To njeby sej ženje žadyn Němc lubić dał!
„Při wšej fascinaciji za prawobydlerjow swěta zabywamy, zo mamy direktnje před nosom indigeny lud.“ A lědma štó w Němskej wo tym prawje wě. Tak započnje rozhłosownik dr. Geseko von Lüpke swoje hodźinske wusyłanje wo Serbach w Bayerskim rozhłosu, kotrež móžemy 22. měrca słyšeć. Zajimawe wšak je, z kotreje perspektiwy wón na Serbow zhladuje. Von Lüpke je wjele serbskich politikarjow, institucijow a komunow wopytał. Sam wón praji, kak njeznate jemu to wšo je, ale jeho fascinuje, kajku skedźbnosć Serbja naraz wubudźeja.
Knize na dobro narodneho sebjespóznaća
Jako wuńdźe před dźesać lětami prěni zwjazk, fotografam w serbskej Łužicy wěnowany, njeby sej čłowjek myslił, zo nam Ludowe nakładnistwo Domowina mjeztym hižo šesty a sedmy tajki poskića. LND je šansu za tónle swojorazny ediciski rjad spóznało. Dźakować ma so čitarstwo tež Jürgenej Maćijej, kiž bě sej namakanje, wupytanje, rjadowanje a přihot fotow nabrěmjenił. Wón ma za debjenki tohole žanra wótre wóčko, wušiknu ruku a nimo toho wutrajnosć, w zawostajenstwje fotografow a archiwach wone negatiwy wuhrjebać, kotrež knihu na kóncu debja. Ćim bóle płaći to za najnowšej zwjazkaj „Wotmolowane – Mit Licht gemalt“. Štóž njeje sej hač do spočatka měrca w Budyskim Serbskim muzeju pokazanu wustajeńcu před wjace hač sto lětami „wotmolowanych“ – kaž Serbja tomu rjeknychu – serbsko-łužiskich fotow wobhladał, je něšto zakomdźił; a ćim bóle tón, kiž sej listowanje, wobhladanje fotow a čitanje tekstow w nowostkomaj njepopřeje.
Wuwědomja ludźom jich korjenje
Na wopyće pola Delnjoserbowki Uty Henšeloweje w Lubnjowje
53lětna Uta Henšelowa, wustupowaca połna energije a z přećelnosću, wita mje w bjezporočnej delnjoserbšćinje před swojim domom w Lubnjowje. Zyma šćipa namaj do mjezwoča, a wona wjedźe mje do swojeje galerije. Před jeje zachodom čitam na tafličce „Galerija UTACIANI“.
Při rozmołwje hnydom zhonju, zo je so Lubnjowčanka jako Domowinska regionalna rěčnica za Delnju Łužicu rozžohnowała a zo wukonja wot 1. februara zastojnstwo nawodnicy Šule za delnjoserbsku rěč a kulturu Choćebuz.
Wo „wosebitym koncerće na spočatku lěta“
Pjeć prapremjerow serbskeje načasneje hudźby zaklinčało
Hudźbny rjad „wosebity koncert na spočatku lěta“, zahajeny 1995 pod nawodom z Łužicy pochadźaceje pianistki Heidemarje Wiesnerec, wěnowaše so lětsa reformaciji. Pjeć serbskich komponistow bě nadawk dóstał, składnostnje jubileja komorne twórby za mału wobsadku spisać. Te zaklinčachu nětko prapremjernje na zarjadowanjach w Berlinje, Wojerecach, Choćebuzu a Lipsku. W Budyskim Serbskim muzeju dožiwi nažel jenož něhdźe połsta připosłucharjow zajimawy a naročny wječor.
Ludźo přichadźeja, „dokelž je serbske nakładnistwo něšto ...
Budyske LND hotuje so na kóždolětne Lipšćanske knižne wiki
Wot 23. do 26. měrca wotměja so Lipšćanske knižne wiki. Na nich změje Ludowe nakładnistwo Domowina znowa swoje wustajenišćo. Alfons Wićaz je so z jednaćelku LND Marku Maćijowej rozmołwjał.
Čehodla je za LND tak wažne w Lipsku pódla być?
M. Maćijowa: Lipšćanske wiki, najwjetše we wuchodnej Němskej, wopytuje lěto a wjace čitarjow a knihikupcow, nic jeno z wuchodnych, ale tež ze zapadnych zwjazkowych krajow. Za naše zjawnostne dźěło je prosće jara wažne so na wikach wobdźěleć. Tam móža so čitarjo a medije wo našej produkciji wobhonić.
Informujeće tež wo dźensnišim žiwjenju Serbow?
M. Maćijowa: Na kóždy pad. Na wustajenišćo přichadźeja přeco zaso ludźo, kotřiž so za Serbami prašeja, snano tež hižo něšto wo nich wědźa a chcedźa so dokładnišo wobhonić. Tajke wiki su nam dobra składnosć wo Serbach informować. Wopytowarjo chcedźa na přikład wjace wo situaciji šulow wědźeć, kak je to z wukubłanjom w serbskej rěči, z młodźinu, hač wona hišće serbsce rěči, abo hač njeje wšitko kumštnje plahowane.
