Za jutře rěčimy, nic za wčera
„Domiznu“ mjeztym wšitcy chcedźa – prawicarjo, lěwicarjo, nimale wšě politiske strony tutomu zapřijeću plakatiwnje hołduja. Domizna su korjenje, a wone tča w starej tradiciji – ludźo maja jasny wobraz wo zańdźenosći: Knježeše rjana zhromadnosć mjez ludźimi a swět běše někak w porjadku. Haj wšak, nimale w kóždej generaciji je wyšnosć na bitwišćach swojich wójnow synow ludźi woprowała. Holcy dyrbjachu so wudać nic lubosće, ale rozmnoženja zamóženstwa dla, hólcy su so w korčmach młóćili, a hdyž je knježk słužownicu wumocowała, běše tež to wuraz kruteho porjada. A runohódnosć kóždeho čłowjeka, z kotrejž cyrkej dźensa přećiwo ekstremistiskim stronam argumentuje, tehdom pod intaktnym knjejstwom duchownych scyła njeeksistowaše: Muž je wězo nad žonu stał, bohatstwo někotrych na kóšty chudoby mnohich běše „Boža wola“.
Bjez plakatow žana subkultura
We wobłuku lětnjeho kulturneho rjadu towarstwa Dźěłań dźeń wotewru zajutřišim, sobotu, wosebitu wustajeńcu na Budyskej Sukelnskej. Přehladka pokazuje plakaty Paula Geigerzählera. Bosćan Nawka je so z nim rozmołwjał.
Knježe Geigerzählero, što je zakładna myslička, kotraž so za wustajeńcu chowa?
P. Geigerzähler: Tak mjenowane wuměłstwo za wužiwanje (Gebrauchskunst) so často zhubi, ručež je zaměr docpěty. Prašach so, hač njeje da w tym zwisku škoda wo prócu, kajkuž nałožuješ, zhotowiš-li na přikład plakaty po klasiskim wašnju, potajkim w ručnym dźěle z montěrowanymi filmowymi wottřižkami, kotrež barbu po barbje na naswětlensku platu přenjeseš a tak za křidoćišć přihotuješ. Dalši aspekt je, zo bě plakatěrowanje něhdy z centralnym elementom subkultury, kotrež słužeše k tomu, wo zarjadowanjach informować a nowych ludźi zeznać. Přehladka pokazuje plakaty, kotrež sym w minjenymaj lětdźesatkomaj za koncerty, demonstracije a protestowe akcije zhotowił.
Z politikarku wo strachach rěčeli
Wobydlerjo starownje swj. Ludmile w Chrósćicach so za politiku zajimuja. To su woni njedawno na wopyće kandidatki za sakski krajny sejm Elaine Jenčec (CDU) pokazali. Milenka Rječcyna je so z nawodnicu tamnišeje hladanskeje słužby Silwanu Bjaršowej rozmołwjała.
Kelko wobydlerjow a sobudźěłaćerjow je so na zetkanju wobdźěliło?
S. Bjaršowa: Bě jich wosom wobydlerjow. Někotři sobudźěłaćerjo su intensiwnišo z Elaine Jenčec, kotraž je prěni raz pola nas přebywała, rěčeli.
Kotre temy su jej sobudźěłaćerjo sobu na jeje puć dali?
S. Bjaršowa: Smy wo wukubłanju hladanskeje pomocy rěčeli. Tam so zdźěla hižo nowe metody za zasadźenje hladanskeho personala „PeBeM“ (Personalbemessung) nałožuja. Wěsty kluč pomocnych hladarjow dyrbi znajmjeńša lětne wukubłanje zakónčene měć. Mamy pak tójšto sobudźěłaćerjow, kotřiž hižo mnohe lěta pola nas dźěłaja, tak swoju wědu a kmanosće kóždy dźeń dopokazaja a tajke wukubłanje dotal trjebali njejsu. Woni sej přeja, zo so powołanske nazhonjenja připóznawaja.
Wo kotrych temowych kompleksach sće dlěje rěčeli a z kotreje přičiny?
