Pytaja tež serbsce rěčacych
Roberto Lombino pochadźa z Prahi a zajimuje so předewšěm za słowjanske rěče. We wobłuku stipendija Załožby za serbski lud je w Lipsku studował a so dale w serbšćinje wukmanił. Tučasnje studuje młody Čech pólsku filologiju w Poznanju. Hižo někotre lěta angažuje so wón w projekće mjezysłowjanskeje rěče, za kotryž pytaja tež serbskich rěčnikow a rěčnicy. Što so dokładnje za ideju chowa, wo tym je so Jan Bogusz z nim rozmołwjał.
Što móžemy sej pod „mjezysłowjanšćinu“ – jendźelsce je to interslavic language – předstajić?
Najwšelakorišim formam namocy zadźěwać
Kónc tydźenja wotměwa so znowa hudźbny festiwal Nukstock, kotryž lětsa na štwórćlětstotka zhladuje. Cordula Ratajczakowa je so ze sobuzamołwitym za program Měrćinom Wjenkom rozmołwjała.
Před 25 lět lětami bě prěni festiwal Nukstock – planujeće składnostnje jubileja něšto wosebite?
M. Wjenk: Ně, ničo. Njeje to tež lětsa za nas žadyn jubilej. Prěni Nukstock bě drje 1997, je pak wosebje w prěnich lětach a potom před dwěmaj lětomaj korony dla tež cyłkownje trójce wupadnył. Swjećimy lětsa 23. Nukstock, naš přichodny jubilej je tohodla hakle za dwě lěće. Potom sej tež zawěsće něšto wosebite wumyslimy.
Što su lětuše wjerški hudźbneho programa?
Žadyn lóšt na horcu nazymu
Kak móžemy pječa pačenu Budysku towaršnosć zaso zwjazać a „mazany“ image sprjewineho města změnić? Prašeni to, kotrejž nas hižo někotre lěta přewodźatej. Nětko spyta iniciatiwa Budyšin w zhromadnosći znowa problem rozrisać a přeprošuje pod hesłom „Lóšt na Budyšin“ na dialog.
Wo nachwatanju njedostatkow
Korony dla su měli šulerjo wšitkich šulskich schodźenkow w minjenym šulskim lěće tójšto nachwatać. Milenka Rječcyna je so z nawodu Slepjanskeje wyšeje šule „Dr. Marja Grólmusec“ Janom Hrjehorjom wo tym rozmołwjała.
W kotrej měrje su móhli wučerjo a wučerki wurunać wuknjenski deficit mjez šulerjemi a šulerkami?
J. Hrjehor: Zasadnje smy wšitko, štož bě žadane spjelnili, nic pak pola kóždeho šulerja. Mějachmy móžnosć nachwatać zastatki z programa Sakskeje „Dopomoc po koronje“. Smy organizowali z pjenjezami, běchu to 17 500 eurow, kotrež je nam kraj Sakska přewostajił, dopomoc za šulerjow. Woni su móhli na te wašnje swójski cil w jednym abo wjacorych předmjetach zaměrnje slědować.
Kelko šulerjow a šulerkow je tónle poskitk wužiwało?
Wobknježić mnohe rěče je jemu wusahowacy dar a wulke zbožo
Rodźeny Sulšečan, bywši šuler gymnazija we Warnoćicach, skótny lěkar, čłon wosadneje rady, městopředsyda Domowiny, čłon rady za serbske naležnosće Sakskeje, předsyda towarstwa Bratrowstwo ..., a dalše tajke zastojnstwa móhła tule naličić, kotrež je dr. Pětr Brězan zastawał abo w kotrychž dźensa hišće skutkuje. Dźensa, 11. awgusta 2022, swjeći wón swoje 90. narodniny.
W swjedźenskej narěči składnostnje 100. jubileja Kulowskeho towarstwa Bratrowstwo 3. januara 1998 wuzběhny dr. Brězan mjez druhim, zo trjeba kóždy lud a kóždy čłowjek za swoje duchowne a dušine derjeměće žórło – a tajke žórło je čłonam Bratrowstwa farska cyrkej w Kulowje. Wšako zbožo jenož w dobrej a strowej towaršliwosći zakćěwa.
Jězor trjeba zaso nowe žiwjenje
Wot lěta 2014 je Hórnikečanski jězor dospołnje zawrjeny. Po zesuwanju zemje 11. měrca 2021 so wotewrjenje jězora wo dalše lěta dliji, najskerje hač do lěta 2030. To by była katastrofa, měni Werner Petrick, předsyda towarstwa Rebelojo Hórnikečanskeho jězora. Tón přeprošuje 13. awgusta wot 11 hodź. na informaciski dźeń. Andreas Kirschke je z nim porěčał.
Knježe Petricko, wo čo na lětušim dnju Hórnikečanskeho jězora póńdźe?
