Angažement młodych sej bóle wažić
Myto za angažement młodźiny w Budyskim wokrjesu tele dny přepodadźa. Milenka Rječcyna je so z Bernadett Zellerowej ze Syće za dźěći a młodźinu (KiJu) w Biskopicach rozmołwjała.
Što je zmysł tohole myta?
B. Zellerowa: Hódnota myta je , zo steji angažement młodych ludźi w srjedźišću. To je naše měnjenje jako nošer. Čestnohamtsce skutkowacy, kotrež wokrjes počesći, su wosebje ludźi staršeje generacije abo ći, kotřiž su hižo dołho w towarstwach aktiwne.
Je woprawdźe trjeba wosebje młodźinu na tele wašnje do fokusa stajić?
B. Zellerowa: Haj. Młodźi ludźo nazhonja husto kritiku, zo zastupuja jenož za swoje zajimy. Tomu pak tak njeje. Jich angažement we wólnym času, zwonka šule, wukubłanja, studija a dźěła přinošuje husto cyłej towaršnosći. To je wažne zwuraznić, to mamy zjawnje připóznać.
Kak hódnoćiće wobdźělenje w mjeztym štwórtym lěće wubědźowanja?
Mnozy starši pomhaja
Worklečanska wyša šula „Michał Hórnik“ ma so wobnowić. Milenka Rječcyna je so ze šulskej nawodnicu Dianu Šołćinej rozmołwjała.
Přichodne tydźenje maja so twarske dźěła w šuli zahajić. Kak daloko sće z přećahom?
D. Šołćina: Tuchwilu wšitko rumujemy a zapakujemy. Posledni tydźeń do zymskich prózdnin přećehnjemy do rumnosćow zakładneje šule, kotraž je mjeztym w horće zaměstnjena.
Dyrbiće přećah sami zmištrować abo maće pomocnikow?
D. Šołćina: Wězo hlada 20 wučerjam a 160 šulerjam tójšto dźěła do rukow. Tola smy přewšo zbožowni, zo nam mnozy starši pomhaja. Worklečanski wjesnjanosta Clemens Poldrack je tež dobrowólnu wohnjowu woboru a młodźinski klub wo podpěru prosył, kotřiž su nam poboku.
Kotre wosebite wužadanja Was w zwisku z wobnowjenjom šule wočakuja?
Ukrainjenjo najwjetši wopor
Wójna w Ukrainje dźe dale. Tole bě centralne poselstwo, jako zakitowanscy ministrojo Němskeje, Pólskeje, Francoskeje a Wulkeje Britaniskeje tele dny zdźělichu, zo chcedźa natwar zawodow podpěrować, w kotrychž móhła Ukraina swoje brónje za wójnu sama produkować. Ćěrjeni běchu ministrojo wot „stracha“, zo móhł nowy prezident USA Donald Trump wójnu bórze po zapokazanju do zastojnstwa skónčić.
Po sydlenskim rumje pućowali
Towarstwo Dwórnišćo inkluzije Radwor z.t. přeprošuje na wotewrjenje wustajeńcy „Dwórnišćo pisanosće“. Vanessa Žurec je so z předsydku towarstwa Rafaelu Wićazowej, wo pozadkach wustajeńcy rozmołwjała.
Kak je ideja za wustajeńcu nastała?
R. Wićazowa: Zarjadowanje je w kooperaciji ze spěchowanskim kruhom za ludowu kulturu nastało. Tutón organizuje lětnje molerske dźěłarnički za lajske wuměłcy. Pod nawodom wuměłče Maje Nageloweje zetkaja so wobdźělnicy kónc tydźenja, zo bychu zhromadnje molowali a po serbskim sydlenskim rumje tak rjec „pućowali“. W lěće 2023 wužiwaše skupina wuměłcow rumnosće Radworskeho dwórnišća, zo by we wokolinje kreatiwnje skutkowała. Ja chcych twórby z našeje regiony na kóždy pad tež jónu pola nas w dwórnišću pokazać. Tak rozsudźichmy so za to, dźěl tuteje wustajeńcy na městnje prezentować.
Kak budźe wotběh zarjadowanja?
Zhubimy swoju kreatiwitu?
Kumštna inteligenca (KI) so dale wuwiwa a je naše žiwjenje hižo w mnohich nastupanjach změniła. Wona nas podpěruje, wona nas inspiruje a mnozy ju hižo parować njemóža. Tola mjeztym zo lěpšiny tuteje technologije nimale samozrozumliwje wužiwamy, njeměli potencielne rizika, kiž z tutymi móžnosćemi zwisuja, přewidźeć. Jedna z najwjetšich lěpšinow KI je jeje zamóžnosć, nas na dospołnje nowe wašnje podpěrać. W medicinje pomha chorosće sčasom spóznać, w hospodarstwje stopnjuje eficiencu a we wuměłstwje wotewrja njejapke kreatiwne móžnosće. Šulerjo wužiwaja ju za swoje domjace nadawki a nadźěłanje doktorskeho dźěła za studentow bjez pomocy KI scyła žana opcija wjace njeje. Bjezdwěla je to jimace wuwiće, kiž móže naše žiwjenje wobohaćić.