Mystiske pućowanjepo Budyšinje
Nowy mějićel Hornjołužiskeho nakładnistwa Frank Nürnberger, dr. Andreas Gerth, je nětko němskorěčnu nowostku „Budyšin – Na slědach potajnych wotkrywanjow“ spisał. Grafikarka Claudia Dabischa je 82 stron wopřijacu ediciju z wuběrnymi, zdźěla fantastiskimi rysowankami wobohaćiła.
Knižka je putaca bajowa lektura młodym čitarjam kaž tež na mystiskich temach zajimowanym dorosćenym. Čerwjena nitka powědanja je pućowanje dobreho ducha Łužicy, bahnoweje soniny Luziki, z pućowarjom po časach Fynnom po starym Budyšinje k 31 městnam mystiskich podawkow, magiskich znamjenjow a njewšědnosćow. Wuchodźowanje započina so na Mosće měra, wjedźe po dróhach a hasach stareho města a kónči so na Hrodźišku. Awtor zeznajomja čitarja z potajnstwami „domu lěta“ na róžku Nutřkowna Lawska-Jerjowa, z křiwej Bohatej wěžu kaž tež ze wšelakimi symbolemi na portalach tachantstwa, domu z lěta 1670 na Mjasowych wikach, na cyrkwi swj. Pětra a na Maćijowej wěži.
RCW a LND Pismiki z měška – Pismikowu kekliju wudałoj
Zajimawa hornjo- a delnjoserbska rěčna hra za cyłu swójbu
Rěčnu hru w delnjoserbskej (ds) a w hornjoserbskej (hs) wersiji je wudał Rěčny centrum WITAJ w kooperaciji z Ludowym nakładnistwom Domowina w lěće 2016. Wo čo w hrě dźe? Z pismikow zestajeja hrajerjo křižowku. Za dobyće liči so hódnota pismikow, kotrež so w zmysłapołnych słowach na hrajne polo kładu, a so z hódnotami kašćikow na hrajnym polu multiplikuje. Hrajer z najwjace dypkami dobudźe.
„Wšitcy smy wažni“
Wuspěšna premjera hry „Zrudny princ“ dźěćaceho dźiwadła NSLDź
To bě ći wjeselo. Přihladowarjo kleskachu a teptachu a najradšo bychu ze stólčkow zeskakali a sobu rejowali. Rěču wo najnowšim předstajenju Serbskeho dźěćaceho dźiwadła Budyskeho NSLDź, wo „Zrudnym princu“. Ale po rynku:
Hra je z pjera Ingridy Hustetoweje, kotraž drje je nam hłownje znata jako dźiwadłowa přełožowarka a literatka bajkojće rjanych dźěćacych powědančkow. Před 13 lětami bě awtorka hru napisała, tehdy za lajsku dźiwadłowu skupinu Grajarki z Choćebuza. Skupina wobsteji hłownje z kubłarkow, a wone běchu sej w lěće 2000 zaměr stajili, ze wšěmi fasetami, kotrež dźiwadźelenje skići, dźěći za delnjoserbšćinu zajimować. Tež w Hornjej Łužicy, w Chrósćicach, předstajichu lěta 2005 hru „Tužny princ“, kotraž bu z wulkim zajimom přiwzata. Nětko je ju John Petrik do hornjoserbšćiny přełožił – připódla prajene je drje to prěni dźiwadłowy přełožk z delnjo- do hornjoserbšćiny. Rěč je konkretna, derje zrozumliwa, jednora a gestiska a wotpowěduje rěčnemu niwowej dźěći prěnjeje šulskeje staroby.
Samopostajenje, a dale?
Nadobo bě ideja Serbskeho sejma w mnohich rozmołwach. Po zasakłym wobaranju zahaji so srjedź lěta 2016 wěcowna diskusija, nažel z wuwzaćom zarjada Domowiny a jeho wotrjadow. Što bě so stało?
Wuměłcy „dejmantnje“ wotrěznyli
Ptačokwasny program 2017 Serbskeho ludoweho ansambla
Hač je radźomne, sej ptačokwasny program našeho Serbskeho ludoweho ansambla wobhladać? Dojědźech sej do Radworskeje „Slavije“, a praju hnydom zawodnje: Ansamblowcy su mje lětsa překwapili. Z „Ptačokwasnej polku“ Jana Bulanka na tekst Cyrila Kole, z reju po choreografiji Juraja Šiški, z tradicionalnym „Hlejće, nowa wěc so stała“ wotbych wšitke stysknosće. Wot prěnjeho zynka su wuměłcy SLA z połnymi płucami hudźili, spěwali, rejowali. Z prěnim programowym dypkom přeskoči škrička zahoritosće z jewišća na publikum. To bě woheń na jewišću wot spočatka a ze spochi so stopnjowacymi wukonami wšěch akterow.
Što bě to najlěpše z najlěpšeho? Mój prěni faworit: Hakle po programje so mi poradźi z programoweho zešiwka z jara małym pismom wučitać, zo mjenuje so „Europska jědźna karta“. Jewišćo změni so na hosćenc, a braška sedźi za blidom. Wón ma po jědźnej karće jěsć. Nanoša jemu jednu jědź po druhej, ze wšěch móžnych krajow, k tomu wotpowědnje zaklinčitej muzika a spěw a rejuje balet. „Jědźna karta“ je multikulti, wotmołwa na aktualne prašenje.
