Awtor rysuje stawizny a stawiznu hólčeca z jasnej a wobrazliwej ...
Mysle k nowej dźěćacej knize Křesćana Krawc „Jejdyrko“
Jejdyrko! Kajki knihowy titul da je „Jejdyrko“? Tajke bě moje prěnje prašenje, jako dóstach najnowšu serbsku dźěćacu knihu znateho awtora Křesćana Krawca do rukow. Štó to je abo što to rěka? – Napisam k tomu pozdźišo něšto, zo njeby so dźěl napjatosće přezahe zhubił.
Apropos napjatosć … Napjatosć je za tele powědančko cyle wažny element powědaceho duktusa awtora. Jemu so wot započatka hač do kónca spomnjenych sonow jara derje radźi napjatosć natwarić, ju dźeržeć a jej, je-li trjeba, nadobo njewočakowany abo překwapjacy wobrot dać. Na wjeršku napjatosće je často kónc kapitla – derje, klasiski trik! Takle wona dale přiběra a čitar/ka njemóže přestać čitać. Tež mjezytitle wuwabjeja wćipnosć abo samo strach, a napjatosć dale stupa. Štó njeby na přikład myslił na někajke złóstnistwo abo njezbožo, hdyž čita nadpismo „Wowca bjez hłowy“?
Pólsko-serbske styki zajim budźili
Wo mjezynarodnej konferency sorabistiki a germanistiki w Katowicach
W mjeztym nachilacym so lěće bě w serbskej a słowjanskej literarnej zjawnosći často rěč wo Jurju Brězanu. Wšako sej na najwšelakoriše wašnje wuwědomichmy, zo bě so najznaćiši serbski spisowaćel před 100 lětami narodźił.
Tworjenje a skutkowanje Brězana stej tohorunja na dwudnjowskej a derje organizowanej wědomostnej mjezynarodnej konferency sorabistow, slawistow a germanistow spočatk oktobra w Katowicach wulku rólu hrałoj. W tamnišej Šleskej bibliotece wobswětlichu a wuswětlichu wjacori eksperća – mjez nimi prof. dr. Tadeusz Lewaszkiewicz z Poznanja, prof. dr. Piotr Pałys z Opola a dr. Renata Bura z Krakowa – literarnu rěč a dwurěčnosć, wuměłske naroki kaž tež politiske wobmjezowanosće a wotwisnosće spisowaćela. Bohužel njebě na konferency ani jedyn powołansce skutkowacy sorabist abo literarny wědomostnik z Łužicy abo z Lipska přitomny, štož je mje chětro zadźiwało.
Pückler a Serbja
W Serbach rodźeny wjerch Hermann von Pückler-Muskau je sławny muž, wosebje tak mjenowaneju „němskeju krajinoweju parkow“ w Mužakowje a Rogeńcu dla. Tež jako pućowarja, spisowaćela a šarmera jeho dźensa zwičnjeja. Mjez druhim dawa wón swoje mjeno trojobarnej zmjerzlinje a družinje piwa. Zaměstnjamy jeho bóle zwonka serbskeho kulturneho kruha, štož drje cyle prawje njeje. Někotre lěta přewodźach w Rogeńcu skupiny turistow po parku a hrodźe. Tući słuchachu rady na anekdotki wokoło Pücklera. Na přikład je na južnej kromje parka pahórk ze šibałej stawizničku: W Rogeńcu wukupi wjerch rjad burskich gruntow. Mjez hrodom a wsu měješe wotstawk być a nastawacy park trěbnu šěrokosć nabyć. Jedyn z burow nochcyše Pücklerej předać. Tuž da wjerch hórčičku nasypać. Za njej njeběše chuduški domčk wot hrodu sem wjace widźeć. Dźensa rěka městno „Der vergrabene Bauer“. W Mužakowje je Pückler za powjetšenje parka samo cyłu serbsku wjes Kobjelnju přesydlić dał.
Lubosćinske rozjasnjenje z wumjetowanjemi
Do romana Petera Wawerzika wo waliziskim poeće Dylanje Thomasu pohladnjene
Štó drje by so hdy ze Schillerom přirunował? Z Hölderlinom, z Karolinu von Günderode? Přehorca to wěc. Potom radšo posłušnje pisać a so sam błyšćić. Mnozy bychu to radšo činili. Nic pak Peter Wawerzinek, awtor knihi „Rabenliebe“, tuchwilny Drježdźanski měšćanski pisar. Přederje znaje wón žiwjenske nižiny basnika, přebliski bě jemu přeco hižo waliziski poet Dylan Thomas, hač zo by so tajkeho přirunowanja stróžił. Dušine přiwuznosće tworja syće, zwonka časa a ruma, kotrež pozdźišo rodźenym zepěru dawaja. Pokazuja paralelne nitki a pomhaja žiwy być. Što móhło pisacemu wjace sebjewěstoty spožčić hač dorozumjenje ze samsnym, podobnym?
Nastork docenta jeho pozbudźi
Kulturnje a politisce angažowany młody Serb
Wón je młodźinski, čerstwy duch a wětřik sobu do iniciatiwneje skupiny za demokratisce legitimowane ludowe zastupnistwo Serbow – Serbski sejm přinjesł. Ze swojej stawizniskej a politiskej wědu wón nowe aspekty tutej iniciatiwje dawa. Jeho wosebity angažement tež kóždy začuwaše, dožiwjejo 25lětneho Worklečana Alexandera Pólka 5. septembra we wobłuku 1. Budyskeho demokratiskeho tydźenja na zjawnym forumje z temu „Sejm dobudźe na spěšnosći – zwažimy so na demokratiju“. Na nim je so wón sobu zasadźował, zo so prawa a zajimawa diskusija kaž tež sobudźěło młodych a staršich nimale 80 wobdźělnikow wuwiwaše. Student wot 2010 na Drježdźanskej Techniskej uniwersiće, kotryž klětu w měrcu swój masterski studij zakónči, chce wědomostnje na polu stawiznow, tež serbskich, skutkować.
