Ći mali su přikład
Eva Jähnigen (Zeleni) je přirjadnica za wobswět a komunalne hospodarstwo w Drježdźanach. Swojich wuskich stykow do Łužicy dla wona gmejnu Njebjelčicy derje znaje. Milenka Rječcyna je so z politikarku rozmołwjała.
Što Was pohnuwa, mjeztym hižo třeće lěto, zarjadowanje Stories of Change přewodźeć?
E. Jähnigen: Tónle kruh skići rum za to, ideje do přichoda wuwiwać. Te hodźa so potom wupruwować a na woprawdźite projekty přetworić. Wone wopřijimaja změny. Tele projekty nimaja jeno sebje same we wóčku, ale cyły swět. Napjatosć knježi při tym, dokelž w tymle kruhu wuwite a předstajene ideje so z wuskeho kruha wułamaja a docpěwaja ludźi, kotřiž so z tematiku perspektiwy dotal zaběrali njejsu, abo pytaja rozrisanje za swoje ideje.
We wobłuku zarjadowanja bu tež film wo Njebjelčicach pokazany. Z kotreje přičiny sće so z Njebjelčicami zaběrała?
„Ze zmylkow mamy wuknyć“
Njeličomnje wjele rybow je w awgusće w Slěbornym jězorje zahinyło. Wjedli běchu k tomu tydźenje trajaca horcota a suchota, mało wětřika, njepřihódne worštowanje wody w jězoru a pobrachowacy přitok čerstweje wody. Wo wuskutkach a wuhladach do přichoda je so Andreas Kirschke z wobhospodarjerjom campingownišća Falkom Nowotnickom rozmołwjał.
Kak sće wo mrěću rybow zhonił?
F. Nowotnick: Trajni camperojo su mje 2. awgusta zawołali, rozprawjejo wo wjele mortwych rybach, připławjenych na južny přibrjóh Slěborneho jězora. Nichtó njemóžeše to přirjadować, a starosćachmy so. Temperatura wody blisko přibrjoha wučinješe w awgusće 28 stopnjow nad nulu. Bliska Sprjewja měješe lědma wodu, a tak njebě wottam žanoho přitoka.
Kak sće na campingownišću reagował?
F. Nowotnick: Naši sobudźěłaćerjo, někotři dowolnicy a wudźerjo su mortwe ryby zezběrali. Wudźerski zwjazk Elbflorenz je na městnje kontejner nastajić dał. Dokelž pak bu tón hakle po něšto dnjach wuprózdnjeny, bě smjerd wobćežowacy.
Kajke běchu reakcije zarjadow?
Swětopolitiske pozadki we łuži- skej komediji
Njedźelu pokaza Němsko-Serbske ludowe dźiwadło prěnju hornjoserbsku premjeru hrajneje doby 2018/2019. Bosćan Nawka je so z Olafom Haisom, kotryž hru Jurja Kocha „Sergej“ inscenuje, rozmołwjał.
Knježe Haiso, sće dyrbjał schorjenja dla krótkodobnje hłownu rólu přewobsadźić. Kak so to na inscenaciju wuskutkuje?
O. Hais: Bohudźak smy sčasom zhonili, zo njemóže Měrko Brankačk titulneho rjeka sćělesnić. Běchmy runje we fazy přetworjenja delnjo- na hornjoserbsku wersiju. Po połdra lětach přestawki wšak bych tak a tak skerje wo nowoinscenaciji rěčał. Mam Jurja Šimana za kmaneho młodeho dźiwadźelnika, kotremuž róla leži. Nimo toho dyrbjachmy dalšu rólu nowo wobsadźić. Anju Zacharijasojc naměstni elewka našeho domu Katharina Pöpelec. Wězo njeje krótkodobna změna wobsadki runjewon optimalna, sym pak dobreje nalady, zo so wšitko zešlachći.
Najprjedy delnjo-, nětko hornjoserbsce: Kak sće jako režiser z tym wobchadźał?
Nałožk naročnje pokazać
Nowy program „Naša Hanka w’ wěncu steji“, kotryž wobsahuje prapremjeru „Dumpańca“, chce Serbski ludowy ansambl 29. septembra prěni raz předstajić. Bosćan Nawka je so z choreografom Jánom Kozelnickim rozmołwjał.
Knježe Kozelnický, kak sće so tematice „Dumpańca“ zbližił?
