Porjedźenka
Nětko su chronikijeho wosebity konik
Na wopyće pola delnjoserbskeho žurnalista a publicista w Choćebuzu
Rjany to wuhlad z balkona bydlenja serbskeho žurnalista a publicista na Augusta Bebelowej w Choćebuzu. 77lětny Horst Adam widźi tu hišće dźěl bywšeho palencoweho zawoda Melde. Je pak tež dožiwił, kak su mjez staršimi domami nowe po modernym twarskim stilu nastali. „Tule rady sedźu a wo swojim žiwjenju, dźěle a idejach rozmysluju. To je za mnje a za moju partnerku Helgu, z kotrejž tu hižo pjeć lět bydlu, woprawdźity tuskulum.“ Byrnjež Choćebužan hižo wot lěta 2004 rentnar był, njemysli na to, pjero nabok połožić. Nadal začuwa wón tajku nutřkownu ćěr, za Nowy Casnik, Serbske Nowiny, rozhłós RBB kaž tež za němskorěčne nowiny přinoški pisać. Zas a zaso předstaja žurnalist z ćěłom a dušu ludźi, aktiwnych Delnjoserbow, ale tež wsy, hdźež bydla. Jeho zajimuja jich wuwiće, wjesela a starosće kaž tež stawizny wsy. Wot spočatka swojeho žurnalistiskeho a publicistiskeho skutkowanja je dźě to praktikował a wosebje w lětach 1973 do 2004, jako bě šefredaktor delnjoserbskeho tydźenika Nowy Casnik.
Pisana a w comicowym stilu rysowana nowostka
W Ludowym nakładnistwje Domowina wuńdźe njedawno nowa dźěćaca kniha z titulom „Wuzwol sej swoje powołanje“. Tekst z pjera Silvije Sanža, z čěšćiny do serbšćiny přełoženy wot Pětra Šołty a Jany Štilleroveje, bu wot Milana Stareho ilustrowany. Na 71 stronach předstaja so tuž něhdźe 300 powołanjow ze 17 dźěłowych wobłukow, mjez kotrymiž su na přikład dźiwadło, ratarski zawod, lětanišćo, šula abo dwórnišćo. Psyk Olik dawa zazběh a je stajny přewodźer po knize. Na tutym městnje chcu předpřimnyć a hnydom naspomnić, zo je to mjenje abo bóle kumšt, psyčka we wobšěrnych wobrazach namakać – tola přeswědčće so sami. Po měnjenju wudawaćela hodźi so kniha za dźěći wot šěsć lět.
K natwarej přewšo pisaneho, w comicowym stilu rysowaneho wudaća hodźi so rjec, zo je derje strukturowane. Karikatury njejsu runjewon po mojim słodźe, tola k tomu ma kóždy wosobinske měnjenje – jednomu so lubi, tamnemu nic.
„Kapitalizm z racio ničo činić nima“
Awtor Jurij Koch wosomdźesaćiny swjećił
Hač jako spisowaćel, rozhłosownik abo awtor tež kritiskich přinoškow w printmedijach – hižo połsta lět přewodźa Jurij Koch towaršnostne žiwjenje ze swojim słowom, a to hornjo- a delnjoserbsce runje tak kaž němsce w dwěmaj wšelakimaj politiskimaj systemomaj. Wčera swjećeše wón w Choćebuzu wosomdźesaćiny, ke kotrymž SN z wutroby gratuluja. Cordula Ratajczakowa je so z awtorom, kiž bě w swójbje Hórčanskeho skałarja wotrostł, rozmołwjała.
Hač běštej to dźiwadłowy kruch „Mój wuměrjeny kraj“ (1977) abo kniha „Jubel und Schmerz der Mandelkrähe“ (1992), tema wotbagrowanja Slepjanskich wsow je Was husto zaběrała. Dźensa so wona znowa jewi.
Přez gymnazij a studij žurnalistiki na puć do bujneho žiwjenja so ...
Po serbskim wudaću 2014 předpołoži Jurij Koch k swojim 80. narodninam nowu knihu: „Windrad auf dem Dach“, swoje žiwjenske dopomnjenki w němskej rěči. Čitarjej zbliža wón „starosłowjansko-serbsko-němsku krajinu Hornjeje Łužicy“ z krótkim stawizniskim ekskursom, podawa so na gymnazij w čěskich Warnoćicach a zaso do Dobrošic. Ze sebjeironiju zhladuje na swoje nowe kmanosće spěšneho wobchadźenja z pismikami w třoch, štyrjoch rěčach a nahromadźenu kopičku wědy, z čimž sta so z mudračkom, kiž nadobo w srjedźišću steji.
K jónkrótnemubiotopej kultury so wuwił
Wo koncertnym dožiwjenju na tradicionalnym hudźbnym festiwalu Nukstock
Wot lěta 1997 wón eksistuje: Nukstock. Lěto wob lěto je łuka při Nukničanskej skale ćopłotu, zymu a samo błótowe bitwy dožiwiła. Wuprudźenju Nukstocka njeje pak wjedro dotal škodźało. Tónle festiwal je lubozny, sebjewědomy a přećelny šarm a cyły čwak my-začuća. Wjele hosći njeboji so dalokeje jězby na njón, zo bychu na kóždy pad tam přitomni byli. „Trjebamy nimale kóžde lěto tři tydźenje přihotowanskeho časa, zo bychmy městno zarjadowanja wotpowědnje wuhotowali“, wujasnja Bosćan Nawka. Za to dadźa so čłonojo towarstwa Barakka do dźěła. Tež cyły rjad staršich ludźi jim při tym pomha. Nukstock je so přez generacije wuwił k jónkrótnemu biotopej kultury.