W. Petrick: Chcemy wo swojich aktiwitach informować. Na dnjowym porjedźe stejitej lońša rozprawa a naše stejišćo wo napjelnjenju zesuwaneho kotoła. Dale chcemy so wo wotškódnjenju a wo poćežowanjach zawrjeneho jězora dla rozmołwjeć.
Kak wulke waše towarstwo je?
W. Petrick: Wobstejimy wot lěta 2013 a mamy nětko 50 čłonow. Woni bydla w Koblicach a Wulkich Ždźarach, ale tež w Budyšinje, Kamjenicy a Drježdźanach. Su to stanowarjo, wudźerjo, zahrodkarjo a wobydlerjo. Wšitcy smy z jězorom a jeho přirodu zwjazani a starosćimy so wo jeho přichod.
Što měniće wo napjelnjenju zesuwaneho kotoła?
Woda njeje samozrozumliwa
Sće so wy, lubi čitarjo a lube čitarki, minjene dny runje tak poćili kaž ja? Wjedro je z nami kusk jara derje měniło. A hdyž wone to nastajnosći čini, potom rěčimy wo tym, zo so naša klima měnja. Suche wotrězki su w zašłych lětdźesatkach stajnje raz byli. Ale wjacore suche lěta za sobu žno směš ekstremny zjaw mjenować. Mjeztym dožiwjamy po třoch lětach wot 2018 do 2020 dalše suche lěto ze wšěmi jeho njeluboznymi zjawami. W Sakskej Šwicy so lěsy pala, na polach wojuja wobornicy zhromadnje z ratarjemi přećiwo palacym so šćernišćam a w rěkach je dźeń a mjenje wody. Bohužel na tym tež žadyn šwihel dešća ničo njezměni.
Serbske poskitki su wohrožene
Krabatowy młyn tzwr ma wjetše personalne problemy. Milenka Rječcyna je so z jednaćelom towarstwa, Tobiasom Ćižikom rozmołwjała.
Šěriće tuchwilu po mnohich kanalach informacije wo wupisanych dźěłowych městnach. Čehodla?
T. Ćižik: Pytamy nuznje sobudźěłaćerjow. Mamy prawdźepodobnje ćeže dale wjesć naše poskitki we wobłuku kulturneho kubłanja za dźěći a młodźinu. Runje tak pobrachuje nam sobudźěłaćer abo sobudźěłaćerka za kulturne posrědkowanje a zjawnostne dźěło z ćežišćom za serbsku kulturu a rěč, kaž tež nałožki a tradicije. Zašłe lěta su tam skutkowali žony, kotrež běchu serbskeho pochada abo kotrež su serbšćinu nawuknyli. To bě za nas wulke zbožo.
Što, jeli-zo njenamakaće nikoho za młyn a wšitke tam so wotměwace poskitki?
T. Ćižik: Na to myslić nochcu. Jeli njenamakamy zajimcow budźe nam ćežko, dźěło dale wjesć. To rěka, zo njezmějemy na přikład hižo móžnosć přeprošeć sej skupiny šulerjow a šulerkow k nam do młyna. Z tym su tež serbskorečne, wosebje pak serbske temy wopřijace poskitki dale a bóle wohrožene.
Najebać wšitke rozdźěle
Sedźu w kofejowni a wuhladam znatu. Lěta ju widźała njejsym. W pomjatku mam ju na dwoje wašnje. Na jednym boku je wona dobra towarška ze šulskeho časa, z kotrejž běch spřećelena, na druhim bě wona mi někotryžkuli kamjeń do puća kładła kotryž dyrbjach zrumować, prjedy hač móžach sej přede mnu ležacu šćežku wotkryć. Mam ju, towaršku, z teje přičiny dźensa měć mjenje rady? Ně! Skerje je mi wona pomhała so stać sebjewědomiša. A to mam za wosebity dar!
Runohódnosć připóznać
Wojerowski Johanneum swjeći lětsa swoje 30lětne wobstaće. Milenka Rječcyna je so z nawodu kubłanišća a wučerjom za łaćinu, grjekšćinu a filozofiju Günter Kieferom rozmołwjała.
Z lěta 2005 sće nawoda kubłanišća. Kotre rozsudy maće za puć rubace?
G. Kiefer: Wažne za wuwiće šulskeho žiwjenja su na přikład temowy tydźeń a tydźeń prewencije, kotryž wotměwa so do zymskich prózdnin pod hesłom „zamołwitosć za sebje a za druhich přewzać“. Na nim so wšitcy šulerjo wobdźěleja. W lěće 2006 smy załožili wyšu šulu a ju integrowali. Tak smy měli lětsa prěnje zakónčace pruwowanje našich wyšich šulerjow. K tomu přińdu wšelke projekty, ke kotrymž słuša tež wuwučowanje serbšćiny.
W Johanneumje bě wjacore lěta móžno serbšćinu wuknyć. Kotry je staw dźensa?