Euro móžeš jenož jónu wudać
Před dobrym lětom je Njeswačanska kupnica REWE swoje wobchodnistwo zahajiła. Wobhospodar Lars Gottschling pak zhladuje starosćiwje do přichoda, dokelž ma susodna Rakečanska gmejna wotpohlad, nowy nakupowanski centrum natwarić. Milan Pawlik je so z nim rozmołwjał.
Kak zhladujeće na prěnje wobchodniske lěto nakupowanišća? Kajka je rezonanca mjez kupcami?
L. Gottschling: Tuchwilu je naš hospodarski wunošk hišće snadny. Hladajo na to, zo trjeba něhdźe tři lěta, zo by so nowy wobchod etablěrował a hospodarsce stabilizował, je to normalne a sym tuž z wuwićom nakupnišća w prěnim lěće spokojom. Wjeseli mje, zo su kupcy naš na region wusměrjeny předawanski koncept, do kotrehož tež dwurěčnosć słuša, derje přiwzali.
Što Was hladajo na nowy nakupowanski centrum w Rakecach konkretnje starosći?
Šwedska z přikładom?
W Šwedskej smědźa přichodne tydźenje zaso wjelki honić. Při lětnej a kruće kontrolowanej hońtwje smě so hač do srjedź februara w pjeć wjelčich rewěrach cyłkownje 30 rubježnych zwěrjatow morić, šěsć mjenje hač loni. Prěnje wjelki su hońtwjerjo tam hižo wčera dopołdnja třělili. To rozprawja fachowy časopis „Svensk Jakt“. Hłowny zaměr dokładnje regulowaneje a kontrolowaneje licencneje hońtwy na škitane zwěrjata je, zo ma so ličba wjelkow w tych šwedskich wjelčich rewěrach pomjeńšić, w kotrychž je najwjetša. Přez licencnu hońtwu je w jednotliwych padach nimo toho škitna hońtwa móžna, při kotrejž maja so na přikład soby před hrožacymi nadpadami wjelka škitać. Po informacijach šwedskeho zarjada za škit přirody Naturvårdsverket bě naposledk něhdźe 440 wjelkow w Skandinawiskej zadomjenych, z toho něhdźe 375 w Šwedskej.
Kruty zdónk a přidatna wonina
Pod hesłom „Klangwege der Via Regia – Swjedźeń hudźby a słowow“ wotměje so wot 24. do 26. januara w Budyskim Serbskim muzeju druhi raz festiwal „Klasika w zymje“. Bosćan Nawka je so z iniciatorku, organizatorku a hudźbnicu Franzisku Pietsch rozmołwjał.
Knjeni Pietsch, kak zhladujeće dźensa na lońšu premjeru festiwala?
F. Pietsch: Bjezposrědni wothłós bě jara dobry a zdźěla přewšo emocionalny, a wjeselu so, zo wobsteji nadal zajim na našim festiwalu. Wšako bě dosć njewěste, hač a kak so nowy format w na kulturu wšo druhe hač chudym měsće a regionje přiwozmje. Ćim bóle běch překwapjena, zo su loni nimo wopytowarjow wottud tež hosćo na přikład ze Zhorjelca a z Drježdźan na njón přichwatali, byrnjež tam docyła njewabili.
Loni sće tři dny festiwala tematisce rozrjadowała. Što čaka lětsa na publikum?
Přichod našeho potajnstwa
Dyrbja Němcy Serbow rozumić? Wězo nic, hewak bychu sami Serbja byli. Štó so z Roma-swójbami woprawdźe wuznawa, hdyž njeje w tajkej swójbje doma? A najebać globalnu prezencu Hollywooda a McDonald‘sa so nam lědma radźi, „american way of life“ dodnić. Tež Serbstwo je rjane potajnstwo. Jadro křesćanstwa je wuprajenje, zo je čłowjek podobizna Boha. Potajkim runja Bohu je njedodnity. To samsne płaći za cyłki kaž lud, kotrež čłowjek twori. Tohodla njetrjebaš na přikład wot Serbskeho instituta doskónčne wotmołwy na prašenja za přichodom serbskeho ludu wočakować, wšako wěmy hižo z antiki za čas Sokratesa, zo wotmołwy wědomosće wjace prašenjow rodźa hač sy do toho měł. A to je tež w porjadku, wšako to dynamice myslenja tyje.
Zahroda jako zakład kubłanja
Pěstowarnja „Chróšćan kołć“ planuje tuchwilu tak mjenowanu „lěsnu zahrodu“. 7. januara chcedźa projekt zjawnosći předstajić. Maximilian Gruber je so hižo z Kerstin Šołčinej, nawodnicu kubłanišća, rozmołwjał.
Što chowa so za projektom „lěsneje zahrody?“
K. Šołćina: Lěsna zahroda ze swojim wjaceworštowym natwarom je podobna młodemu swětłemu lěsej. Wona je zdobom wulkotny element škita klimy, ale tež mikroklima je w lěsnej zahrodźe wosebje w lěću přijomniši a chłódniši hač we wokolinje. Nimo toho přinošuja lěsne zahrody k škitej družin a nic naposledk je tajka lěsna zahroda tež městno zetkawanja a wosebje tež kubłanja.
Čehodla wobdźěli so „Chróšćan kołć“ na projekće?
