Chcedźa swoju wjes Miłoraz wopušćić
Berlin (ML/SN). „Miłoraz we Łužicy měješe so brunicoweje jamy dla zhubić. Energijopolitiske změny móhli přesydlenje zadźeržeć. Mnohim wobydlerjam pak so to njespodoba. Plakat na spočatku wsy zamyla. Tam steji: ‚Dźeržće skónčnje słowo, dajće nam do noweje domizny ćahnyć!‘ Tule chcedźa wobydlerjo woprawdźe swoju domiznu zhubić, zo bychu sej ju na druhim městnje znowa natwarili.“
Takle pisaše pod nadpismom „Žedźba za bagrom“ Georg Meggers w cyłoněmskej nowinje Die Welt minjenu póndźelu wobšěrnje wo wosudach Miłoražanow a wo połoženju w dwurěčnej wsy Slepjanskeje wosady. Dale tam čitaš: „Hižo před lětdźesatkom bě wjetšina něhdźe 230 wjesnjanow při naprašowanju za to hłosowała, zo ma so wjes přesydlić. Šwedski energijowy koncern Vattenfall chcyše brunicu pod Miłorazom wudobywać. Přilubi, zo maja so pola něšto kilometrow zdaleneho Slepoho ‚Miłoraz w swojich njezaměnliwych strukturach socialnje znjesliwje znowa natwarić a tradicije zachować‘. Tola po dźesać lětach je přesydlenje jara prašomne, wšako ma čěski koncern EPH nětko brunicowe jamy Vattenfalla přewzać.“
Wo Serbach w Błótach a listonošach na čołmach
„Rěka Sprjewja ćeče wot čěskeje mjezy hač do němskeje stolicy Berlina. Wona wije so rjenje po Łužicy, kotraž je domizna najmjeńšeho zapadosłowjanskeho naroda – Łužiskich Serbow. Woni mjenuja swoju domiznu Łužicu, štož pokazuje na tamniše mnohe haty a małe jězory, zawostajenstwo poslednjeje lodoweje doby.“ Pod nadpismom „Póštu tule z čołmom woža“ piše lětuše prěnje čisło časopisa Poštni razgledi (Póštowy wuhlad) Słowjenskeho pósta předewšěm wo Błótach a wo žiwjenju a kulturje tam bydlacych Serbow.
Serbske nałožki a tradicije w srjedźišću
„Wotwisuje zapřijeće domizna wot politiskeje geografije, wot wokrjesow, wobwodow abo krajow? Za jednotliwca je zapřijeće domizna zwjazane z teritorijom, z kotrymž ma wosebity zwisk, do kotrehož je so narodźił.“ Takle piše prof. dr. Dietrich Šołta w přinošku „Łužica jako domizna dweju ludow“, wozjewjenym z dalšimaj nastawkomaj serbskeje tematiki w lětušim časopisu Krajneho zwjazka sakski domizniski škit. „Łužica je bikulturny region. Jeje mjeno je słowjanskeho pochada. Hač donětka bydlitej tam, a to hižo dlěje hač tysac lět, dwaj ludaj, kotrejž ju jako swoju domoródnu domiznu wobhladujetej. Němcy a Serbja, wulki a mały lud, su tam zhromadnje žiwi.“
Awtor skedźbnja na asimilaciju Serbow a na wuskutki zasydlenja přesydlencow po lěće 1945 na serbskich wsach, hdźež wučinjeja woni 20 do 25 procentow ludnosće. Šołta pak pokazuje runje tak na napřećiwny proces wosebje w katolskich kónčinach, hdźež so přesydlency tež zeserbšćichu. „Tak maja tež Němcy swój podźěl na ‚dźiwje‘, zo je so słowjanska mjeńšina hač donětka realnje zachowała“.
Wjace kedźbnosće serbskej rěči
Choćebuz (ML/SN). „Witam jara, zo ma so serbski sydlenski rum dale rozšěrić a nadźijam so, zo so prawje wjele dalšich komunow Delnjeje Łužicy k tomu wuznaje. Móžemy serbske namrěwstwo jenož wuchować, su-li tež ludźo, kotřiž so za to angažuja.“ Braniborska ministerka za wědomosć a kulturu Martina Münch (SPD) praji tole w interviewje z Choćebuskej Lausitzer Rundschau 5. julija.
Na prašenje, hač so namjety za přiwzaće do sydlenskeho ruma tež přećiwo komunam wot kraja schwala, ministerka rjekny: „Njemóžu so ke kóždemu jednotliwemu padej wuprajić. Jara wažne pak je, z ludźimi na městnje wo tym rěčeć. Porěčimy ze wšěmi komunami hišće raz wo tym a budźemy rozsudy před pozadkom zakonskich postajenjow dokładnje pruwować. Sydlenski rum je žiwy, jeli wobydlerjo jón přiwozmu, a so wo kulturne namrěwstwo, nałožki kaž tež spěchowanje rěče staraja. Chcemy projekt Witaj dale rozšěrić. W pěstowarnjach a šulach ma so wjace kedźbnosće serbskej rěči wěnować.“
Spisowaćel lětstotka a swětoweje literatury
K stoćinam Jurja Brězana 9. junija su někotre regionalne nowiny Sakskeje a Braniborskeje a Berlinski dźenik Neues Deutschland wobšěrne hódnoćenja jeho žiwjenja a literarneho tworjenja kaž tež pokazki na jeho počesćenja k jubilejej wozjewili. Podawamy tu někotre wujimki z přinoškow. Telewizija MDR wusyłaše 9. junija poetisku dokumentaciju wo jubilaru „Muž w brězach“ a DEFA-film „Čorny młyn“.
Wulki literat a mysler