J. Kozelnický: Nałožk je mi znaty z dźěła ze Serbskim folklornym ansamblom Wudwor, hdźež skutkuju jako wuměłski nawoda. Tydźeń abo tydźenjej do kwasa rozžohnuješ so ze statusom nježenjenca. Kaž słyšach, njeje to ryzy serbska tradicija, ale pochadźa z němskeje kultury. Tajke něšto mam za dobre, za znamjo praktikowaneje integracije.
Kak sće scenu do programa zapletł?
J. Kozelnický: Dumpańca dźě steji na spočatku kwasa. Wotpowědnje pokazamy ju po uwertirje a do předstajenja wšelakorych wariacijow łužiskeho zmandźelenja. Wažne mi bě, wutworić adekwatny cyłk reje a hudźby, kotryž folkloru a tradiciju naročnje wotbłyšćuje.
Dźěl programa wobsteji z hižo znatych rejow, kotrež SLA jako wobstatk repertoira předstaji. Je Was rukopis druhich choreografow wobwliwował?
Serbstwo Łužicu zwjazuje
„Łužica – Europski kompetencny region za rěče narodnych mjeńšin w digitalnej dobje“ rěka hesło jedneje z cyłkownje šěsć dźěłarničkow na konferency wo strukturnej změnje we Łužicy. Z Mětom Nowakom, kiž z dr. Fabianom Jacobsom dźěłarničku pjatk w Złym Komorowje moderěruje, je Axel Arlt rěčał.
Wo čim chceće z wobdźělnikami dźěłarnički scyła diskutować?
M. Nowak: Jako moderatoraj budźemoj z nimi rozjimać, kotre wočakowanja na „kompetencny region“ maja a kotre wužadanja woni za serbsku rěč w digitalnej dobje widźa. To chcemoj zwjazać, zo bychmy wužadanja za dalše rěčne wuwiće zwěsćili. Z tym zwisuja tež – zo bychmy to zmištrowali – móžne serbske strategije a trěbne kompetency. Prašamy so, kotry wužitk móhł druhim krajam abo mjeńšinam z toho wurosć.
Što predestinuje Łužicu, zo by so z tajkim kompetencym regionom stała?
Trenujetej šěsć króć wob tydźeń
Wonej chodźitej do samsneje rjadownje, matej samsne swójbne mjeno, swjećitej zhromadnje narodniny a jej zwjazuje samsny hobby – přezpólne jěchanje. Přichodny kónc tydźenja wojujetej dwanaćelětnej Bobkec dwójnikaj Franciska a Felicitas ze swojimaj ponyjomaj Sweetijom a Diddlom w Hórkach wo titul najlěpšeje sakskeje jěcharki w starobnej klasy U16 w přezpólnym jěchanju. Betina Wenderothowa je so z Miłočankomaj rozmołwjała.
Prěni raz we wobłuku jěchanskeho turněra konjaceho sportoweho towarstwa Při Klóšterskej wodźe wotměja so kónc toho tydźenja sakske mišterstwa juniorow z ponyjemi. Kak stej so na wubědźowanje přihotowałoj?
Franciska: Trenujemoj ze swojimi konjemi a ponyjemi šěsć króć wob tydźeń, potajkim wšědnje nimo póndźele. To mamoj mjenujcy hudźbnu šulu. Naš nan z namaj dresuru a skakanje přez zadźěwki zwučuje. Minjene tydźenje smój tež direktnje w Hórkach na čarje zwučowałoj.
Nětko póńdźe runje před domjacym publikumom za waju wo titul sakskeje mišterki. Je to wosebite wužadanje?
„Kak jednore to poprawom je“
Z předsydku frakcije Zwjazka 90/Zelenych w zwjazkowym sejmje Katrin Göring-Eckardt je na jeje njedawnym wopyće w Budyšinje Axel Arlt rěčał.
Kak wažne su Wam štyri awtochtone narodne mjeńšiny w Němskej za Europu?
K. Göring-Eckardt: Wone su mały kosmos za něšto wulke, štož w Europje mamy. Móžemy zhromadnje žiwi być, tež hdyž smy rozdźělni a z rozdźělnymi rěčemi. Widźo w Serbskim muzeju historiske wuwiće, pytnych, zo běchu přeco zaso pospyty to znjewužiwać. Je bohatstwo, zo ludźo dwurěčnje wotrostuja, zo woni swójsku tradiciju a kulturu pěstuja.
Što je Was wosebje zajimowało?
