Jutry wosrjedź ramadana
Młody kurdiski pachoł běše jara hordy na tute foto: Wón dźerži kwasnu tortu w rukomaj, kotruž běše w irakskej wulkopjekarni sam skuzłał. Zo so na tutym pječwje křesćanska symbolika jewi, njeje muslimskemu hólcej jako něšto wosebiteho napadnyło – wón běše w swojej syriskej domiznje w nabožnje měšanym kruhu přećelow wotrostł. Jutry su swjedźeń dobyća nad smjerću, nic nad druhimi nabožinami. Perspektiwa Nathana mudreho wo měrniwej duchownej koeksistency wulkich nabožinow njeje tež w našim tak mjenowanym okcidenće samozrozumliwosć: Njetrjebamy ani hač do křižnych wójnow w srjedźowěku wróćo hladać. W mojej starej domiznje Hamburgu hišće spočatk 19. lětstotka katolikojo zjawne zastojnstwo wukonjeć njesmědźachu. A hdyž běchu naši westfalscy přiwuzni we wsy po Druhej swětowej wójnje z přichadom „lutherskich“ ćěkancow z něhdyšich wuchodnych němskich kónčin konfrontowani, njeknježeše runjewon hospodliwosć. Dźensa pak je pola nas wšo w porjadku? Zo trjebaja synagogi w Němskej hač do dźensnišeho škit policije, wo něčim druhim swědči...
„Wuběrne hudźbne drohoćinki!“
Mjeztym 56. Wojerowske hudźbne swjedźenske dny započnu so 16. apryla. Kredo je nadal „Variatio delectat – wotměna zwjesela“. Silke Richter je so hudźbnej pedagogowku, předsydku Wojerowskeho sinfoniskeho orchestra a jednaćelku wubědźowanja „Młodźina hudźi“ we łužiskim regionje Christianu Vogel rozmołwjała, kotraž swjedźeń lětsa prěni raz pjero wodźaca organizuje.
Knjeni Vogel, loni je so wjelelětna organizatorka swjedźenja Carmen Hoffmann na wuměnk rozžohnowana. Kak wulke su jeje stopy?
C. Vogel: Na spočatku běchu jara wulke, pomału pak so mi dosć derje po nich chodźi.
Jako nowa hłowna organizatorka čaka zawěsće tójšto dźěła na Was …
C. Vogel: Podobnje kaž nastupajo „Młodźina hudźi“ sahaja nadawki wot próstwy wo spěchowanje a sponsoring přez naprašowanja wuměłcow a agenturow hač k naprašowanju a wuběranju wuměłcow, wabjenju, korekturje nowinarskich tekstow, dorěčenju z kolegami wo wuhotowanju jewišćow, marketingej a technice a nic naposledk wotličenju. Dźěłowy wobłuk je potajkim dosć wobšěrny.
Bretonojow Serbach
Dźensa so bretoniscy šulerjo zaso do domizny nawróća. Wo serbsko-bretoniskej wuměnje je so z Tobiasom Bulankom, wučerjom Serbskeje wyšeje šule „Michał Hórnik“ Worklecy, Marcel Brauman rozmołwjał.
Kak běži wuměna mjez serbskimi a bretoniskimi šulerjemi, štó je so wobdźělił a kotři wučerjo mějachu organizaciju a wotběh na starosći?
T. Bulank: Wuměnu organizujetej po połojcy Serbski gymnazij Budyšin a Serbska wyša šula „Michał Hórnik“ Worklecy. Tuž su to nawodaj knjeni Šołćina a knjez Wjacławk, wučerce francošćiny na gymnaziju knjeni Bulišowa a knjeni Wetzmanowa, ze stron wyšeje šule smój to knjez Bjarš a ja.
Kak sće so rěčnje dorozumjeli, što běchu kulturne wjerški a kajki běše program zhromadneho pobyta w Berlinje?
