Dźeržće wotstawk – tež při čilanju!Štó by sej myslił, zo ...
„Njerěču-li swójsku rěč, zhubju kulturu“
Wojerowski wyši měšćanosta Torsten Ruban-Zeh (SPD) w dohodownej rozmołwje ze Serbskimi Nowinami
Knježe Rubano-Zeho, loni w času korony krótko do adwentna sće swoje zastojnstwo nastupił. Loni žane hodowne wiki, lětsa znowa nic. Kak zhladujeće lěto pozdźišo na swoje město a na połoženje?
Wobstejnosće korony dla mějach lěto 2020 za sebje za jara pozitiwne. Mějach wjace chwile a móžach so chětřišo do nowych nadawkow zadźěłać. Adwentne wiki njejsym parował.
Za ludźi bě to wězo hinak. Tohodla móžachmy tež poměrnje spěšnje zwoprawdźić, zo njebu wulka jědla z hodownym wobswětlenjom spočatk januara hnydom zaso zrumwana, ale je stejo wostała. To běchu sej tež wobydlerjo přeli. Hdyž je ćma a štom tak wobswětleny, je to wěste zarunanje.
Nad tym je so Waša mandźelska wjeseliła?
Wona měnješe, zo njemóže być, hdyž město wšo tak chětře zaso zrumuje. Wězo běše tam pozadnja mysl pódla. Wšako su ruske hody 6. januara a stary ortodoksny swjatk je 13. januara.
Kak so wobrazy po jednym lěće runuja!
Ze swojim dźěłom mnohim pomhać móhł
Smjerdźečan Gerat Róbl pomha ludźom wotwisnosć wot alkohola přewinyć
W hodownym času chory być je potrjechenemu a přiwuznym ćežko napołoženy dóńt. Lědma předstajić pak zamóže sej strowy, kak maja ći, kotřiž su wot alkohola, drogow a medikamentow wotwisni, pod wužadacymi postajenjemi koronapandemije dla ćerpjeć. Byrnjež wědźeli, zo wjedźe jich wjelelětna chcyćiwosć k njewuhojomnym chorosćam, nańdu sami lědma wupuća, swoju wotwisnosć přewinyć.
Do towaršnostneho přewróta so alkohola wzdał
Smjerdźečan Gerat Róbl hišće derje wě, kak ćežko jemu bě so wot dźensa na jutře alkohola wzdać. Zamó pak swoju wotwisnosć z krutej wolu a wšědnej modlitwu přewinyć. Jemu bě wědome, zo sahaja ćělne škody znjewužiwanja alkohola hač k schorjenjam wutroby, jatrow, jěrchenjow a dalšich nutřkownych organow. Alkohol škodźi tež čuwowemu systemej. Móžne sćěhi su mylenja runowahi a schorjenje na raka. Nažel pak mnozy potrjecheni tele wuskutki zańč nimaja.
Mnohim pomhał wotwisnosć přewinyć
Wrócławske wiki lětsa zaso wopytowarjow wabja
Dohodowny čas je Polakam přewšo wažny. W tym času wužiwaja składnosć, so materielnje kaž duchownje na wulki nabožny swjedźeń přihotować, kiž ma so po krutych prawidłach.
K materielnym přihotam słušeja (do)hodowne wiki, kaž te we Wrócławju, kotrež su so lětsa 19. nowembra zahajili a traja hišće hač do 31. decembra. Wiki su ludźom tak wažne, zo je město tónraz najebać koronapandemiju zaso přewjeduje, po tym zo dyrbjachu wone loni wupadnyć. Při tym njeńdźe jenož wo to, po wikach dundać a sej nopašk horceho wina popřeć. Wosebje hospozam skića wiki móžnosć, sej wšo trěbne za tradicionalne hodowne jědźe wobstarać. A za nje wšak tohorunja krute zasady płaća.
List rumpodichej
W osomlětna Marka sedźi na woknje a hlada do přirody. Wona bydli na burskim statoku wysoko na horje. W zymje njemóže do šule w dole chodźić, ale wuknje w mjeńšej skupinje wšelakoreje staroby na susodnym statoku, kotryž je něhdźe 250 metrow zdaleny. Chěže na horje su kaž mała kupa, hdźež w adwenće a hody wosebite nałožki pěstuja. Tak zetkawaja so tamniši wobydlerjo k zhromadnemu adwentnemu hudźenju a paslenju. Atmosfera je stajnje jara wosebita.
Z łužiskej rybu bóle wabić
Carola Arnold z Kumwałda slědźi za kulinariskim drohoćinkami
Sće hižo jónu w Hornim kraju byli, to rěka we wjeskach pod horami za Budyšinom? Znajeće Šěrachow, Wjelećin abo Załom? Zawěsće! Sće pak tež hižo raz do typiskeho domčka přeprošeni byli, kajkež tam po dźesatkach nimo jěducych strowja, do tykowaneho domu ze stołom? Ja sym přeprošenje Carole Arnold z Kumwałda do tajkeje chěžki z wulkim wjeselom přijała. Na te wašnje dóstach składnosć zeznać njewšědnu korčmičku, warjensku a kulturnu dźěłarničku „Kleene Schänke“ a zdobom jeje šwarnu mějićelku, kotraž je so w zašłym času njewšědnych idejow dla daloko nad Kumwałdom znata stała. Polěkowali su tomu jeje wotewrjene zmysły, wulka wutroba a stajnje wjesoła myslička. A kruty stołp, na kotrehož móže so spušćeć, je jej mandźelski Lutz.