K. Göring-Eckardt: Sym so často za pěstowarnjemi a šulemi wobhonjała, za dźiwadłom. Jako zwjazkowa politikarka znaju prašenje, kak so scyła što spěchuje. Bohatstwo serbskeje kultury a rěče mamy zachować a ludźom za to dźakowni być, zo jej dale dawaja. A zo tež młodźi ludźo so nětko rozsudźeja wjace k tomu přinošować. Měli sej wuwědomić, zo nas tajke prócowanja wobohaćeja.
Mjeńšinowa rada frakcijam w zwjazkowym sejmje poruča, powołać rěčnika za naležnosće mjeńšin. Štó je to pola Was?
Na twarstwje so wjele změniło
Twarski zawod Šćěpana Deja z Radworja zhladuje tele dny na 20lětne wobstaće. Bianka Šeferowa je so z předewzaćelom wo wužadanjach a dobrotach samostatnosće rozmołwjała.
Čehodla sće so zesamostatnił?
Š. Dej: Znaty bě twarsku firmu wotewrěł a pytaše dalšeho, kiž chcył z nim hromadźe dźěłać. Dźesać lět smój zhromadnje twarske nadawki wukonjałoj, doniž wón hinašich zamołwitosćow dla předewzaće njewopušći. Tak je přistajeny jeho městno přewzał. Firmu smój před 20 lětami we woprawdźe jara ćežkim času załožiłoj. Wot toho časa je so mnoho změniło. Prěnje lěta dźěłachmoj jenož w Drježdźanach. Hakle minjene lěta a nětko mamoj nadawki w bjezposrědnjej bliskosći.
Kajke nadawki to su a kotre su Wam wosebje w pomjatku?
Š. Dej: Twarimoj cyłe domy, wot zakładneho kamjenja hač k wutwarej. Započałoj smój w suchotwarje. Jedne z najrjeńšich nadawkow bě, wuhotować cyrkej Našeje knjenje w Drježdźanach. Dalšej zajimawej twarnišći běštej Zeleny wjelb Drježdźanskeho hrodu a Muzejowa kupa w Berlinje. Tam dóstachmoj wosebite twarske dźěła jako podpředewzaćelej.
Rjane, ale tež struchłe podawki
Tele dny je prěni zwjazk dopomnjenkow spisowaćela Benedikta Dyrlicha „Doma we wućekach“ wušoł. Bosćan Nawka je so z awtorom rozmołwjał.
Knježe Dyrlicho, čehodla je runje nětko
prawy wokomik, memoiry wozjewić?
B. Dyrlich: Hač je to prawy wokomik, njewěm. Sym pak swědk časa, kiž je na swoje wašnje pod poměrami diktatury a demokratije swoje žiwjenje měł, ze a za Serbow tworił a dźěłał a při tym wjele nazhonił. Spomnjeća móhli snadź pomhać sobu wuswětlić čwaki našich stawiznow, mnohich jeje akterow, wězo z mojeho wida. A čłowjek so tež młódši njestanje. Nětko mam hišće duchowne a ćělne mocy, zo móžu w njeličomnych listach, zapiskach a aktach ryć, kiž doma mam abo kotrež chowaja so w archiwach w Budyšinje a Berlinje. A mam móc, je we wujimkach zestajeć a redigować.
Kak sće teksty wuzwolił? A kelko časa sće za to nałožował?
Wubědźować so w třoch disciplinach
Jutře a njedźelu startuje na mjeztym 30. triatlonje KnappenMan při Třižonjanskim jězoru pola Łaza dohromady 1 189 triatletow z tu- a wukraja, mjez nimi někotři Serbja. Sportowcy wubědźuja so w płuwanju, kolesowanju a běhanju na pjeć wšelakich distancach. Z jednaćelku sportoweho zwjazka Łužiska jězorina z.t. Mareiku Jokusch je so Bernadet Langec rozmołwjała.
Triatlon je lětsa 30. raz. Kotre nowosće maće spřihotowane?
M. Jokusch: Z wotpohladom budźe wubědźowanje tajke kaž tež hižo loni. Wotběhi, čary a hišće dalše wosebitostki su mjeztym etablěrowane. Tohodla telko njezměnimy. Nowinku pak přiwšěm mamy, a to tak mjenowany triatlon za wšitkich. Sobu činić smě kóždy, kiž chce so w triatlonje raz wuspytać – w płuwanju na 300 m, kolesowanju na 20 km a běhanju na 3 km.
KnappenMan organizować je wšak z wulkimi wužadanjemi zwjazane. Kotre to su?