Kritiske prašenja njewitane
„Přestań so hłupje prašeć!“. Tole sym sej jako dźěćo stajnje zaso naposkać dyrbjał, sym-li dorosćenym ze swojej wćipnotu čuwy rubił. Pozdźišo słyšach, zo hłupych prašenjow poprawom scyła njeje, skerje hłupych wotmołwow. Njech je, kaž je. Mje zaběra přeco hišće prašenje, na kotrež mi hač do dźensnišeho hišće nichtó wotmołwił njeje: Wotkal bjerjemy milinu, hdyž smy lěta 2038 – po atomowych – tež poslednju brunicowu milinarnju w Němskej zawrěli? Móže mi snano něchtó pomhać?
Štóž so w interneće z tutym prašenjom zaběra, dóstanje wězo wotmołwy. Na kóždu třěchu solarnu připrawu a do kóždeje zahrody wětrnik! Naprodukowanu milinu składujemy potom w hoberskich baterijach, dokelž wšak móže so stać, zo raz wětřik njeduje a w nocy je tež zwjetša ćma. Nimo toho produkujemy z tutej ekologiskej milinu telko wodźika, zo so jenož tak kuri, a hotowe.
Intensiwny, spokojacy kurs
Wospjet staj Hajduk-Veljkovićec Lubina a Dušan literarnu dźěłarničku wuhotowałoj, tónraz minjeny kónc tydźenja w Budyskim Serbskim domje (SN rozprawjachu). Bosćan Nawka je so z nawodnicu workshopa rozmołwjał.
Knjeni Hajduk-Veljkovićowa, kotremu ćežišću staj so we wobłuku Waju lětsa prěnjeje dźěłarnički wěnowałoj?
L. Hajduk-Veljkovićowa: Po lyrice a spěwnych tekstach smy so tónraz z krótkoprozu zaběrali. Cyłkownje su štyri awtorki a awtorojo swójske powědančka za dźěłarničku zapodali. Zhromadnje z nimi smy tele teksty analyzowali, a to po třoch krokach. Najprjedy rozjimachmy wobsah a strukturu jednanja, potom stil a naposledk takrjec klasiske kriterije, kaž prawopis a sadotwar.
W kotrej měrje staj porno dotalnym dźěłarničkam hinak postupowałoj?
Je trjeba, so skoku dojednać
Leńka Thomasowa je nowa županka župy „Jan Arnošt Smoler“ Budyšin. W rozmołwje z Axelom Arltom mjenuje wona přichodne wužadanja dźěławosće župy.
Kotre prioritne ćežišća za dźěławosć župneho předsydstwo widźiće?
L. Thomasowa: W župje mamy mnohich swěrnych skupinarjow, kotřiž staroby dla zhromadźizny sami hižo njeorganizuja. Woni pak so hišće rady na tajkich wobdźěleja. Tuž chcemy wjele župnych poskitkow přihotować, a nadźijam so, zo woni tajke hišće dołho a husto wužiwaja.
Hladajo na dorost steja młode serbske swójby w srjedźišću. Chcemy z nimi na zhromadnych swjedźenjach a župnych popołdnjach za swójby styki pohłubšić.
Župa je sydom zakładnym šulam z wučbu serbšćiny B hižo wjele lět z krutej partnerku. Ma serbšćina B scyła hišće přichod?
Zhromadnjeso lěpje radźi
Hdyž po puću z awtom abo kolesom trochu dokładnišo dolěwa a doprawa hladaš, móžeš druhdy z kože wujěć. Při pućach a w přirowach wuhladaš nastajnosći někajki njerjad, kiž tam njesłuša. To su prózdne cigaretowe tyzy runje tak kaž plastikowe nopaški za kofej, zapakowanski material z McDonaldsa, sektowe, palencowe a winowe bleše a bohužel hišće wjele wjace čapora. Mi kóždežkuli zrozumjenje pobrachuje, zo je něchtó z awtom po puću, wokno dele pušći a swój njerjad prosće bjez přemyslowanja nabok ćisnje, cyle pod hesłom „Štož njewidźu, mje njestara“.
