Tež šulerjo Worklečanskeje zakładneje šule wjeselachu so póndźelu na dnju swjatoh Měrćina nad darjenej husycu z ćěsta. Runja poda­wiznje wo swjatym Měrćinje, kotruž słyša­chu w rańšim kole, ju w kóždej rjadowni mjez sobu dźělachu. Anja Nowakowa

„To je moje nowe wulke zbožo“

Freitag, 15. November 2019 geschrieben von:

Na wopyće pola redaktorki delnjoserbskeho rozhłosa Katarzyny Fidekoweje

Často słyšach redaktorku Katarzynu Fidekowu w delnjoserbskim rozhłosu sćelaka RBB moderěrować kaž tež wo wšelkich wsach rozprawjeć. A lubiłoj stej so mi kóždy raz jeje fonetika a dobra delnjoserbšćina. Běch zadźiwany, jako zhonich, zo je rodźena Pólka rěč bjezporočnje nawuknyła. Tak wona aktiwnje a wuspěšnje k tomu přinošuje, zo so delnjoserbšćina zachowa a so samo z jeje pomocu rewitalizuje.

Dojědźech sej tuž do Rogozna pola Picnja. Tam 30lětna redaktorka Katarzyna Fidekowa­ ze swójbu bydli. „Wona je wot apryla lěto w maćernym dowolu“, zhonich wot nawodnicy serbskeje redakcije RBB Marion Stenseloweje. „Katarzyna je jara dobra žurnalistka, spušćomna a aktiwna. Jeje žurnalistiske přinoški su wuběrne, a młodźinski magacin ,Bubak‘ so pod jeje nawodom žurnalistisce a rěč nastupajo chwalobnje wuwiwa. Na nawrót našeje koleginy so hižo jara wjeselimy.“ Wuprajenje Marion Stenseloweje zbudźi we mni wćipnosć, a chcych młodu redaktorku na kóždy pad wosobinsce zeznać.

Kaskady puća we wuměłstwje

Freitag, 15. November 2019 geschrieben von:

Kniha wo twórbach Maje Nageloweje wušła

Hižo 1993 bě w Ludowym nakładnistwje Domowina pod titulom „Nje pokoj – un ruhen“ kniha wo twórbach Maje Nageloweje wušła. Dołho, předołho njeje ničo slědowało. Skónčnje wuńdźe lětsa nowa kniha, wopřijaca wuměłstwo Maje Nageloweje z třoch a wjace lět­dźesatkow. Je to móhłrjec hołdowanje k šěsćdźesaćinam wuměłče. Prosty přiležnostny katalog to wočiwidnje njeje. Byrnjež mjeztym dźesać lět k jeje wustajeńcam – a tych je smjerć wjele na mnohich městnach – přiměrjeny katalog njeposkićeli. Nětko mamy nimale dwěsćěstronske wudaće „Maja Nagel – kaskady – Kaskaden“ k rukomaj přewšo bohaty wuběr­ z jeje tworjenja wotsrjedź 1980­tych lět.

Njeznaći pisarjo

Freitag, 15. November 2019 geschrieben von:

Pólska poetka wo macošnym wobchadźe z tworjenjom słowjanskich susodow

W Pólskej njerěči so wosebje wjele wo słowjanskich spisowaćelach, z wuwzaćom wusahowacych ruskich klasikarjow swětoweje literatury kaž Dostojewskeho abo Tolstoja. Njenamakamy w programje zakładnych abo srjedźnych šulow twórby na přikład ani jeničkeho Serba, Chorwata, Bołhara abo Běłorusa. Dźakowano studij słowjanskeje filologije (serbiskeje a bołharskeje), kotruž sym mjez druhimi zakónčiła, mějach njetypisku składnosć wotkryć sej swět, kiž bě mi dotal njeznaty a dospołnje cuzy. Měnju, zo Polak statistiki starožitnych grjekskich filozofow lěpje znaje hač tworjenje słowjanskich susodow Pólskeje, z kotrymiž w pólskich kubłanišćach woprawdźe macošnje wobchadźeja. Jeli so potajkim njezwičnjeja ani literatury wulkich słowjanskich narodow, kak móžeš potom wočakować, zo kubłanski aparat naspomni docyła jednoho serbskeho awtora z Łužicy?

Fantasmagoriski eksperiment

Freitag, 15. November 2019 geschrieben von:

Mjez mnohimi zarjadowanjemi, z kotrymiž wopominachmy před 75 lětami wot nacionalsocialistow zamordowanu serbsku křesćansku antifašistku dr. Marju Grólmusec, bě přinošk Serbskeho ludoweho ansambla najswojorazniši. Ani wěra ani politika njetworještej srjedźišćo inscenacije „Wosrjedź nocy – Za Marju“, tež jako ryzy biografiski njehodźi so kruch wopisać. Narok awtora a režisera Wilfrieda Buchholza bě njewuwić hru wo, ale za protagonistku. Hač a w kotrej měrje je so jemu to poradźiło, to měješe kóždy přihladowar sam za sebje posudźować – inscenacija dowola mjenujcy wjele ruma za interpretaciju.

