleks, ale zo je to wobsah našeje dźěławosće. Za to pak trjebamy inspiraciju. A tutu dóstawamy mjez druhim při wuknjenju serbskeje rěče.
Na kotre wašnje so tole pokazuje?
Přesydlenje dale pokročuje
Miłoraz (AK/SN). Hač do kónca lěta 2024 ma Miłoraz w zwisku z Wochožanskej brunicowej jamu přesydleny być. W sewjernym dźělu Slepoho mjez Lěskowskim a Dźěwinskim pućom nastawa Nowy Miłoraz. „Tuchwilu w starym Miłorazu wjesny towarstwowy dom wurumuja. Naši gmejnscy dźěłaćerjo tam najwšelakoriše drjewo a inwentar z domu noša“, rjekny Trjebinski wjesnjanosta Robert Sprejz (Trjebinske wolerske zjednoćenstwo) srjedu na posedźenju gmejnskeje rady. W nowembru chcedźa wjes energijowemu koncernej LEAG přepodać.
Kak maja naše hrajkanišća być
„Dźěći maja prawo na wotpočink a wólny čas, na hrajkanje, wočerstwjenje a kulturu.“ To wšitko zaruča artikl 31 UN-konwencije wo prawach dźěći. Je dale a wjac iniciatiwow za wutworjenje hrajkanišćow tež w našich wjesnych kónčinach – to běše nam nastork, so temje w dźensnišim Předźenaku wěnować.
Hrajkajo wotkrywa sej dźěćo swět a přiswoja sej kmanosće, kotrež pozdźišo, po swojim žiwjenskim puću kročo, trjeba. Wone wuknje rěčeć a wuwiwa socialne kompetency. Za to pak trjeba, runje tak kaž młodostny, kedźbnosć dorosćenych a čas zhromadneje zabawy. Dyrbi začuwać, zo staršej je na wědomje bjerjetaj a so jemu přiwobroćitaj.