Melancholija nic bjez nadźije
„Pyšpot procha – In Sand und Wolken geschrieben“ rěka zběrka poezije tež pod pseudonymom „Źilka“ znateje Jill-Francis Ketlicojc, kotraž ma kónc měrca w Ludowym nakładnistwje Domowina wuńć. Bosćan Nawka je so z młodej delnjołužiskej basnicu rozmołwjał.
Knjeni Ketlicojc, što móžeće nam wo wobjimje, wobsahu a wuhotowanju zběrki přeradźić?
J.-F. Ketlicojc: Kniha wopřijima dohromady wjace hač 60 basnjow, rozrjadowane po třoch kapitlach. Wjetšina z nich su originale raz w delnjoserbšćinje raz w němčinje. Šěsć serbskim pak sym němske přebasnjenje ze swójskeho pjera přidała. Dwurěčnosć mam zasadnje za wobohaćacu, za něšto rjane – štož so, kaž sej myslu, w mojej poeziji wotbłyšćuje. Zdobom pokazam na wohroženje delnjoserbšćiny a nadźijam so, ze swojimi hrónčkami tomu přinošować, zo sej ludźo wuwědomja, kajki bohaty pokład z tejle rěču maja. Wo wuhotowanje je so Isa Bryccyna postarała.
Kniha je wuraznje jako zběrka připowědźena, štož zwjetša woznamjenja, zo jedna so wo zestawu wubranych tekstow. Hdy sće je napisała?
Wałda: Serbja su indigeny lud
Dźensa je sej Serbski sejm w Drježdźanach žadał, připóznać Serbow jako indigeny lud. Nimo toho su sakske knježerstwo namołwili, jich stejišćo w rozprawje wo połoženju serbskeho ludu wobkedźbować. Z dr. Měrćinom Wałdu, čłonom-fachowcom wuběrka „wustawa a prawo“ Serbskeho sejma, je so Marcel Brauman rozmołwjał.
Serbski sejm bě naš lud jako „indigeny“ proklamował, ale što je wot towaršnosće w Němskej „wotchilace wašnje hospodarjenja“, kriterij indigenosće? Porno Samam dźě poł dźiwje stadła sobow nimamy …
dr. M. Wałda: Po woli ILO-konwencije hižo dosaha, hdyž jenož někotre kriterije přitrjechja. Pola nas Serbow pak su wšě mjenowane kriterije dopokazujomne: Serbja maja swójsku rěč, kotraž wot němčiny a druhich słowjanskich rěčow wotchila, sydlachu hižo do časa kolonizacije a postajenja nětčišich statnych hranicow w kraju a pěstuja bohatu ličbu nałožkow, kotrež buchu jako imaterielne swětowe herbstwo UNESCO přizjewjene. Naprawy germanizacije abo industrializacija bychu so „mytowali“, njebychu-li so jednotliwe kriterije akceptowali.
Žadyn chaos prošu!
Zwjazkowy zarjad za wustawoškit (BfV) njewidźi tuchwilu žane pokazki, zo měła so skupina „Poslednja generacija“ jako ekstremistiska zastopnjować. Tole rjekny zawčerawšim prezident BfV Thomas Haldenwang. Na tym tež fakt ničo njezměni, zo skupina zdźěla samo kriminelnje agěruje.
Kónc lěta 2021 załožena skupina je loni 24. januara prěni raz w Berlinje přijězdy k awtodróham zahaćiła. Po tym slědowachu nimale wšědnje tajke blokady kaž tež protesty w muzejach, stadijach abo na lětanišćach wšelakich městow. Aktiwisća žadaja sej mjez druhim, zo nimaja so fosilne maćizny za produkciju energije wužiwać. Z „ciwilnej njeposłušnosću“ woni zwjazkowe knježerstwo nuzuja, wjace za škit klimy činić.
