Nimale sto dźěći w lěhwje SŠT
Wot zašłeho pjatka hač do tuteje njedźele wotměwa Serbske šulske towarstwo (SŠT) rěčne a prózdninske lěhwo we Wodowych Hendrichecach. Milenka Rječcyna je so z nawodnicu Marlis Młynkowej rozmołwjała.
Kelko dźěći je so lětsa přizjewiło?
M. Młynkowa: Přizjewiło je so lětsa 90 dźĕći a wone su so wšitke sobu na puć podali. W cyłku mamy a změjemy tež klětu sto městnow. Tale ličba je so w zašłych lětach jako dobra wopokazała.
Zwotkel dźěći přichadźeja?
M. Młynkowa: Mjez nimi su šulerjo bywšeho 4. do 7. lětnika. Woni chodźachu do zakładneje šule Ralbicy, Worklecy, Radwor, Chrósćicy a Pančicy-Kukow kaž tež do wyšeje šule Radwor, Worklecy, Ralbicy a do Budyskeho Serbskeho gymnazija.
Hłowne ćežišćo poskitka je, přidatny serbski rěčny rum wutworić. Kotry rěčny niwow dźěći maja?
M. Młynkowa: Wjetšina dźěći rěči na maćernorěčnym niwowje. Mjez nimi pak su tež serbšćinu wuknjacy. Rěčimy serbsce, tež hdyž tu a tam němsku wotmołwu abo prašenje słyšimy. Štož mje jara wjeseli je, zo dźěći z Radworja samozrozumliwje serbsce rěča.
Što wšitko planujeće?
We wěrje po puću do juha
Wot 24. julija hač do 8. awgusta podadźa so serbscy młodostni na swětowe zetkanje młodźiny w Lissabonje. Maximilian Gruber je so z dušepastyrjom młodźiny, fararjom Gabrišom Nawku, wo tym rozmołwjał.
Kak su so serbscy młodostni na wjeršk swětoweho zetkanja přihotowali?
G. Nawka: Na putnikowanju dekanatneje młodźiny w Róžeńće, njedźelu 4. junija, su so putnicy po Božej mši w gmejnskich rumnosćach zetkali, zo bychu wot referentki dušepastyrstwa, Lucije Škodźineje, dóstali přehlad wo wotběhu putnikowanja. Z pomocu PowerPoint-prezentacije rozkładowaše wona wobšěrnje, što měli při pakowanju nachribjetnika wobkedźbować a što njeměli zabyć. Tež wšelake prawidła so rozjimachu, kotrež mějachu sebi młodostni za jězbu z busom zašćěpić. Njejedna so wšak wo někajki wulět z wopytom w zapadnych krajach Europy abo zo chcychu skónčnje raz Atlantik widźeć, ale jedna so wo putnisku jězbu, na kotrejž so młodostni mjez sobu we wěrje skruća a pohonjuja, zo bychu z pomocu dobrych počinkow za přichod prawe sebjewědomje wuwiwać móhli.
Z festiwalom dale wabić
Clemens Jurk je sobotu a njedźelu za čas folklorneho festiwala powabne sceny filmował. Milenka Rječcyna je so ze serbskim filmowcom z Berlina rozmołwjała.
Što je Wam w pomjatku wostało?
C. Jurk: Na jednym boku běštej to napinacej dnjej, na druhim pak je nam filmowanje wulke wjeselo wobradźało. Přez kameru hladajo je napadnyło, kak rjenje wupyšene su Chrósćicy byli. A mi je so atmosfera na programach jara lubiła. Pólska skupina Legnica je so mi do pomjatka zašćěpiła, předewšěm stila jich rejow a barbow drasty dla.
Sće sam filmował?
C. Jurk: Ně, smy byli mały team, w cyłku smy byli třo. Mój bratr Benjamin je so wo naše derjeměće starał, předewšěm wo pitnu wodu. Mój towarš Sebastian Evans, je ze swojej trutu wyše Chrósćic lećał a wot tam motiwy zapopadnył. Tak je na wobrazach swjedźenski ćah widźeć a tež, kak so na dworach wšitko na nawal hosći přihotuje. Wón ma tak mjenowany jězbnu dowolnosć za wodźenje truty. Sam sym so wo wobrazy na zemi starał a z digitalnej 35 milimeterskej filmowej kameru wjerćał.
