Uwe Mickel je płuwanski mišter. W lěću dźěła jako přistajeny města Kulowa w tamnišej lěsnej kupjeli, w zymje je jako ćěsla w twarskim zawodźe zasadźeny. Měrćin Weclich je so z nim rozmołwjał.
Sće w Kamjenskej wódnej straži 15 lět wukubłar za wuchowanske a za płuwanje powšitkownje. Kajki je wothłós?
Uwe Mickel: Płuwanske wukubłanje wukonjam w lětnich prózdninach we wobłuku swojeho dźěła jako płuwanski mišter w lěsnej kupjeli. Tele dalekubłanja su prawidłownje wuknihowane, čehoždla měli so zajimcy sčasom přizjewić. Na wuchowanskeho płuwarja so wukubłać, to měł sej zajimc dokładnje wobhladać, hač je k tomu kmany abo nic.
Što z tym měniće?
Uwe Mickel: Wuchowanske płuwanjenjeje jenož tróšku płuwanja. To stawa so pod dosć wulkimi poćežowanjemi.
Kotre wuměnjenja su tuž trěbne?
10. septembra wotewrje Marko Rab w měšćanskej bibliotece pólskeho města Kolbuszowa, w kraju Karpatow, swoju wustajeńcu mólbow „Fidem – Dowěr so“. Měrćin Weclich je so z wuměłcom rozmołwjał.
Kak je k wustajeńcy w Pólskej dóšło?
M. Rab: Běše to prosće ideja, ju raz zwonka Łužicy pokazać. Přećel z Galicije, na kotrehož sym so wobroćił, je w Pólskej kulturnje jara angažowany. Tak bě wón predestinowana wosoba za tónle projekt, a to mje jara zwjesela.
Móže so tuž rjec, zo je to Waša cyle swójska iniciatiwa, bjez někajkeje podpěry?
M. Rab: Bjez někajkeje podpěry zawěsće nic. Bjez Jareka, znateho z Kolbuszowy, njeby to tak lochko było wustajeńcu tam organizować. Je wšak přeco něchtó jako organizator na městnje trěbny, kiž je wuměłcej poboku a wšitko koordinuje.
Měli so Serbja bóle, wosebje tež „pólskemu swětej“ wotewrěć?
Z krajnym radu wokrjesa Sprjewja-Nysa Haraldom Altekrügerom (CDU) je so Axel Arlt wo aktualnych łužiskich prašenjach rozmołwjał.
Kak je so poradźiło, zdobyć sakskej wokrjesaj Budyšin a Zhorjelc, zo by so za dalšu strukturnu změnu we Łužicy pod jednej třěchu přez krajnu mjezu dźěłało?
H. Altekrüger: Jednamy hižo něšto lět a na někotrych městnach dosć wusko hromadźe dźěłamy, tak w Čornej Pumpje z Budyskim wokrjesom abo nastupajo Mužakowski zahork ze Zhorjelskim. Mamy łužiski region prosće hromadźe pohonjeć. Dźe wo temu wuhlo, kotraž naš wšitkich zaběra. Dyrbimy dale myslić, što ma so wuwić. Trjebamy dźěłowe městna w industriji. Chcemy-li je organizować, trjebamy wusku mjezsobnosć. Tohodla smy ze sakskimaj krajnymaj radomaj hromadźe dźěłali. Wobě knježerstwje, statnej kencliji a hospodarskej ministerstwje su to podpěrali.
Kotre přihłosowanja su hišće trěbne?
Serbšćina trjeba zas a zaso žiwe rěčne rumy. Tole wobkrući regionalna rěčnica Domowiny Christina Šołćina w rozmołwje z Andreasom Kirschku na swójbnym popołdnju župy „Handrij Zejler“ zańdźenu sobotu we Wojerecach.
Na čo so tele zarjadowanje wusměrja?
Ch. Šołćina: Nam je wažne, zo zhromadnje spěwamy a sej nazhonjenja wuměnjamy. Tule móžemy serbšćinu bjez nućenja nałožować. To je moje wutrobne a dušine přeće.
Što Was za swójbne popołdnjo motiwuje?
Ch. Šołćina: Předewšěm stej to zhromadnosć a mjezsobnosć. Tele popołdnjo je mjeztym krute zarjadowanje našeje lětneje protyki a hižo tradicija.