„Wola staršich za nas měritko“
Nawjazujo na njedawne wuprajenja předsydy Domowiny Dawida Statnika je so Marcel Brauman z nim wo tym rozmołwjał: Kak dale z „2plus“?
Što konkretnje su „naše dotalne postupy w serbskim šulstwje“, kotrež so „nětko prosće ignoruja“?
D. Statnik: Serbske šulske towarstwo je w dorozumjenju ze serbskimi wučerjemi formulowało žadanja, kotrež tež Domowina podpěruje. To štož tuchwilu dožiwjamy, tutym žadanjam njewotpowěduje. Při wšěch wužadanjach skići koncept 2plus lěpšiny porno regularnym wučbnym formam. Tuchwilne rozsudy hamta pak móžnosće koncepta njewučerpaja. Dołhož so na přikład serbscy wučerjo na němske šule deleguja, njetrjeba nam hamt prajić, zo nimamy dosć wučerjow za serbske šule. Nadawk Serbow njeje, němske šulstwo wuchować.
Kotrym „njedorozumjenjam“ a „wumjetowanjam“ ma so z kotrymi „jasnymi rjadowanjemi“ zadźěwać?
Bórze politiske zemjerženje?
Z prof. Wernerom Patzeltom (71), najznaćišim a najzwadnišim politologu zašłych lětdźesatkow w Sakskej, je so Marcel Brauman wo wuhladach w zwisku z lětušimi wólbami krajneho sejma rozmołwjał.
Po aktualnych woprašowanjach je bjezdwěla móžno, zo AfD a BSW zhromadnje wjace hač połojcu mandatow w přichodnym Sakskim krajnym sejmje dóstanjetej – što woznamjenja to za stabilitu našeho zwjazkoweho kraja?
W. Patzelt: Nad němskim zwjazkowym krajom, kiž ma wobmjezowane kompetency a podleža wobšěrnym zakonjam, móžeš tež z kompetentnym zarjadniskim jednanjom knježić. Potajkim njeměli móžneje instability krajneho knježerstwa dla hnydom instabilitu cyłeho kraja wočakować. Přikładaj za tajku situaciju stej Italska abo Belgiska.
Njeby so CDU potom při wuzwolenju přichodneho koaliciskeho partnera roztorhnyła: AfD jako partnera wuzamkuje, ale koalicija ze stronu Sahry Wagenknecht je najskerje mnohim čłonam CDU tež njepředstajomna …
Štož Wahl-O-Mat njeposrědkuje
Programatika kotreje strony so wosobinskim pozicijam najbóle zbliža? To so wolerki a wolerjo do wólbow Sakskeho krajneho sejma 1. septembra prašeja, kotřiž wuraznu preferencu za jednu stronu nimaja. Ale zdobom tajcy, kotřiž hišće chabłaju. Pomoc při tym skići Wahl-O-Mat krajneje centrale za politiske kubłanje w interneće. Wotmołwiš-li na 38 podatych towaršnostnje relewantnych prašenjow, změješ pozicije stron k tomu a poručenje, za mjenom kotreje móhł swój křižik na wólbnym dnju stajić.
Prašenja Wahl-O-Mata poćahuja so na přikład na kónc wudobywanja brunicy runje tak kaž na wutwar awtodróhi A 4 mjez Drježdźanami a Zhorjelcom, dodawanje brónjow do Ukrainy, načolne znamki na šulskim wuswědčenju, wjace chorownjow w zjawnej ruce abo hač dyrbja so policistki a policisća Sakskeje we wobłuku zawjazowacych dalekubłanjow přećiwo rasizmej sensibilizować. Jedyn za Saksku, ale tež za Braniborsku, specifiski wobłuk zamołwići krajneje centrale za politiske kubłanje wobkedźbowali njejsu: Prašenje nastupajo podpěru Serbow.
„Swět filmoweje hudźby“
W Drježdźanach wotměwa so tuchwilu Palaisowe lěćo. Na nim wustupi dźensa wječor 20 hodź., w Ostra-Domje Serbski ludowy ansambl (SLA). Liza-Marija Cyžec je so z rěčnikom SLA Stefanom Cušku, rozmołwjała.