Što běše Waš poprawny nadawk?
Lětsa bjez delnjoserbskeje skupiny
Na festiwalnej njedźeli prezentuja so łužiske skupiny na wulkim jewišću pod Fulkec hórku. Maximilian Gruber je so ze zamołwitej za program, Janu Pětrowej, krótko do spočatka festiwala rozmołwjał.
Pod kotrej temu prezentuja so tudyše skupiny lětsa?
Jana Pětrowa: Za lětušu temu smy sebi serbski kwas wuzwolili. Skupiny su so, kóžda na swoje wašnje, z temu rozestajili a nam jeje specifiki předstajeja. Při tym směće so wosebje na Wudworski folklorny ansambl wjeselić, kotryž předstaja lětsa, po dołhej přestawce zaso, serbski kwasny ćah rejujo na jewišću. Wězo su so tež druhe skupiny intensiwnje z temu rozestajili a tuž směće so na pisany kwasny potpurij wjeselić.
Na kajke nowosće smědźa so wopytowarjo lětsa wjeselić?
Za Łužicu a jeje bohatosć wabić
Partnerojo projekta UNESCO 5 su so wčera w Mužakowje zetkali. Tež Clemens Škoda, referent Domowiny za kulturne naležnosće a wukraj, je so wobdźělił. Milan Pawlik je so z nim rozmołwjał.
Móžeće našim čitarjam skrótka projekt UNESCO 5 rozłožić?
C. Škoda: Projektej přisłušeja biosferowej rezerwataj Błóta a Hornjołužiska hola a haty, swětowe namrěwstwo Mužakowski park, globalny geopark Mužakowski zahork a imaterielne kulturne herbstwo Serbow. Zasadnje měri so tutón projekt na to, partnerow, kotřiž chcedźa za Łužicu a jeje bohatosć wabić, hromadu wjesć. Wšitkich tutych zwjazuje wězo słowo „herbstwo“.
Je Domowina jenička zastupjerka Serbow w kruhu UNESCO 5?
Dešć bě jara spomóžny
Ratarjo maja stajnje z chabłacymi wikami kaž tež z wjedrowymi wobstejnosćemi wobchadźeć. Wo aktualnym połoženju je so Bianka Šeferowa z předsydu regionalneho burskeho zwjazka Budyšin-Kamjenc Stefanom Triebsom rozmołwjała.
Kajka je tuchwilu situacija na łužiskich honach?
S. Triebs: Po horcych temperaturach ze suchej periodu bjez spadkow bě dešć jara spomóžny. Rostliny móža so nětko dale derje wuwić. Tež trawa móže nětko zaso rosć. Po prěnim syćenju trawy za silažu bě dešć nětko trěbny, tak zo móžemy druhi raz žnjeć. Do dešća je strach hrozył, zo łuki horcoty dla spala.
Tučasnje su płaćizny za mlokowe wudźěłki w kupnicach zaso trochu niše. Su so tež płaćizny mloka znižili, kotrež ratarjo předźěłarjam poskića?
S. Triebs: Njeje žanoho direktneho zwiska mjez płaćiznami za surowizny a inflaciju. Mjeztym pak zwěsćamy, zo płaćizny w kupnicach spaduja a wikowarjo z rabatami wo kupcow wabja.
Kajke su płaćizny za wudźěłki ratarjow na wikach?
Lětsa z nowym finalom
Nimo Budyšina a Chrósćic je delnjołužiska wjes Hochoza (Drachhausen) kruty wobstatk mjezynarodneho festiwala Łužica. Maximilian Gruber je so ze zamołwitym na městnje, Tobiasom Ungerom, rozmołwjał.
Kak přihotuje so wjes Hochoza po štyrjoch lětach přestawki lětsa na festiwal?
T. Unger: Wot decembra hižo přihotujemy so na wjeršk festiwala we wsy. Kóždy měsac organizowachmy přihotowanske zetkanja, w kotrychž smy zašłe festiwale reflektowali a přemyslowali, kak móhli lětsa postupować. Dwory we wsy smy w dalokej měrje reaktiwěrowali. Při planowanjach smy so na znaty koncept zašłych lět złožowali. Wotběhi njejsu so we hłownym změnili – smy dobreje nadźije na lětuši festiwal!