Čuja so starši Serbja takle zmuženi, zaso serbsce rěčeć?
Ch. Šołćina: Na kóždy pad. To bě tež dźensa zaso słyšeć, štož pokaza so předewšěm při zhromadnym zanošowanju serbskich spěwow. Tu jewjachu so dopomnjenki, a někotryžkuli je spontanje sobu spěwał. Ludowe pěsnje kaž „A ženje ja njejsym tak wjesoły był“, „Hanka, budź wjesoła“ a „Tu čerwjenu sukničku“ su zaklinčeli.
Kak wažne je šule do tohole projekta zapřijeć?
Dźěłowy kruh za serbske naležnosće Budyskeho wokrjesa je minjenu srjedu nastupajo dwurěčnosć w zamołwitosći krajnoradneho zarjada wuradźował. Axel Arlt rozmołwješe so z 1. přirjadnikom krajneho rady Udom Wićazom (CDU), kiž bě tam hósć.
Kak posudźujeće rozmołwu z dźěłowym kruhom za serbske naležnosće?
U. Wićaz: Jenož hdyž jednotliwi zastupjerjo ze sobu rěča a wzajomnje swoje nahlady rozjimuja, hodźa so zajimy wobkedźbować. Rozmołwa bě tuž zaměrna a konstruktiwna.
Kotry wuznam gremijej přicpěwaće?
U. Wićaz: Dźěło dźěłoweho kruha słuži tomu, zajimy serbskeje ludnosće wobkedźbować. W našim dwurěčnym wokrjesu je to samozrozumliwosć!
Nastupajo kotre naležnosće měł wokrjes nětko krótkodobnje jednać?
U. Wićaz: W dźěłowym kruhu smy so wo jednotnym popisanju zarjadnišćow wokrjesa wuměnjeli. Tafla maja wšitke dwurěčne być. Při tym mamy hišće něštožkuli nachwatać. Přikładna w tymle nastupanju je radnica we Łazu.
Serbja pak maja na zarjadach rady sobudźěłaćerja, z kotrymž móža swoju maćeršćinu nałožować ...
Iniciatiwna skupina za Serbski sejm wotměje zajutřišim, sobotu, w Njebjelčicach klawsuru. Marko Wjeńka porěča wo tym z dr. Měrćinom Wałdu.
Njeje tomu ani hišće tak dołho, zo sće so ke klawsurje zešli. Čehodla nětko dalše tajke zarjadowanje přewjedźeće?
Dr. M. Wałda: Nawjazujemy na klawsuru z 11. junija, jako smy wažne rozsudy tworili. Te dyrbimy nětko dale wuwić a zeskutkownić, wšako je hišće tójšto wotewrjenych prašenjow.
Što budu ćežišća zarjadowanja w Njebjelčicach?
Dr. M. Wałda: Chcemy mjez druhim wo „radźe starostow“ wuradźować. Wona ma gremij być, kotryž „předparlament“ přewodźa a poradźuje. W radźe starostow njebudu pak božedla stari ludźo, ale budźe to wuběrk nazhonitych a kompetentnych ludźi serbskeho zjawneho žiwjenja. Móhł sej předstajić, zo su w nim na přikład lawreaća Myta Ćišinskeho zastupjeni. Tež předsydow najwažnišich serbskich towarstwow chcemy za sobudźěło zdobyć. Tajcy ludźo su wulce legitimowani, Serbow zastupować. Tež wo wažnych skriptach a nic naposledk wo financach chcemy na klawsurje w Njebjelčicach rěčeć.
Jörg H. Schröder słuša k iniciatoram a nošerjam Ćernjawcyneho statoka we Wujezdźe pola Bukec. Cordula Ratajczakowa je so z Waldorfskim pedagogu, wučerjom eurytmije a prašanym docentom antropozofije rozmołwjała.
Kak chceće Ćernjawcyny statok wozrodźić?
J. Schröder: Tule ma nastać městno strowoty a hojenja, na kotrymž ludźo zhromadnje bydla a wuknu. Ludźo, kotřiž maja ćělne abo tež hinaše problemy a trjebaja pomoc. Přirodna wokolina ma tomu runje tak tyć kaž strowe zežiwjenje a terapeutiske hladanje. Rozdźěl mjez priwatnym a njepriwatnym so zhubi. Dołhodobnje budu tule tež někotři z nas w starobje bydlić.
