Spočatk lěta je Marko Kliman přewzał nawodnistwo Smječkečanskeho Domu swj. Jana. Mjeztym je něhdźe sto dnjow w zastojnstwje. Při tej składnosći je so Marian Wjeńka z 38lětnym Prawočanom rozmołwjał.
Knježe Klimano, kak sće so po prěnich třoch měsacach w Smječkecach zažiwił?
M. Kliman: Jara derje. Spočatnje je mje někak měsac předchadnik Tadej Šiman nadrobnje zadźěłał. Ale wšědny dźeń wotkrywa stajnje nowe nadawki a wužadanja. A tu pytnu, zo mamy team, kiž za dom a jeho wobydlerjow steji a na kotryž móžu so spušćeć.
Sće do toho w Budyskej chorowni był. Kotre dźěło sće tam wukonjał?
M. Kliman: Běch tam nawoda hladanskeje słužby za nutřkowne stacije a za urologiju. Sym potajkim mjez druhim zaručił, zo so na stacijach po předpisanym standardźe hlada, zo so kwalita hladanja zaruči a zo so prawniske aspekty słužbnych planow dodźerža.
A tam so Wam hižo lubiło njeje?
M. Kliman: Sym za sebje nowe wužadanje pytał. Hdyž pytnješ, zo so na jednym městnje wulce dale njewuwije, dyrbiš něšto změnić.
Bě to připad, zo su runočasnje w Smječkecach noweho nawodu pytali?
Na dróze mjez Slepom a Miłorazom su loni symbolisku čerwjenu liniju narysowali. Zwjazk „Strukturnu změnu nětko – žane Wochozy II“ žadaše sej akceptabelnu hranicu k Wochožanskej brunicowej jamje. Tež lětsa, tydźeń po jutrach, chcedźa protestne pućowanje přewjesć. Wo wobsahach je so Andreas Kirschke z Edith Pjenkowej rozmołwjał.
Što je lětuši zaměr protestneho pućowanja?
E. Pjenkowa: Nam dźe wo skutkowny škit našich wsow před haru, prochom a zesuwanjom pódy a wo škit přirody. Naša zasada je: Wšitke wsy dyrbja wostać! Klimoškitne cile Pariskeho zrěčenja maja so dodźeržeć. Brunicowe plany za rozšěrjenje Wochožanskeje brunicoweje jamy su z blida. Po naćiskach koncerna Łužiska energija a milinarnje (LEAG) pak ma kroma jamy jenož 200 metrow wot Rownoho a Mułkec zdalena być.
Što sće hižo na protestnych pućowanjach nazhonili?
Fararka Antje Schröcke je dźewjeć lět w Slepjanskej kónčinje jako dušepastyrka a poradźowarka za potrjechenych brunicoweje jamy skutkowała. Wo wobsahach jeje dźěła a planow je so Andreas Kirschke z fararku rozmołwjał.
Što Was hladajo na rozžohnowanje jima?
A. Schröcke: Začuwam wulku dźakownosć. Rozžohnowanska Boža słužba 24. měrca w Slepjanskej wosadźe bě jara hnujaca. Wjetši dźěl ludźi, kotřiž su přišli, znajach ze wšelkich gremijow a z wosady. Z mnohimi mějach wosobinsce činić. To je mje česćiło, zo sej prajach: „Sym ludźi woprawdźe w jich wotpowědnych žiwjenskich situacijach docpěła.“
Čehodla nětko po dźewjeć lětach skutkowanja tu přestanjeće?
A. Schröcke: Tuchwilne zrěčenje by klětu nalěto wuběžało. Tak bě načasu sej něšto noweho pytać a nańć. Trjebam nowe wužadanje.
Kak sće w Slepjanskej wosadźe přistup k ludźom dóstała?
19. hłowna zhromadźizna Domowiny 30. měrca w Chrósćicach je někotre zajimawe aspekty wujewiła, tež njewočakowane. Janek Wowčer je so po zhromadźiznje z předsydu Domowiny Dawidom Statnikom rozmołwjał, kak je dźeń na njeho skutkował.
