Čuje so z městom dale zwjazany
Fotografije Rolfa Dvoraceka wo Budyšinje ze šěsć lětdźesatkow pokazuje Budyski muzej wot soboty we wosebitej wustajeńcy „Pytać za perfektnym wokomikom“. Axel Arlt je so ze znatym fotowym žurnalistom, kiž swjeći w aprylu 81. narodniny, rozmołwjał.
Je tale přehladka retrospektiwa?
R. Dvoracek: Zawěsće, wšako su fota z wjace hač 60 lět widźeć. Prěnje su z lěta 1958, poslednje wot loni. To dokumentuje puć, kotryž sym šoł. Sym cyle blisko z kameru wuwiće města dožiwił. Tak njemóžeš sej je jeno ze swójskeho pomjatka wotwołać. Pokazane fota će podpěruja so na wěste podawki znowa dopomnić, byrnjež dawno zabyte byli.
Fotowy žurnalist jako časowy swědk a dokumentarist. Kak je muzej tule koncepciju zwoprawdźił?
R. Dvoracek: Sym ze sobudźěłaćerjemi Budyskeho muzeja dosć spokojom. Woni su so jara prócowali, su při dźěle detailam swěrni wostali. Wustajeńcu wuhotowacy muzeologa Hagen Schulz je k fotam kaž tež k tam pokazanym nastrojam rešeršował a tójšto pozadkowych informacijow zezběrał, štož ja činił njejsym. To je so wulkotnje radźiło, a sym wšitkim jara dźakowny.
„Njemóžu to doskónčnje rjec“
Smolerjec kniharnja Ludoweho nakładnistwa Domowina (LND) wobsteji 4. měrca 25 lět. Přiležnosć to zhonić, kak jeje nawodnica Annett Šołćic na jubilej zhladuje. Axel Arlt je z njej porěčał.
Dźěłaće wot spočatka tu a sće wot februara 2002 načolnica kniharnje. Što Wam jubilej woznamjenja?
A. Šołćic: Začuwam wjeselo nad wjele knihami, kotrež su přez naše ruki tule w kniharni swojeho nadźijomnje spokojneho čitarja namakali.
Po starće na Pchalekowej 20 su rumnosće w domje LND wot lěta 2006 druhi wobchod. Kotra městnosć bu lěpje přiwzata?
A. Šołćic: Snano dźe so kupcam runje tak kaž mi: Njemóžu to doskónčnje rjec. Rumnosće, w kotrychž smy 1991 započeli, mějachu swoju přitulnosć bóle priwatneje atmosfery dla. Kupcy móžachu awto tež direktnje před kniharnju parkować a do njeje zastupić. Lěpšina w twarjenju LND je, zo je naš poskitk přehladny a přewidny na nimale jednej runinje. Wulke wokna zajimcam zmóžnjeja, naše wudźěłki tež wotwonka widźeć.
Kotre nazhonjenja maće w Smolerjec kniharni z młodymi kupcami/čitarjemi?
Kompjuterowa hra zwjazuje
Krabat II – serbsku kompjuterowu hru předstajeja w šulach jako medijopedagogiski projekt. Milenka Rječcyna je so z nawodu Budyskeho studija Sakskeho wukubłanskeho a wupruwowanskeho kanala (SAEK) Michałom Cyžom rozmołwjała.
Sće hižo a budźeće dale w serbskich šulach hru Krabat II předstajeć. Čehodla?
M. Cyž: Tale hra skići wjacore płoniny, na kotrychž móža so šulerjo wukmanjeć. To je mjez druhim na rěč słuchać abo teksty čitać. Hrajerjo trjebaja za rozrisanje hódančkow wulku sćerpnosć. Zdobom trenuja wosebje ći mjeńši, swoje zamóžnosće na žadanja z wobrazowki z pohibom ruki resp. porstow a z wužiwanjom myški reagować.
Sće so tež z wučerjemi rozmołwjeli. Kotre wuslědki z toho sobu bjerjeće?
RCW z nowym poskitkom
Budyski Rěčny centrum WITAJ přewjedźe lětsa prěni króć ferialny kurs serbšćiny za dźěći. Milenka Rječcyna je so z projektowej sobudźěłaćerku Michaelu Hrjehorjowej rozmołwjała.