Njebojiće so hoberskeho předewzaća? Ležownosć ze štyrjomi wulkimi twarjenjemi ma nimale 10 000 kwadratnych metrow. Kak projekt financujeće ?
Jutře wotměje so wubědźowanje Powerserb 2016 w Radworju. Cordula Ratajczakowa je so ze sobuorganizatorom Jakubom Wowčerjom rozmołwjała.
Čehodla sće krótkofilm za Powerserb po comicsu Asterix wjerćeli?
J. Wowčer: Měnimy, zo trjebaja młodostni z tamnych wsow tróšku motiwacije, so do Radworja podać. Smy so prěni raz za filmčk rozsudźili, dokelž z tajkim clipom wjac ludźi docpěješ a móžeš cyłu temu bóle zwobraznić. Ideja nasta přez našeho předsydu młodźinskeho kluba z přimjenom Bobo (Bosćij Wencl). Z toho nasta Bobolix. A tak chcychmy cyłu tematiku Asterixa a Obelixa na lětuši Powerserb přenjesć. Dźe wězo tež wo to, zo so młodostni zetkaja a serbsku zhromadnosć haja.
Wubědźujeće so jutře tež we warjenju kuzłarskeho napoja?
J. Wowčer: Ně, tón tajny napoj hižo mamy. Hrajemy sej wězo z temu Asterix a Bobolix. Tak budźetej mjetanje hlebije a přewinjenje romskich wojakow runje tak pódla kaž čołmikowanje přez Atlantik w boju z chrobłymi piratami.
Što na publikum hišće čaka?
Sobotu a njedźelu a wotměje so w Janšojcach serbski festiwal składnostnje 25lětneho wobstaća župy Delnja Łužica kaž tež 70 lět skutkowanja Domowiny w Delnjej Łužicy. Z regionalnej rěčnicu třěšneho zwjazka za Choćebuz Karin Tšukowej je so Cordula Ratajczakowa rozmołwjała.
Sće ze stawom přihotow spokojom?
K. Tšukowa: Smy jara spokojom, dokelž mamy dobry team na městnje. Tak mamy w Janšojcach wulku Domowinsku skupinu ze sto čłonami. K tomu hišće přińdźe, zo tamniše towarstwo „WIR“ kóžde druhe lěto dujerski swjedźeń wuhotuje, a tak budźe wězo woblubowana dujerska kapała tež pódla. Nimo Janšojc zarjad Picnjo swjedźeń pjenježnje sobu podpěruje. Swjećić tam móža, a tak móža tež z tym zwisowace dźěło zmištrować. Ideja festiwala njebě wot Domowiny nanuzowana, ale nasta na bazy w skupinach Janšojce, Rogow, Móst, Radowiza, Turjej a Hochoza.
Kelko ludźi kónc tydźenja sobu skutkuje?
W brazilskim Rio de Janeiru wotměwaja so tuchwilu Olympiske lětnje hry 2016. Zo pak změje Serb snano tež swój podźěl na medali mustwa Němskeje, by w stawiznach jeje olympiskeho sportoweho zwjazka nowum był. Janej Hrjehorjej je so mjenujcy dopowědało, zo je Stefan Möller ze Šunowa někotrych němskich top-sportowcow na olympiadu přihotował.
Sam sće znaty jako čłon tri-teama-serbja, nic pak jako trenar němskich olympionikow. Što tučasnje dźěłaće abo studujeće?
S. Möller: W meji zakónčich swój studij sportowych wědomosćow w Kamjenicy. Tučasnje požadam so wo dźěło na polu wukonoweho kaž tež rehabilitaciskeho sporta. Dalše durčka wostajam sej wotewrjene z móžnym masterskim studijom. Nětko w lěću dźěłam připódla jako wodosportowy asistent w surfowanskej šuli při Lejnjanskim jězoru.
Kaž sym zhonił, maće tež wy mjeńši abo wjetši podźěl na přihotach někotrych němskich olympionikow. Štó je pod wašej režiju trenował?