Kajki je Waš zaćišć po 19. hłownej zhromadźiznje Domowiny?
D. Statnik: Zhromadźizna bě połna temow a diskusijow, a smy sej we wjacorych dypkach zajimawy wuspěch zdobyli. Sym wolóženy, zo je so derje radźiła.
Běchu słowa čłona Serbskeho sejma Alexandra Pólka sposrědkowace?
D. Statnik: Zawěsće! Jeho słowa chutnje bjeru. Su-li to tež słowa Serbskeho sejma, potom tež moje słowo płaći, zo je to dobry rozmołwny zakład. Kak dale póńdźe, je hišće wotewrjene. Ale jenož podamy-li so na samsnu runinu, je tež móžno ze sobu rěčeć.
Delegaća hłowneje zhromadźizny su dźěłowe směrnicy za skutkowanje hač do lěta 2021 schwalili. Njeje jich trochu jara wjele, a njeby snano lěpje było so na ćežišća wusměrić?
Zwjazkowy předsyda strony Zwjazk 90/ Zelenych Robert Habeck přebywaše njedawno w Budyšinje. Po wopyće w Serbskim instituće je so Axel Arlt z nim rozmołwjał.
Knježe Habecko, što sće na swojej krótkej wiziće w Budyšinje nazhonił?
R. Habeck: W prěnim dźělu stejachu politiske debaty. Wopyt w Serbskim instituće bě mi kaž špihel za mój zwjazkowy kraj. Wšako pochadźam z Flensburga a běch minjene lěta politikar w kraju, kotryž je po ćežkich debatach a rozkorach hordosć na swojej dwě narodnej mjeńšinje wuwił. A nětko sym trochu zdaća za serbstwo dóstał.
Němsko-danski pomjezny kraj bě Łužicy přeco wěsta orientacija. W čim widźiće sćin pódla wjele swětła?
Jednohłósnje su delegaća towarstwu Wendischer Freundes- und Arbeitskreis z wendlandskeho Łuchowa (Lüchow) asociěrowane čłonstwo w Domowinje spožčili. W Chrósćicach běštaj jeho 1. předsyda Ernst Stelte a 2. předsyda dr. Arne Lucke. Z nimaj je so Axel Arlt rozmołwjał.
Wobdźělitaj so prěni raz na hłownej zhromadźiznje Domowiny. Što staj wobkedźbowałoj?
E. Stelte: Sym zadźiwany, kelko delegatow a hosći tu na hłownej zhromadźiznje je. Zdobom so wjeselu, zo je sakski ministerski prezident přišoł a postrownje porěčał. Jeho słowa su mje jimali, tež načate mnohostronske wobsahowe dypki. Domowina spjelnja šwarny, pisany kwěćel nadawkow. Trjebaš móc, chceš-li to zmištrować. Při čimž sym zwěsćił, zo tójšto tež čestnohamtsce zwoprawdźeja.
dr. A. Lucke: Začuwach ćopłotu, mějach začuće, w swójbje być. Jako wobydlerjo Wendlanda čujemy so wšej słowjanskej kulturje bliscy, štož spytamy w našim towarstwje wosebje spěchować. Tak chcemy korjenje wožiwić, kotrež su hižo před dołhim časom z rěču wotemrěli. To je nam wažne.
Serbski třěšny zwjazk je tuž partner?
Sobotu a njedźelu předstaja Serbski ludowy ansambl, chóraj Meja a Lipa, Sinfonietta Drježdźany a štyrjo solisća Korle Awgusta Kocorowy oratorij „Israelowa zrudoba a tróšt“. Bosćan Nawka je so z dirigentku a intendantku SLA Judith Kubicec rozmołwjał.
Knjeni Kubicec, što je najwjetše wužadanje hladajo na tutón wulkoprojekt?