W kotrej měry so delnjołužiske wosebitosće do programa zatwarja?
Projekt móhł so dlěšodobny stać
Na wopytowarjow „Pólskich nocow“ w Smochćicach čaka lětsa wosebita překwapjenka. Nimo orchestra, baleta a chóra Serbskeho ludoweho ansambla wustupuja tam lajscy rejwarjo. Milenka Rječcyna je so z choreografom a nawodu skupiny Kornelom Kolembusom rozmołwjała.
Kak je k wutworjenju skupiny dóšło?
K. Kolembus: Po tym, zo běch swój angažement za Serbski folklorny ansambl Wudwor skónčił, běchu mjez tamnišimi rejwarjemi někotři, kotřiž su wosebite wužadanje pytali. Tuž smy projektowu rejwansku skupinu za „Pólske nocy“ w Smochćicach wutworili.
A kotry běše puć do SLA?
K. Kolembus: Młodostni su so na mnje wobroćeli z próstwu, zo chcedźa dale pod mojim nawodom a tym mojeje partnerki Yulije Kasyan rejować. Tuž sym so na intendanta SLA Tomasa Kreibicha-Nawku wobroćił. Smój měnjenja, zo njeměli młodostni wostać takrjec ,na puću stejo‘. Tuž smój zrodźiłoj ideju, wutworić projektowu rejowansku skupinu w kotrejž tuchwilu jědnaće młodostnych, dźewjeć holcow a dwaj hólcaj rejuja.
Što chcedźa rejowarjo publikumej w Smochćicach poskićić?
Demenca a wid do přichoda
Budyski Serbski muzej poskića na demencu schorjenym abo ludźom ze zbrašenjom wosebite poskitki a wodźenja. Milenka Rječcyna je so z Móniku Ošikowej, zamołwitej za kulturne sposrědkowanje a zjawnostne dźěło, rozmołwjała.
Sće jako muzej poskitki same wuwiwali?
M. Ošikowa: Haj, to smy na zakładźe tu wustajenych eksponatow. Jako běch w lětomaj 2020/2021 brošurku ,Kubłanske a posrědkowanske poskitki‘ naćisnyła, smy so we wobłuku poskitkow šěršo nastajili. A z tym smy nimo dotalnych tež dalše zaměrowe skupiny zapřijeli, nimo dźěći a młodostnych přiběrajcy dorosćenych, kotrymž móža być naše poskitki dalekubłanje.
So z poskitkami měrić na zbrašenych a na demencu schorjenych njeje přiwšěm jednorje. Što je Was k tomu inspirěrowało?
M. Ošikowa: Sym tajke wodźenja ze zbrašenymi w Kamjenskim muzeju dožiwiła. To běše přewšo wobohaćeće. Mějachmy to tež w Serbskim muzeju, njeběše pak pisomnje skrućene a tuž tež njeznate. Z brošurku je so to změniło.
Sće měli hižo duchownje, dušinje a/abo ćělnje schorjenych hosći?
Digitalizowanje jako posłužba
Dohromady tři dźěłowe městna wupisa Serbski institut (SI) za nowy projekt digitalizaciskeho centruma. Wo tutym je so Milan Pawlik z nawodu Serbskeje centralneje biblioteki a Serbskeho kulturneho archiwa w SI, Witom Bejmakom, rozmołwjał.
Što je hłowny zaměr digitalizaciskeho centruma?
W. Bejmak: Hłowny nadawk je: Serbske kulturne herbstwo digitalizować, to rěka, je z analogneje do digitalneje formy přewjesć. Tutón transfer ma kulturne objekty we wšěch analognych formach wopřijeć: awdija, wideja, filmy, wobrazy a fota, teksty respektiwnje ćišćane wudźěłki kaž tež tři-dimensionalne objekty. Wuzběhnyć chcu, zo njeje digitalizowanje jenož na objekty z wobstatka SI wusměrjene – chcemy je jako posłužbu wšitkim serbskim institucijam a dalšim akteram serbskeho kulturneho žiwjenja poskićić.
Najebać wažneho nadawka je centrum jako projekt zapołoženy. Čehodla?