Nowostka za Mikławšowy škórń

Dypkownje k adwentnemu časej wuńdźe w Ludowym nakładnistwje Domowina dźěćaca kniha z pjera Doro­theje Šołćineje „Jank a Majka w njebjesach“. Nowostka měri so na młódšich mjez nami wot štyrjoch lět. W cyłkownje sydom kapitlach a 59 stronach wotkrywataj dwójnikaj Jank a Majka hodowne wiki w swojim ródnym měsće.

Friederike Ablang ze swojimi ilustracijemi wobsah knihi podšmórnje. Nimale kóžda strona je z małym abo wjetšim wobrazom wudebjena. Wosebje za młódšich čitarjow je to wažny wobstatk, wšako ilustracije wćipne činja. Wobrazy wizualizuja mjez druhim charakter a začuća wosobow kaž tež wokolinu, na čož dźěći při wobhladanju dźiwaja.

Móže so rěčbjez škody minyć?

Freitag, 15. November 2019 geschrieben von:

Před 200 lětami spisar knihi „Vocabularium Venedicum“ Christian Hennig zemrěł

Štóž po Wendlandźe ze serbskimaj wočomaj pućuje, njech wopyta městačko Wustrow na juhu wokrjesa Lüchow-Dannenberg. Słowjanske mjeno nam přeradźa, zo bě sydlišćo něhdy wot běžaceje wody wobdata kupa – po­dobnje měšćanskemu dźělej Wótšowej/Ostrow w Choćebuzu, Wotrowej/Ostro w Hornjej Łužicy, Wustrowej na połkupje Darsu abo Dobremu Wótšowej/Freienhufen (hač do přemjenowanja za čas fašizma na Dobristroh) při awtodróze A 13 abo Wustrowej w Mecklenburgsko-Předpomorskej při braniborskej krajnej mjezy.

W ewangelskej cyrkwi swj. Ławrjenca we wendlandskim Wustrowje, kotraž steji při rěce Jasni (ně. Jeetzel), běše wot lěta 1679 z Jasenja/Jessen pola Wosača/Oschatz pochadźacy Christian Hennig (1649–1719) wosadny farar. Jako wón před dwěsćě lětami dnja 27. septembra wumrě, zawostaji rukopisnu knihu „Vocabularium Venedicum oder Wendisches Wörter-Buch […]“ jako wusahowace žórło za rěč Drjewjanow, kotraž bě we 18. lětstotku zašła.

Třiceći lět w swobodźe

Freitag, 15. November 2019 geschrieben von:

Tónle měsac dopominamy so na podawki před 30 lětami, kotrež nas překwapichu, jimachu a zahorichu. Ja na přikład sym sej 10. nowembra 1989 do swojeho dźe­nika zapisał: „Wčera wječor su nam wobrazy dych wotrazyli, kotrež tohorunja w Budyskej Strowotnej studni njenadźicy z telewizora sapać počachu: Berlinska murja je padła!“

Hižo do tohole (historiskeho) podawka běchu so wjacori z nas (tehdy w starobje 25 do 50 lět) do najwšelakorišich akcijow wo wobnowjenje wšeho towaršnostneho a narodneho žiwjenja tež w Serbach zwažili a zapřahnyć dali, někotři samo hižo spočatk oktobra, jako hišće diktatura strony SED mjez nami a nad nami strašnje knježeše.

Dokumentacija nětko wšěm zajimcam přistupna

Freitag, 15. November 2019 geschrieben von:

Robert Lorenc Arnošta Mukowu „Statistiku ­łužiskich Serbow“ do němčiny­ přełožił

Ličenje Serbow za statistiku abo trochowanje ličby Serbow w našich dnjach njeje wotewrjene prašenje, je dźě nanajpozdźišo ze serbskim zakonjom z lěta 1999 zasada wobkrućena: Serb je, kiž so Serbstwu wuznawa. Njedźiwajcy toho jewja so hdys a hdys we wěstych kruhach politiki žadanja za ličenjom Serbow,­ ale tež mjez nami. Nowa edicija Arnošta Mukoweje „Statistiki łužiskich Serbow“ móhła, zwjeršnje widźane, tomu polěkować.

Robert Lorenc je Mukowu statistiku do němčiny přełožił a wudał. Ludowe nakładnistwo Domowina da ju nam nětko jako 532stronsku knihu do ruki.

Powalenje Berlinskeje murje před 30 lětami je bytostnu změnu w towaršnosći kaž tež w žiwjenju Serbow zahajiło

Runje jutře před dokładnje 30 lětami je Berlinska murja swoje prěnje dźěry dóstała a skónčnje padnyła. Podawk to, kotryž je žiwjenje wšitkich­ wobydlerjow Łužicy – tež nas Serbow – bytostnje přeměnił. Smy našich čitarjow prosyli, posrědkować nam swoje dopomnjenki na 9. nowember 1989, kotryž zańdźe do stawiznow jako dźeń powa­lenja Berlinskeje murje. Někotre z dopisow tule dokumentujemy.

„To je tola hižo dźensa kaž hody“

Chróšćan Šulerjo

Neuheiten LND