Posudźować wužaduje
Mjez pruwowarjemi na lětušej 52. olympiadźe serbšćiny bě Michał Wowčer. Milenka Rječcyna je so z referendarom za serbšćinu a biologiju, kiž skutkuje na Budyskej Serbskej wyšej šuli, rozmołwjała.
Sće prěni króć na olympiadźe serbšćiny w jury sedźał?
M. Wowčer: Haj, tomu tak je. Sym wšak scyła prěni króć na tymle wurisanju wobdźěleny. Za swój studentski čas běchu městna na olympiadźe mjez studentami jara požadane. Njemějach tehdy zbožo so wobdźělić směć. Tež jako šuler njejsym na wubědźowanju był, wšako njejsym chodźił na Budyski Serbski gymnazij.
Štó je Was narěčał, lětsa jako juror na zarjadowanju we Wodowych Hendrichecach sobu dźěłać?
M. Wowčer: To su byli moji kolegojo z Budyskeje Serbskeje wyšeje šule, wosebje mojej kolegaj Kerstin Klingnerowa a Jan Hrjehor, kiž wšak je runja mi na olympiadźe był.
Što je Was wabiło so wobdźělić?
M. Wowčer: Sym skónčnje chcył zeznać wašnje wubědźowanja, wšako to dotal dožiwił njejsym. Mje je zajimowało, kotre wukony šulerjo ze wšelakich rěčnych skupin pokazuja.
Poskitki ze žiwjenjom pjelnić
Prawidłownje přijědźe předsydka słowjenskeho Krabatoweho towarstwa Monika Bračika do Łužicy. Tónkróć měješe jeje wopyt wosebity wuznam. Přichodnje chcedźa w Słowjenskej a Chorwatskej pućowanske jězby po slědach Krabata poskićeć, při čimž měła Łužica jedyn cil być. Bianka Šeferowa je so z iniciatorku rozmołwjała.
Što je přičina wašeho wopyta?
M. Bračika: Krabatowy swjedźeń zašłu njedźelu w Budyšinje bě dobra přiležnosć wuměnu a wuprawu do Němskeje spěchować. Poboku je mi sobudźěłaćerka nowozałoženeho słowjenskeho pućowanskeho běrowa Šadovic, Sladana Stamenkovski, kotraž je přichodnje hłowna zamołwita za pućowanske jězby po slědach Krabata. Wona měła we Łužicy tak wjele kaž móžno zeznać.
Kotre zajimawe městnosće chceće do jězbow zapřijeć?
Přeje sej wjace zmužitosće
Simone Lange, wyša měšćanostka Flensburga, nastupi k wólbam předsydki SPD na zwjazkowym zjězdźe 22. apryla we Wiesbadenje. Axel Arlt je so z njej w Budyšinje rozmołwjał.
Knjeni Lange, što byšće Wy hladajo na mjeńšiny w Němskej hinak činiła?
S. Lange: Mam wobšěrnu wědu wo tym, štož mjeńšinowu politiku wučinja. Runje w dale a njeměrnišim času měli bóle na mjeńšiny hladać. Mnohe lěta přeco zaso na to skedźbnjam, zo je mjeńšinowa politika měrowa politika. Tam móžemy tójšto wuknyć. Mamy pak tež zwólniwi być, so do toho dać. Mjeńšinowa politika ma předewšěm z identitu činić. Z njej so tež naša towaršnosć dźensa zaso zaběra, wona to jenož hišće njewě. Zdobom mamy wo tym diskutować, kajku identitu poprawom w towaršnosći mamy, kotraž je dźeń a bóle mnohostronska. A kak móhło so radźić, w mnohostronskosći wšitke identity zachować, zo bychmy najebać wšelakorosć měrliwje ze sobu žiwi byli. To mjeńšiny wuznamjenja.
Wjetšinje ludźi w Němskej pak je ćežko, wšelakorosć rozumić a so jej přiměrić ...
Wužiwajće poskitki
Krok po kroku wuknyć – to měło za čłowjeka samozrozumliwe być. Zwjetša zdokonjamy to njewědomje a zdobywamy sej ze wšědnym wuknjenjom nowe horiconty. Tež hdyž to druhdy dosć na wědomje njebjerjemy, w Serbach a zwonka Łužicy je móžno wot kolebki hač do rowa serbšćinu wuknyć. Cyle wědomje sej nowu wědu přiswojić – tomu dopomhaja aktualne poskitki wšelakich serbskich institucijow a zarjadnišćow. Při tym njezłožuja so wone hižo jenož na klasiske wuknjenske a wuwučowanske srědki, na wučbnicy a dźěłowe zešiwki. Dźeń a bóle so serbski swět digitalizuje. Štó pak poskitki wšitke znaje? A kotry maćernorěčny Serb je za sebje pruwował, hač móže nadawki za započatkarjow, šulerjow abo pokročenych, serbšćinu wuknjacych prawje rozrisać?
Mnozy su pomhali
Wobydlerska iniciatiwa Federalistiskeje unije europskich narodnych mjeńšin (FUEN) Minority SafePack (MSPI) je zakónčena a zaměr, milion podpismow nazběrać, docpěty. Tež Domowina so wjeseli, byrnjež hinak wušło, hač bě sej mysliła. Janek Wowčer je so z předsydu Domowiny Dawidom Statnikom wo MSPI rozmołwjał.
1 215 879 ludźi je iniciatiwu podpisało. Kak to hódnoćiće?
D. Statnik: Wjeselu so jara, zo smy mjezu miliona podpismow překročili. Bě to napjate lěto połne akcijow a zarjadowanjow.
