Měrko Šołta z Budyšina kritizuje wopačne wužiwanje wobrotow w našim wječorniku:
Stajnje znowa čitam w Serbskich Nowinach słowa a wobroty, kotrež so po mojim měnjenju wopak wužiwaja. Často trjebaja so we wopačnym zmysle, druhdy njetrjebawši. Hdys a hdys njerozumju zmysł sady ani wospjet ani pomału čitajo. Jedne tajke słowo je „prawdźepodobnje“. My je trjebamy za něšto, štož njeje wěste, abo štož so nam jako wěste njezda. Pjatk, 7. septembra, pod wobrazom na 1. stronje, so wone wospjet jewješe: „Wysoke jehlinowe štomy tam prawdźepodobnje prěki a podłu leža.“ Na wobrazu wšak jara jasnje widźimy, zo to nječinja „prawdźepodobnje“, ale woprawdźe! Mam zaćišć, zo bjerje redaktor často prěni najlěpši, „prawdźepodobny“, wotpowědnik ze słownika za něšto, štož runje wopisuje abo přełožuje.
Jan Nuk z Radworja piše wo zhubjenej wsy Hronowje:
Njedawno prašach so „pra“wobydlerja Radworja, hač znaje wjes Hronow, na čož pak njemóžeše mi wotmołwić. To mje jara zadźiwa, přetož blisko Kamjeneje a Radworskeho haja dopominaja nas štyri pomniki na tutu zhubjenu wjes.
Hakle njedawno wopominachmy stote posmjertniny Jurja Wingera. Wón je Hronowej pomnik stajił, spisawši historiske powědančko wo zničenju wsy, ležaceje něhdy při puću z Kamjeneje do Wulkeje Dubrawy. Jednanje powědančka je zapołožene do časa Třicećilětneje wójny w 17. lětstotku. We woprawdźitosći zhubi so wjeska w abo hižo do 15. lětstotka.
Čisło 4/2018 Praskeho časopisa Česko-lužický věstník wobjednawa nastawk „Serbske pomniki w Čěskej a Słowakskej“. Awtorka Trudla Malinkowa je wědomostna sobudźěłaćerka Serbskeho instituta a wjelelětna předsydka pomnikoweho wuběrka Maćicy Serbskeje. Wuběrk ma wulke zasłužby na postajenju resp. wobnowjenju mnohich pomnikow a pomjatnych taflow w Serbach. Trudla Malinkowa, tak powěstnik informuje, je w měsačniku Pomhaj Bóh seriju „Pomniki w ewangelskim dźělu serbskeje Łužicy“ wozjewiła, a mjenuja ju tohodla etablěrowanu „pomnikarku“.
W předsłowje k artiklej redakcija věstníka wustaja, zo su serbske pomniki w susodnymaj krajomaj stopy kulturnych stykow. „Kaž je znate, namakamy w Čěskej wopomnjensku taflu a row w Praze, pomjatnu taflu w Neveklovje a tohorunja tajku taflu a row we Varnsdorfje, w Słowakskej wopomnjensku taflu w Košicach.“ Za kóždy objekt je ze słowom a wobrazom informacija městna, ale tež poćah k wosobje, towarstwu abo instituciji. Přidate su bibliografiske žórła, zo móhli so zajimcy nadrobnišo wobhonić.
Toni Ryćer ze Šunowa piše k njedawnej róčnicy poraženja „Praskeho nalěća“:
Dźens tydźenja wopominaše čěski lud poraženje „Praskeho nalěća“ přez okupaciju přewažnje sowjetskeho wójska 21. awgusta 1968. W němskich medijach słyšachmy a čitachmy předewšěm wo narěči čěskeho premiera Andreja Babiša w Praze a jeho wuhwizdanju přez wjetšinu přitomnych. Dokelž njeběch sam tam, njemóžu to komentować. Wopytach pak tón dźeń swjatočnosć na Naměsće Dr. Edvarda Beneša w Liberecu. Po narěči měšćanosty Tibora Batthyányja počesćichu zastupjerjo politiki, hospodarstwa a towaršnostneho žiwjenja tehdy morjenych dźewjeć wobydlerjow města Libereca, połožichu wěnc a kwětki před wopomnjenskej taflu. Běchu to jara hnujace wokomiki spominanja.
Žona w katolskej narodnej drasće na mopedźe typa Łastojčka – tajki wobraz na titulnej stronje časopisa „pogrom“, wudawaneho dwuměsačnje wot Towaršnosće za wohrožene ludy, budźi hnydom na prěni napohlad kedźbnosć. Wězo je wosebita dowolnosć za nošerki narodneje drasty, wzdać so na mopedźe a motorskim nahłownika, mjeztym přežita, dokelž sydnu so wone skerje za wodźidło awta. Marja Regelowa z Hatow a druhe žony pak słušachu swój čas na łužiskich dróhach do wobdźiwanych eksotkow a běchu woblubowane fotowe motiwy.