J. Kubicec: Najćešo je terminy koordinować. Cyłkownje dźě 122 spěwarjow a hudźbnikow sobu skutkuje. Tež za kulisami je wjele ludźi zawjazanych. Wuzběhnyć chcu našich technikarjow a naše šwalče. Cyle wotpohladnje smy so za pisanosć rozsudźili: Kocor, kiž bě ewangelski, je twórbu za wšěch Serbow spisał. Tole wotbłyšćujo wustupitej lajskej chóraj w katolskej drasće a naši spěwarjo w Budyskej ewangelskej drasće. Dalše wužadanje je, zo bu chětro naročna twórba hakle jónu, dokładnje před 25 lětami, předstajena a je tuž skerje mjenje we wušach, hač na přikład „Nalěćo“.
Kak sće oratorij z telko sobuskutkowacymi nazwučowała?
Dźensa swjećimy stote posmjertne narodniny serbskeje spisowaćelki a lawreatki Myta Ćišinskeho Hańže Bjeńšoweje. Składnostnje je jeje syn Handrij Bjeńš ilustrowanu čitanku „Nitka witka a druhe stworjenčka“ wudał. Bosćan Nawka je so z nim rozmołwjał.
Knježe Bjeńšo, knihu k stoćinam Wašeje maćerje mam za jara kmane počesćenje. Sće składnostnu publikaciju zwoprědka w myslach měł?
H. Bjeńš: Zo chcu knihu wudać bě z mojeje strony hižo dlěje jasne. Wo wobsahu sym pak hakle poněčim rozmyslował. W tym zwisku sym bibliografiju našeje njeboh maćerje přehladał. To potrjechi lěta wot 1955 hač do 1980. Ćešo wšako bě, so tam njejewjace přinoški w cyłkownje 30 lětnikach Płomjenja přepruwować. Najwjetši dźěl nětko w zběrce wozjewjenych nastawkow sym tak našoł.
Sće w běhu rešerše na Wam dotal dospołnje njeznate teksty storčił?
Prawje wjele Serbow měło so na Sakskim fondsu Čiń sobu we wšitkich kategorijach, nic jenož w serbskej, wobdźěleć, přeje sej Domowina. Z Christophom Bielu, nawodu projektoweje skupiny za Łužiski rewěr z towaršnosće Łužiski hospodarski region, je Axel Arlt wo móžnych njejasnosćach rěčał.
Što chowa so za zapřijećom „městne hospodarstwo“ jako skupina wobdźělnikow na Sakskim fondsu Čiń sobu?
Ch. Biele: Městne hospodarstwo mjenuje wšitke předewzaća, starace so ze swojimi posłužbami a wudźěłkami wo hospodarske wuwiće we Łužicy.
Na čo měli projektowe próstwy z městneho hospodarstwa wusměrjene być?
Ch. Biele: W fondsu Čiń sobu płaća samsne prawidła za wšěch. Wažne je, zo so projektowe ideje na wuwołanych kategorijach orientuja. Mytować maja so ideje, kotrež naše zhromadne žiwjenje a naš region spěchuja. Hospodarske skutkowanje spěchowanskich prawidłow dla k tomu njesłuša.
Zaměr je potajkim socialny angažement předewzaćow za ludźi w komunje?
Ch. Biele: Na kóždy pad! Fonds Čiń sobu ma k tomu přinošować, zo budu ideje spěšnišo zeskutkownjene.
Orchester Serbskeho ludoweho ansambla wuhotuje njedźelu, 10. měrca, wosebity koncert „Stysk a wysk“. Bosćan Nawka je so z Peterom Biloenom rozmołwjał, kiž wuměłcow jako hóstny dirigent nawjeduje.
Knježe Biloeno, kak je k tomu dóšło, zo w Budyšinje dirigujeće?
P. Biloen: Swět klasiskeje hudźby je chětro mały. Intendantka SLA Judith Kubicec – wona dźě je sama wustojna dirigentka – bě w Amsterdamje operu Georga Friedricha Händela dirigowała. Zhromadny hudźbny přećel so w tym zwisku wo to postara, zo smój so zeznałoj. Jako mi intendantka wo Budyšinje a SLA powědaše, běch jara wćipny. Nětko sym zbožowny, zo móžach přeprošenje přiwzać a z orchestrom dźěłać.
Kak mamy sej tele dźěło předstajić? Kajki maće zaćišć wo „našich“ hudźbnikach?