We Łužicy a powšitkownje w Němskej je chětro mało ludźi podpisało – jenož něhdźe 20 000. Što maće za přičinu toho. Bě snano wabjenje přesylne, přesłabe, abo bě to jenož lěnjosć?
Wulki rozdźěl widźeć a słyšeć
Jutrownička je nimo, konje su zaso pola swojich wobsedźerjow, konjency wurjedźene a šabraki wučisćene. Štož wostawa, su dopomnjenki na dźeń, na kotrymž wjedro tak cyle po słodźe křižerjow njebě. Mi wostanje hišće něšto druhe w pomjatku, mjenujcy dopóznaće, kak rozdźělnje móžeš jutry dožiwić a kak rozdźělny zwisk ludźo k najwažnišemu swjedźenjej cyrkwinskeho žiwjenja maja.
Dalši schodźenkdocpěty
Hakle něšto dnjow je móžno zdobyć sej rěčny certifikat w hornjo- a delnjoserbšćinje po Zhromadnym europskim referencnym ramiku za rěče na schodźenku B1. Milenka Rječcyna je so z Manuelu Smolinej, wotrjadnicu Rěčneho centruma WITAJ, rozmołwjała.
Čemu słuži certifikacija wukonow?
M. Smolina: Rěčny certifikat je dopokaz wosebitych rěčnych wukonow. Mnozy wužiwaja jón w podłožkach za powołanje abo studij, druzy chcedźa sej za sebje samych swoje zamóžnosće wobkrućić dać.
Kotru lěpšinu ma to za serbšćinu?
M. Smolina: Referencny ramik za rěče je doporučenje Europskeje rady, kotrež ma připóznaće rěčneje kwalifikacije wolóžić, a to hranicy krajow přesahujo. Nětko hodźitej so tež hornjo- a delnjoserbšćina po mjezynarodnje připóznatych měritkach certifikować. To atraktiwitu rěčow bjezdwěla zwyši.
Kelko ludźi je pruwowanje dotal złožiło?
Čerwjenu liniju sćahnyć
Slepjanska wosada ze swojimi wosom přisłušnymi wsami ma so zachować a žiwjenjahódna wostać. Tele žadanje zastupuje dale iniciatiwny zwjazk „Strukturnu změnu nětko – žane Wochozy II“. Za 8. apryl přeproša zwjazk na mjeztym pjate protestne pućowanje na Slepjanske dwórnišćo. Andreas Kirschke je so z rěčnicu cyłka Friederiku Böttcher wo wobsahach, zaměrach a nadźijach rozmołwjał.
Kotry zaměr lětsa maće?
F. Böttcher: Prěni raz steji protestne pućowanje w hinašim fokusu. Njeńdźe jenož wo zachowanje wšitkich wjeskow wosady. Chcemy dwě ćežišći sadźić. Sprěnja žadamy sej pomjeńšenje dowoleneje brunicoweje jamy Wochozy I, zo bychmy něhdy z wotbagrowanja wohrožene wsy Trjebink, Slepo-juh, Rowno a Mułkecy škitali a zo bychu žiwjenjahódne wostali. Zdruha wojujemy dale wo zachowanje Miłoraza.
Wo čo wam konkretnje dźe?
„Maš tajkicha hinašich“
Někotryžkuli křižer měješe jutrońčku slěborny wěnčk přityknjeny jako znamjo, zo 25. raz sobu jěcha. Tež w Radworju sy muža ze slěbornym wěnčkom wuhladał, nic pak na konju. Wjesnjanosta Wincenc Baberška (CDU) je tam 25 lět šefrjadowar wobchada a porjada. Marian Wjeńka je so z nim rozmołwjał.
Kajke začuće to bě, jutry ze slěbornym wěnčkom na kolesu po Radworju jězdźić?
W. Baberška: Poprawom rjane. Sam wšak sej wěnčk přičinił njejsym, ale dóstach jón wot nawody procesiona Marka Šustera darjeny. Pola njeho so stajnje wobhonjam, hač je wšo w porjadku. Při tej składnosći je mi wěnčk přityknył.
Kak sće wobchad w 90tych lětach rjadować započeli?
W. Baberška: Po tym zo běch so 1992 z wjesnjanostu stał, započach so lěto na to z někotrymi čłonami sportoweho towarstwa wo porjad starać. To dorěčach sej z tehdyšim kantorom Hubertom Kolu. W běhu lět je so tak wuwiło, zo je jutrońčku Radwor za wobchad zawrjeny, za to poskićamy z třoch směrow parkowanišćo, za kotrež dyrbja wopytowarjo płaćić. Hladajo na to, zo dožiwjamy we wsy tři procesiony, je to najspomóžniše rozrisanje.
Za to maće tójšto pomocnikow.
Nałožki, wašnja a komerc
Póstny čas je skoro nimo a jutry steja před durjemi. Wikowarjo, wočakowacy hižo měsacy dołho rozwuzdźenych kupcow, wyskaja wótřišo hosianna! hač někotryžkuli křižer. Stajnje znowa je křesćanam najwyši swjedźeń – znajmjeńša měł jim to być –, ale tež wěriwym druhich nabožinow a ateistam z přičinu, so tele dny na puć podać a so runja hodam w kole swójbnych nałožkam, wašnjam a komercej wěnować. Štyri zaručene swobodne dny pospochi wšak maš jenož jónu wob lěto! Zatykane awtodróhi su při tym prěni stopjeń njenapjateho mjerzanja. Tež železnica reaguje a poskića wosebity serwis z garantiju nablaku wupředatych potuńšenych jězbnych lisćikow za njedypkowny přichad w přepjelnjenych kupejach.