Zajimawy wid na „swój“ serbski lud w dźensnišej towaršnosći Němskeje podawa w samsnym čisle mjenowaneho časopisa žurnalist Marcel Brauman, bydlacy we Łuze pola Njeswačidła a skutkowacy w Drježdźanach. Daloko znaty bu rodźeny Hamburgčan předewšěm wužiwarjam moderneho medija internet ze swojim serbskorěčnym blogom pod pseudonymom „Piwarc“, w kotrymž wobjednawaše přez lěta kritisce a z wěstej ironiju podawki w małym serbskim swěće a zwonka njeho.
Stani Brězan z Kopšina piše:
Wulki dźak Alfonsej Ryćerjej ze Šunowa za jeho konstruktiwny přinošk w SN ze 17. awgusta. „Tušina“, „Satkula“, „Lubata“ – njejsu to rjane mjena, kotrež so derje wurjekuja a w kotrychž čujemy hłuboki poćah serbskeho ludu k Łužicy. „Klosterwasser“, „Kleinhänchener Wasser“, „Löbauer Wasser“ – su za mnje skerje techniske pomjenowanja bjez wulkeje poezije. Wjeselu so, hdyž naše serbske pomjenowanja słyšu a čitam. Nomen est omen (Mjeno je znamjo)!
Alfons Ryćer ze Šunowa rozmysluje wo serbskich pomjenowanjach, kotrež su so bohužel pominyli:
Štó znaje hišće pomjenowanje „Tušina“? Kajke pomjenowanje wužiwachu naši prjedownicy poprawom za Klóštersku wodu do časa załoženja klóštra Marijineje hwězdy 1248? Najskerje mjenowachu ju Tušina. Samo před něhdźe 100 lětami hišće běše tutón wuraz prawdźepodobnje chětro znaty. W čitance „Kwětki“ (knize za horni skhodźeńk ludowych šulow, wudatej wot Maćicy Serbskeje 1921) je w nastawku „Klóštr Marijna Hwězda“ naspomnjena rěčka, „kiž ma po zastarsku rjane mjeno Tušina, nětko po klóštrje Klóštrska woda“. Tež serbsko-němski słownik Jurja Krala z lěta 1927 podawa hišće jako přełožk za pomjenowanje „Tušina“ němske „Klosterwasser“.
Škoda, zo smy w tym padźe swoje historiske słowjanske korjenje spušćili. Abo hodźa so wone ze strowym narodnym sebjewědomjom snano zaso wožiwić?
Hladajo na kritiku, zo njeměli němčinu rěčacy so w Serbskim sejmje angažować, pisa Peter Kroh z Neubrandenburga:
Štóž jendźelsce njerěči, njemóže přiwisnikow abo tež přećiwnikow brexita rozumić. Štóž rusce njerěči, njerozumi tych, kiž rusku Krim podpěruja, abo tych, kotřiž maja ju za Ukrainu. Štóž pólsce njerěči, njemóže politice strony Prawo a sprawnosć přihłosować abo ju kritizować. Štóž woměrje wo tychle sadach rozmysluje, změje to wšo za njezrozumliwe, abo?
Spisowaćel Jan Skala, kiž je w serbskej rěči (hač do dźensnišeho jimacej) basnje a němskej rěči (hač do dźensnišeho čitanjahódnej) artikle pisał, měješe nastajenje, zo su tež mjez serbšćinu njerěčacymi přećeljo, přiwisnicy a zakitowarjo „wěcy Serbow“ – ludźo, kotřiž za prawa a zajimy serbskeje narodneje mjeńšiny wojuja. Zdobom wědźeše wón wo „druhej stronce medalje“: Něchtóžkuli serbskorěčny jedna sčasami na njedobro serbskosće, na přikład ze sebjeizolowacym myslenjom a skutkowanjom abo z njetolerantnym wobchadom ze swětawotewrjenymi hinak myslacymi a začuwacymi. Ja sym jeho nahlada.
„Młodym wuměłcam poskićam skakadło“, tak citowaše Silvia Stengel kónc pražnika w dźeniku Sächsische Zeitung dirigentku Judith Kubicec, kotraž je 1. žnjenca intendantstwo Serbskeho ludoweho ansambla w Budyšinje nastupiła. „Orchester tu hižo (zaso) je. Spěwarjo a rejwarjo su hišće w lěćnej přestawce a započnu srjedź awgusta. Potom zwołaja zawodnu zhromadźiznu, na kotrejž so Judith Kubicec oficialnje předstaji“, rěka w přinošku SZ. Rodźena Budyšanka wšak je mnohim ansamblowcam dawno znata. Minjene tydźenje je sej mnohe předstajenja ansambla wobhladała. Bě pak přez lěta jeno sporadisce w měsće, w teksće dale rěka.
Awtorka nalistuje tež njewšědne stacije wukubłanja a powołanskeho dźěła rodźeneje Serbowki: studij dirigata chóra a orchestra we Weimaru, Parisu a Londonje, po tym skutkowanje w Kasselu, prěnja kapałna mišterka w Choćebuzu a Schwerinje, doniž njebu lěta 2013 za dirigentku Baden-Badenskeje filharmonije powołana. Nětko wróći so do domizny.
Njeje pak do Zhorjelca šła, ale faworizowaše jeničku serbsku kulturnu instituciju w Budyšinje.