Palaisowe lěćo je kruty wobstatk Drježdźanskeho kulturneho žiwjenja. Wo čim wuhotowarjam festiwala scyła dźe?
S. Cuška: Festiwal pod hołym njebjom skići pisany wuměłski program, z poskitkami, kotrež sahaja wot kultury hač ke kubłanju, z čitanjemi, wuměłstwowymi wustajeńcami kaž tež koncertami klasiskeje a načasneje hudźby.
SLA so wospjet na festiwalu wobdźěli. Što wopytowarjam poskićiće?
S. Cuška: Publikum dožiwi na Palaisowym lěću koncertnu galu z hudźbnymi titulemi filmow, musicalow a kina na temu „Swět filmoweje hudźby“. Přihladowarjow překwapimy ze słuchanskim dopominanjom na njezapomnitych rjekow Hollywooda a Broadwaya. Forrest Gump, James Bond, Titanic – wšitko je pódla! Budźe to wulki dyrdomdej. Dźe wo dramu, romantiku a sciencefiction. Potajkim mamy poskitk za kóždeho.
Sće rjekł, zo budźe to koncertna gala. Na čo smědźa so wopytowarjo wjeselić?
Přićahliwosć zwyšić
Dźensa je sakski kultusowy minister Christian Piwarz (CDU) zakładnu šulu w Malešecach wopytał a tam něhdźe sydom milionow eurow „ćežki“ šek přepodał. Milan Pawlik je so z Malešanskim wjesnjanostu Matthiasom Seidelom (CDU) rozmołwjał.
Kak zhladujeće jako wjesnjanosta na spěchowanje zakładneje šule we Wašej gmejnje?
M. Seidel: Nad schwalenej financnej podpěru so wězo jara wjeselu. Wěm, kak požadane tute srědki mjez sakskimi šulemi su a kak dołha lisćina požadarjow lěto wob lěto je, wšako je naša gmejna nošer zakładneje šule.
Jako zamołwići gmejny sće hižo dołho planowali, stejnišći wyšeje šule w Malešecach a zakładneje šule w Barće mjez sobu wuměnić. Je tutón fakt schwalenje srědkow wowliwował?
Serbske kupki zachować
Serbja w Radworju zhladuja z wulkej starosću na połoženje w zakładnej šuli. Wospjet bě minjene lěta přemało serbskich dźěći, kotrež móhli swójsku rjadownju wutworić. Radwor je w Hornjej Łužicy kupa maćernorěčnych Serbow. Tak to tež jako Bronjanka přisłušaca Radworskej gmejnje začuwam. Stajnje zaso dyrbimy wo serbske rjadownje wojować. Minjene lěta bě tole wuspěšne. Fatalne pak je, zo dyrbi scyła k tomu dóńć.
Z mosta skočić njetrjebamy
Sće wot tuchwilneho wólbneho boja runje tak přemóženi kaž ja? Štož w přihotach wólbow Sakskeho krajneho sejma 1. septembra wobkedźbuju, dopomina mje skerje na kónčne sceny filma „Titanic“. Tam hraješe kapała swoje štučki, byrnjež so łódź hižo strašnje nachilała. Na kóncu rjekny nawoda hudźbnikam: Bě mi wulka česć, z wami hudźić směć. Potom bu ćma.
Tajku ćmu wuprudźa wólbny widejo Zelenych, kotryž je tež internetnje přistupny. Tam připowědźa młoda žona na struchłe wašnje kónc – demokratiskeho – swěta, hdyž ludźo 1. septembra Zelenych njewola. Potom móhło so wšitko w hrózbje skónčić. W pozadku jewja so hrožo Putin, zničena přiroda, palace so lěsy a hewrjekacy prawicarjo.
Tajki stres sej sakska SPD njenačini. Wona přilubja na swojich plakatach „sylne hospodarstwo“ a žada sej 15 eurow minimalneje mzdy. Wočiwidnje maja so socialdemokraća po wašnju zwjazkoweho kanclera Olafa Scholza, kiž tež po najhóršich wólbnych poražkach tak čini, jako njeby so ničo stało.