Powučna lektura nic jenož wo Bukecach
Kóždolětnu přewšo woblubowanu čitanku w maćeršćinje – klětušu Serbsku protyku – je Ludowe nakładnistwo Domowina zaso swěrnym čitarjam do rukow dało. Kaž hižo něšto lět je tež tuta najbóle čitana serbska edicija LND zaso jednomu městnu našeje domizny wěnowana. Tónraz je to wosadna wjes Bukecy na narańšej mjezy serbskeho sydlenskeho ruma. Titulny wobraz Tomaša Šołty poskića rjany pohlad na wjes w pahórkatej krajinje, kotruž barokna cyrkej z wysokej wěžu daloko přesahuje a tak wo prawosći jeje němskeho mjena Hochkirch swědči. Reportaža z barbnymi fotami zeznajomi čitarja z idyliskim zymskim napohladom wsy, z historiskim hosćencom Stary Fryc a z chodojtypalenjom.
Wustajeńca njeje žadynnostalgiski projekt
Rozmołwa z direktorom Zhorjelskich zběrkow za stawizny a kulturu
Zhorjelc je łužiske město, chowace we sebi jara wjele kulturnje a historisce zajimaweho. K tomu přinošuja tež jeho wšelake muzeje, wopyt w tutych so stajnje zaso wudani. Alfons Wićaz je so wo tym z direktorom Zhorjelskich zběrkow za stawizny a kulturu, Jasperom von Richthofenom, rozmołwjał.
Što byšće wopytowarjej města namjetował, sej w Zhorjelcu na kóždy pad wobhladać?
Jasper von Richthofen: Ja bych wězo na prěnim městnje naše Zhorjelske zběrki, naš swójski dom z kulturnohistoriskim muzejom mjenował. Móžeš pak hišće wjele wjace mjenować. Tak mamy hač do 23. oktobra rjanu wustajeńcu w muzeju Kaisertrutz. Tam pokazamy Zhorjelske wobrazy, kotrež smy z našeho měšćanskeho archiwa zwuběrali. Tute njejsu z wěstosću hišće Zhorjelčenjo a tamni Łužičenjo wuhladali. To su wšelake pohlady z rozdźělnymi temami. Tam su tež widźeć starše symbole města, najwšelakoriše historiske wěcy – wot fotow hač k molerstwu a najstaršemu napohladej města.
Wustajeńca w Měšćanskim muzeju
Wot 1. januara přetwarjeja Serbski muzej w Choćebuzu. Zo bychu wopytowarjo najwjetšeho łužiskeho města přiwšěm móžnosć měli, so wo serbskich stawiznach informować, su dnja 28. septembra z pomocu eksponatow ze składa tamnišeho Serbskeho muzeja wosebitu wustajeńcu pod hesłom „Zachowane drogostki“ (Zachowane drohoćinki) w Měšćanskim muzeju Choćebuz wotewrěli. Tule su hač do oktobra 2017 wustajene swědčenja delnoserbskeje kultury wot 16. lětstotka hač do našeho časa.
Pěstowaše wusku zwjazanosć z dopisowarjemi
Zajimawa knižka „Serbski Oertel“ wušła
Wo titul knižki wo nowinarju a rozhłosowniku Měrćinje Štrawbje sej awtorojo hłowu łamać njetrjebachu, je dźě wón znaty jako „serbski Oertel“. Faktum. Druhdy sym so prašał, što a štó by Měrćin Štrawba so stał, njeby-li takrjec w Serbach tčacy wostał.
Měrćin Štrawba bě z dušu, wutrobu a cyłym rozumom serbski žurnalist kaž mnohi druhi na swojim polu, na polu sporta pak samalutka koryfeja.
Znajo Měrćina Štrawbu wusko a wosobinsce z lěta 1966 jako Nowodobjanskeho kolegu, čitach dopomnjenki a hódnoćenja z jara wótrym wóčkom. Ducent awtorow je so pjera jimało, w krótšich abo dlěšich přinoškach, w přewažnje wosobinskich, tež wutrobnych słowach abo wěcownych notatkach.
„Serbski rekwiem“ w dotal njesłyšanej interpretaciji
Ketličanski kantor Korla Awgust Kocor wužiwaše za swój „Serbski rekwiem“, kiž wón w lěće 1894 na bibliske teksty skomponowa, narěč ewangelskich Serbow Budyskeho kraja. Wuznamne na tutej twórbje je tohorunja, zo ju załožer serbskeje wuměłskeje hudźby sam zorchestrowa, mjeztym zo spisa za tamne swoje twórby wulkeje hudźbneje formy jeničce klawěrny přewod. Wón so tež pola „Serbskeho rekwiema“ za wersiju komornohudźbneho rozměra rozsudźi.
Prapremjera jeho poprawneho duchowneho testamenta pak da nimale sto lět na so čakać. Wot prěnjeho předstajenja w lěće 1988 bu twórba někotre razy z jara dobrym wothłosom předstajena. Tuta jenička cyłkowna orchestracija jedneje z oratoriskich kompozicijow našeho hudźbneho mištra płaći nětko jako přikład, kak drje je sej wón orchestrowanje swojich oratorijow předstajił.