Małe keramiske wěšeńčka za hodowny štom
W chronice klóštra Marijineje hwězdy je zapisane, zo bu w Hózku, mjeztym do Kulowa zagmejnowanym, lěta 1380 při Čornym Halštrowje młyn natwarjeny. W běhu časa su jón powjetšeli a wotpowědnje techniskemu wuwiću přetwarjeli.
Před połdra lětstotkom wulki woheń Hózkowski młyn dospołnje zniči. W lěće 1861 młyn zaso natwarichu, 1935 pak tam poslednju muku mlějachu. Wulki štyristronski statok njebu wot toho časa změnjeny. Nic, kaž to wot druhdźe znajemy, njesteji tam bydlenski dom při puću, ale bróžnja, do kotrejež burja swoje zorno za mlěće w młynje wožachu.
Areal rozpadował
Hdźež su krampusy a stare žony po puću
Kak Ladinjenjo w južnotirolskich dołach Dolomitow hody swjeća
Ladinjenjo su narodna mjeńšina něhdźe 35 000 ludźi, bydlaca w sewjernej Italskej. Woni nałožuja k retoromanskim rěčam słušacu ladinšćinu. 1988 sta so ladinšćina w prowincy Južneho Tirola z rjadnej rěču – tak su oficialne dokumenty tam w třoch rěčach: w němčinje, italšćinje a ladinšćinje. Nimo rozhłosa wusyła telewizija wšědnje pjeć a dźesać mjeńšin powěsće w ladinšćinje.Štó su Ladinojo?
Hody ludźo nimale po cyłym swěće swjeća, wšudźe pak tróšku hinak a na swoje wašnje. To płaći tež za Ladinow w Južnym Tirolu. Šefredaktor ladinskich nowin La suc di Ladins (hłós Ladinjanow) Iaco Rigo je našemu wječornikej powědał, kak so w dolomitiskich dołach Italskeje bydlacy na swjedźeń Jězusoweho naroda přihotuja. Sam bydli wón w dole Val Badia, we wsy La liby Mareo.
Hodowny štom a wobradźenje
Dźensa zwučene nałožki wokoło hód su hišće poměrnje młode. Konkretne powěsće nastupajo namakamy w Budyskich tydźenskich nowinach (Budissinische wöchentliche Nachrichten) z lěta 1782 prěnju zdźělenku – přeprošenje na wustajeńcu „Betlehem“, kotraž hodźeše so za dwaj grošej wobhladać. Při tym jednaše so wo na wjetšej přestrjeni natwarjeny „Boži narodk“ ze wšelakimi palastami a hinašimi twarjenjemi, tež z „babylonskej wěžu“ a wotpowědnej iluminaciju. Tute přeprošenje so přichodne lětdźesatki wospjetowaše. Prěni nawěšk za hodowny dar bě 1814 wozjewjeny, a to za knižku, kotruž móžachu sej pola knihikupca Šołty kupić: „Militärisches ABC- und Bilderbüchlein für die Jugend“. Trochu konkretniše wabjenja běchu sydom lět pozdźišo. To poskićeše tružer (Drechsler) Leißring wšelake hrajki kaž tež „kožane pópki z a bjez hłowy.“ K hodam 1828 inserěrowaštaj C. G. Dominik při Hłownym torhošću, naličejo swój sortiment „flintow, tesakow, lakěrowane dźěćace hrajki z mosaza abo blacha kaž tež wšelake lampy jako pomoc za studowanje“, a jehłar (Nadler) Hammer jun.
W Podkyrkonošach w Betlémje
Swojorazny mechaniski Boži narodk w najmjeńšim a najstaršim domje čěskeho Frýdlanta wopytowarjow přiwabja
Husćišo dojědźemoj sej z mužom za hranicu do Čech. Krajina wabi do pućowanja a hosćency na wobjed. Dlěje hižo planowachmoj z dźowku a wnučku wulět do hórkateje krajiny Podkyrkonošow. Naš hłowny zaměr bě tónraz městačko Frýdlant. Z awtom trjebachmy njecyłu hodźinu. Zaparkowachmy njedaloko něhdyšeje piwarnje při krasnje wijatej so rěce Smědá. Hnydom za mostom wjedźe pućik horje k hrodej. W krajinje dominantny hród Frýdlant drje je jedyn z najznaćišich w Sewjernych Čechach. Něhdy měješe nadawk, wikowanski puć do Łužicy škitać. Stawizny hrodu započinaja so w 13. lětstotku. 1625 přeńdźe hród a jeho wobsydstwo do rukow wójwody Albrechta von Wallensteina, kiž pak jón jenož dźewjeć lět hač do swojeje smjerće wobsedźeše a so tu lědy zjewi. Přiwšěm wěnuje so jedna rumnosć jeho wosobje. Došedši na dwór hrodu přizamknychmy so wodźenju młodeje stawiznarki.