Što su přičiny, tajkile kurs přewjesć?
M. Hrjehorjowa: Rozmyslowachmy wo tajkim projekće hižo dlěje. Próstwy staršich za tajkile kurs su stajnje a bóle přiběrali a my nětko na jich próstwy reagujemy. Doskónčny rozsud za kurs smy tworili po rozmołwje ze staršimi Drježdźanskeho towarstwa „Stup dale“.
Na koho so kurs měri a hdźe so wón wotměje?
M. Hrjehorjowa: Kurs přewjedźemy wot 29. měrca do 1. apryla 2016 w Budyšinje. Dokładna městnosć njeje hišće jasna. Rozmyslujemy wo tym, hač poskitk w bibliotece RCW, to rěka w Serbskim domje přewjedźemy abo druhdźe. Narěčane su dźěći w starobje wosom do dźesać lět, so na ferialnym kursu wobdźělić.
Čehodla wotměje so tónle kurs runje tydźeń po jutrach?
Projekt z wobzorom
Na Radworskej Serbskej zakładnej šuli předstajichu tele dny cuzorěčni asistenća šulerjam pod hesłom „Pućowanje po swěće“ swój kraj. Milenka Rječcyna je so z nawodnicu projekta Constanzu Groß rozmołwjała.
Kotre su zakładne hódnoty projekta?
C. Groß: Mój zaměr je, zo so hosćićelske šule, w tym padźe Radworska, cuzorěčnym asistentam předstaja. Wšako lědma jedyn z wukrajnych hosći něšto wo Serbach wě. Dźe mi wo to, dźěćom na šuli wosebitosć swójskeje kultury a rěče wuwědomić, zdobom pak jim rěč a kulturu hosći zbližić.
Mjeztym sće druhi króć z cuzorěčnymi asistentami w Radworju a na dalšich šulach była. Kotre ma to wuskutki?
Na fachowy kubłanski dźeń
22. oktobra 2016 wotměje so w Chróšćanskej wjacezaměrowej hali „Jednota“ fachowy kubłanski dźeń na temu 2plus. Milenka Rječcyna je so z koordinatorom za serbske naležnosće z regionalneho zarjada Sakskeje kubłanskeje agentury Budyšin (SBAB) Bosćijom Handrikom rozmołwjała.
Štó su zarjadowarjo kubłanskeho dnja?
B. Handrik: Zamołwite za njón su sakske kultusowe zarjady, předewšěm kubłanska agentura a jeje Budyska wotnožka. Wšako je w koncepciji 2plus zapisane, zo ma SBAB dalekubłanja organizować.
Na njedawnym zeńdźenju Zwjazkoweho předsydstwa Domowiny bě rěč wo tym, zo ma Rěčny centrum WITAJ zamołwitosć.
Serbska rejawe Łužicy po puću
Dlěje hač lěto hižo so sobuskutkowacy Lipšćanskeho projekta „Serbska reja“ prawidłownje zetkawaja. Wo aktualnym stawje skutkowanja a wo lětušich předewzaćach je so Cordula Ratajczakowa z Gregorom Kliemom rozmołwjała.
Kak so projekt „Serbska reja“ wuwiwa?
G. Kliem: Naš hłowny zaměr je serbske reje wozrodźić, a to při čiłej hudźbje. Tydźensce zetkawaja so hudźbnicy, woni tworja žro. Za wosebite wustupy přidruža so jim nimo na reji zajimowanych rejwanski wučer Georgi Marinow z Drježdźan. Štož instrumenty nastupa, mamy nětko husle, kontrabas, dwě gitarje, akordeonaj, klarineće a ze srjedźowěka pochadźacu nyckelharpu, serbsce prajene klučowe husle. Wšitcy wězo přeco pódla njejsu. Na zakładźe Kraloweho huslerskeho spěwnika a Slepjanskeho spěwnika hrajemy delnjo- a hornjoserbske spěwy. Za nas je instrumentalizowanje hišće wažniše hač spěwanje. Mjeztym dosaha naš repertoire za dwě hodźinje live hudźby. Hrajemy wězo hłownje z hłowy, zo by hudźba žiwa skutkowała.
