Małušk poskićić – a potom?
Njeby naležnosć runje tak zrudna kaž chutna była, hodźeli so slědowace linki pod nadpismo „Zešiwki won, rjadowniske dźěło!“ stajić. Nalěćo 1938 překročichu dźesaćitysacy wojakow Wehrmachty hranicu Awstriskeje, zwoprawdźiwši tak posledni akt „přizamknjenja“ kraja na „Třeći reich“. Jich listy wotbłyšćuja nerwozitu a strach, kajkiž mjez nimi čakajcy na přikaz marša knježeše. Ze samsnych žórłow rěči wulke wolóženje, kajkež začuwachu spóznawši, zo njetrjebaja wojować. Tež Serbja wo napjatym połoženju a „měrliwym“ rozrisanju pisachu – dźakowano censoram, kotřiž swoju lubu ćežu ze serbšćinu mějachu, samo dosć wotewrjeni a njezatajejo. Něhdźe poł lěta pozdźišo swědča listy wojakow wo podobnych nazhonjenjach, jako Němska – z přihłosowanjom tehdyšich wulkomocow Europy (Češa drje běchu na jednanjach zastupowani, přewjele wotewrjenych wuchow pak po wšěm zdaću njenańdźechu) – po Sudetskim kraju „zbytk“ Čěskeje wospjet „měrliwje“ wobsadźi. Wobě „operaciji“ buštej z „na pačenje ludnosće“ wusměrjenej propagandu, desinformacijemi a łžemi přihotowanej.
Zabawa ma swoju płaćiznu
Smy wosrjedź časa, hdyž so kołowokoło nas najwšelakoriše zarjadowanja wotměja. Za njeličene wjesne swjedźenje organizatorojo runje tak wabja kaž za jubileje wohnjowych woborow, koncerty chórow, wulěty atd. Lisćina hodźała so hišće cyłu chwilu pokročować. Štož wšitke terminy zjednoća je, zo chcedźa zarjadowarjo po móžnosći prawje wjele wopytowarjow přiwabić. Ćim wjace ludźi přichadźa, ćim wjace so pije a jě, wšako dyrbi so wšitko někak zapłaćić. Wulki rozdźěl je, zo na někotrych městnach zastup zběraja, na druhich nic. A často so potom wo tym diskutuje, hač je zastup předrohi abo nic abo hač dyrbi so scyła zběrać.
Tajke diskusije jewjachu so tele dny tež w zwisku z festiwalom pod hołym njebjom „Kras Brass“ w Hórkach. Je 20 eurow zastupa wjele abo nic? A hdyž ma młodostny, kotryž snano hišće swójsku zasłužbu nima, 15 eurow płaćić, je to předrohe abo nic? Druhdźe scyła žadyn zastup njezběraja kaž na klóšterskim a swójbnym swjedźenju w Pančicach-Kukowje. Tež tam pak mějachu kulturne poskićenja najwšelakorišeho razu.
Wuspěšna integracija?
Z dwěmaj fulminantnymaj hromaj je so němska wubranka koparjow srjedu dočasnje za wosmifinale lětušich Europskich mišterstwow kwalifikowała. Euforija w stadijach na public viewingu abo na fanowych milach je famozna. Tež hdyž wjedro tuchwilu tak prawje „sobu njehraje“ – cyle hłuboko w nami wšak mamy wšitcy nadźiju, zo so „lěćna bajka“ – wone koparske mišterstwa 2006 w Němskej – wospjetuje. Tehdy su sej němscy koparjo „jenož“ trěće městno, za to pak wulke sympatije publikuma w tu- a wukraju zdobyli. Emocije běchu za Němcow njetypiske sylne, kóždy tehdy z kóždym prosće wulku party swjećeše. Dźiwotworne potajnstwo kopańcy je, zo nanajspěšnišo wulke emocije zbudźi, dobre kaž tež hubjene, a to w cyłym přihladowarstwje. W tutym stawje zjednoća publikum – runje w tutych časach pačeneje towaršnosće je to balsam za našu dušu.