Spřistupnjeće swoje hudźbne aranžementy tež druhim?
Rozmołwa (28.01.16)
Wnučk serbskeho prócowarja a žurnalista Jana Skale dr. habil. Peter Kroh wuda njedawno knihu „Minderheitenrecht ist Menschenrecht – Sorbische Denkanstöße zur politischen Kultur in Deutschland und Europa“. Alfons Wićaz je so z awtorom nowostki rozmołwjał.
Zaběraće so hižo wjele lět z mjeńšinowej politiku a tak tež ze skutkowanjom swojeho serbskeho dźěda Jana Skale. Někotre knihi wo tym sće hižo wudał, dalša publikacija „Minderheitenrecht ist Menschenrecht“ předleži nětko jako nowa na knižnych wikach. Čehodla je Wam tale tema tak wažna?
P. Kroh: Po wšej Europje běchu a su mjeńšiny diskrimowane, byrnjež w jara rozdźělnej měrje. Přiwšěm je zhromadne žiwjenje rozdźělnych etnijow lědma bjez konfliktow, samo tam, hdźež su prawa mjeńšiny w zakonjach definowane.
Podtitul Wašeje knihi rěka „Sorbische Denkanstöße zur politischen Kultur in Deutschland und Europa“. Skići politiske połoženje Serbow w lětach 1920 do 1945 scyła telko myslenskich nastorkow za dźensnišu mjeńšinowu politiku?
Wuske styki k Serbam wažne
Za stajnym blidom Zelenych móžachu zawčerawšim, wutoru, zapósłanču strony w Sakskim krajnym sejmje Franzisku Schubert witać. 33lětna je zdobom zamołwita frakcije za serbske naležnosće. Marko Wjeńka je so z njej wo dźěle na dobro Serbow rozmołwjał
Maće w swojej funkciji hižo styki k serbskim zamołwitym?
F. Schubert: Sym poprawom jara konstantnje z nimi w rozmołwje. Sym zwiski k Domowinje runje tak nawjazała kaž k druhim, na přikład k iniciatiwnej skupinje Serbski sejm. Wobkedźbuju pak tež problem financowanja Załožby za serbski lud. A wjeselu so, zo je so połoženje na tym polu polěpšiło. Serbske naležnosće wšak wobjednawamy w sejmje přez hranicy frakcijow. Wuski zwisk mam tohorunja k Rěčnemu centrumej WITAJ. W serbskich prašenjach wšak je mi na dobro, zo mam sama serbske korjenje.
Hdźe widźiće ćežišća swojeho dźěła?
Ludźo chcedźa jasnosć přichod nastupajo
Před něhdźe lětom je energijowy koncern Vattenfall připowědźił, swoju brunicowu spartu předać. Što je so wot toho časa w Trjebinje a Miłorazu stało, wo tym je so Jost Schmidtchen z Trjebinskej wjesnjanostku Kerstin Antonius (Trjebinske wolerske zjednoćenstwo) rozmołwjał.
Knjeni Antonius, kak wobhladujeće minjene lěto?
K. Antonius: Nimam je runjewon za jara přijomne. Lěto 2015 njeje našim wobydlerjam jasnosć za žiwjenske planowanje přinjesło, štož nastupa přesydlenje. Tale njewěstosć wšědne žiwjenje w Trjebinje a Miłorazu poćežuje.
Móžeće to dokładnišo wopisać?
K. Antonius: Wězo. Lěto 2014 bě so z připowědźenjom skónčiło, zo chce Vattenfall předań brunicoweje sparty pruwować. Ale cyłe lěto pozdźišo njebě hišće ničo jasne. Wobydlerjo njemóža swoju swójbnu a powołansku perspektiwu planować a nichtó jim k tomu žanu jasnu wotmołwu njeda. Tohodla žadamy sej wěstu perspektiwu za přichod, a to za cyły łužiski brunicowy region.
Kak hódnoćiće w tym zwisku aktualne prócowanja zwjazkoweho knježerstwa wo klimowu změnu?