Zaručeny mandat sam njedosaha
Wólby Budyskeho wokrjesneho sejmika wuwědomjeja, kak sej ludnosć njewotwisneho serbskeho wokrjesneho radźićela waži. Z tym zaměrom je Serbske wolerske zjednoćenstwo (ZSW) lětsa znowa nastupiło. Jeho kandidatki a kandidaća su we wšitkich dźesać wólbnych wokrjesach hłosy zběrali. Z docpětym wuslědkom je SWZ tež w nowym wokrjesnym sejmiku zastupjene.
Wěm so dopomnić, zo běchu po wólbach Budyskeho sejmika 2014 rozmyslowanja, kotrež mějachu druhi mandat SWZ za móžny. Tehdy je SWZ swój wuslědk wo třećinu stopnjowało, jeho kandidaća su 6 758 křižikow na hłosowanskich lisćikach nažnjeli. Na to přiběraše wólbne wobdźělenje wot 52,1 procenta přez 64,6 procentow 2019 na lětsa 69 procentow, hłosy SWZ pak woteběrachu.
Měr ludźom najwažniši
Njeboh farar Rudolf Kilank je swój čas, hdyž bě wólbna njedźela, w Budyšinje wěriwych po Božej mši rady ze słowami rozžohnował: „Wy wšak wěsće, koho maće wolić!“ Sym sej wěsty, zo by wón z tutymi słowami dźensa do tójšto bjezradnych mjezwočow hladał.
Najbóle mje zamyla, hdyž widźu plakaty SPD ze zwjazkowym kanclerom Olafom Scholzom a Katarinu Barley, kotraž zajutřišim, njedźelu, za Europski parlament kandiduje: „Jasny kurs we wichorojtych časach“ abo „SPD wolić – měr zaručić“, tam steji. Kajki ma to jasny kurs być? Je SPD woprawdźe na prawym puću, měr zaručić?
Instagram? Čehodla to?
Wójna identitow abo měr rozuma
Hdyž w lěće 2015 młodeju mužow ze Syriskeje tehdyšemu trenarjej koparskeho mustwa SJ Chrósćicy II „přepodach“, jimaj prajach: Waju dla nichtó na hrajnišću němcować njebudźe, dyrbitaj sej potajkim zakładne serbske zapřijeća za kopańcu přiswojić. Salman a Iwan staj so bjez diskusije ze serbšćinu aranžowałoj.
Duch je swoboda myslenja
Strach nic znjewužiwać
Sće dźensa hižo z woknom hladali a klimowej změnje přihladowali? Ně? Potom pak je wulki čas!
Stajnje zaso je rěč wo tym, zo je změna klimy za njezwučene wjedrowe fenomeny abo swojorazne wobswětowe zjawy zamołwita. Horce temperatury k jutram, dwaj tydźenjej pozdźišo zaso zmjerzki, powodźenja w Brazilskej ... . W medijach abo socialnych syćach ludźo na to předewšěm ze spektakularnymi wobrazami pokazuja. Tajkich wšak je wšědnje. Po cyłym swěće so kóždy dźeń něšto njezwučene stawa a dźakowano šmóratkam hodźi so tole z fotami a widejemi dokumentować. Často ludźo twjerdźa, zo su to podawki, kotrež njemóhli so bjez změnjaceje so klimy stać. Fakt pak tohorunja je, zo je stajnje zaso k ekstremam dóšło. Jich ličba pak je minjene lěta přiběrała. Za kóždu dlěšu suchu periodu abo sylny zliwk pak změna klimy zamołwita njeje. Strachi před ekstremnymi wjedrowymi zjawami pak so přewšo rady znjewužiwaja.
Minus a plus digitalizacije
„Rewolucija swoje dźěći žerje“ – hrónčko płaći tež za digitalnu rewoluciju. Nimale wšitcy drje po šmóratku šmóraja, tola: Štó zamóže hišće tři sady porjadnje pisać? Starši, kotřiž zažnemu přistupej dźěći do swěta šmóratka zadźěwaja, su domjacym nadawkam digitalizowaneje šule druhdy hižo na puću. A hdyž budźe posledni stary nopašk poslednjeje domizniskeje stwy w digitalnym rowje pochowany, budźemy widźeć: Serbske žiwjenje z toho njeschadźa. Sćěhuješ dźěłarnički digitalizacije, hdźež maja zajimcy „so wuspytać“, maš zaćišć, zo je třihanje sekwencow so hibacych pisanych wobrazow dźensniši dźeń „klučowa kompetenca“.