Lěćo z knihu a wopytom Serbow w Rumunskej
W lěću móžeš na najwšelakoriše wašnje wodychnyć a tež trochu swój wobzor rozšěrić. Móžeš na přikład jónu něšto čitać, za čož hewak chwile nimaš, abo tež do (njeznateje) blišeje wokoliny abo do dalšich (tež njeznatych) kóncow kontinenta zapućować. Woboje sej lětsa znowa předewzach.
A tak wzach sej z polcow někotre knihi, kotrež tam hižo dlěje na wužiwanje čakachu. Mjez druhimi bě to „stawizna Bjarnata Krawca“, žiwjenjopis z wujimkami z listow a rozprawow serbskeho wučerja, komponista a hudźbneho wědomostnika, rodźeneho 1816 w Jitru pola Rakec a zemrěteho 1948 we Varnsdorfje. Wonu stawiznu drje sobu najwuznamnišeho Serba na proze do a w prěnjej połojcy 20. lětstotka, bě 1999 njeboh Achim Brankačk zestajał a w našim nakładnistwje wudał.
Měrił so na powědarjow wjesneho šibałstwa
Nowa słuchokniha w Ludowym nakładnistwje Domowiny wušła
Z wjesnymi šibałcami je so něhdy na wsach mjerwiło. Modernizowanje wjesneho žiwjenja njeje jeno wonkowny napohlad mjenje abo bóle uniformowało, ale tež žiwjenske wašnja na spodźiwne wašnje wuhładkowało. To słucharjej słuchoknihi „Wjesni šibałcy“ swita. Daloko derje znaty bywši rozhłosownik Marko Grojlich je nětk dźakowano Ludowemu nakładnistwu Domowina předpołožił „žortne powědki z narańšich Serbow“, z kónčiny, hdźež je awtor-zestajer doma.
Nochcu so wadźić z tymi, kotřiž twjerdźa, zo słuchoknihi drje literaturu spřistupnjeja, ale zdobom wot čitanja wotwjedu. Tež tole ma kaž wšo na swěće znajmjeńša dwě stronje: To je na jednej stronje zeznajomnjenje z literaturu na hinaše wašnje a zdobom časowy trend, złožować so na słuchanje město na čitanje. Što waži tole wosebje w Serbach, hdźež ličba běžnje čitacych ludźi runjewon njepřiběra?
Marko Grojlich je jako rozhłosownik sam začuwał, kak wažne tež je běžnje na serbske słowo słuchać.
Počesćenja jubilarej
Składnostnje 80. narodnin Jurja Kocha wuprajeja so slědowace wosobiny:
Detlef Kobjela, komponist z Budyšina: Jurij Koch je za mnje wusahowacy a originelny serbsko-němski spisowaćel z europskim wuznamom. Jeho wobšěrne tworjenje je jara rozdźělne, mnohostronske a poćahuje so wobsahowje kaž tež formalnje na skoro wšitke žanry poezije, dramatiki, prozy, lyriki a žurnalizma. Prěnje zetkanje z tekstami Kocha mějach w 1960tych lětach, jako spěwachmy jeho wot Bena Njekele skomponowany hudźbno-lyriski fejeton „Źěnsa“, kotryž skićeše žiwjenske začuće tehdomnišeje młodźiny.
Jean Kudela, přećel Serbow z Parisa: Knihi Kocha přeco z wulkim zajimom čitam, dokelž pytnješ w nich mjez linkami, zo je wón jara njewotwisny čłowjek, swobodnje myslacy spisowaćel. Jemu je so samo w NDRskim času zešlachćiło runje na to skedźbnić, štož druzy zamjelčachu. Mam jeho za čłowjeka, kiž je wobswětoškitej w serbskim pismowstwje městno spožčił. Najwažniši to tučasny serbski spisowaćel.
Swoju dušu do zornowca zadypali
Na 10. mjezynarodnu wuměłsku dźěłarničku w překrasnej přirodnej kulisy Miłočanskeje skały zhladowane
Ekstremnišu njemóžeš sej atmosferu wokoło Krabatoweho kamjenja, na połpuću mjez Krěpjecami a Miłoćicami ležaceho, předstajić. Štyrnaće dnjow – kónc awgusta/spočatk septembra – je tu dźesać wuměłcow akademiskeho formata ze štyrjoch narodow 10. mjezynarodnu dźěłarničku postajało. Třo dalši z Łužicy so jim přidružichu a zamóchu tohorunja wirtuoznje z drjewom wobchadźeć. Z hamorom a błóckom zadobywachu so akterojo při swojim filigranym dźěle do wuzwolenych zornowcowych kruchow. Do toho pak bě hara jich pneumatiskich hamorow daloko słyšeć. Slědowace dny mějachu wuměłcy z drišćacymi kutowymi točakami, znate pod mjenom Flex, połnej ruce dźěła. Do wjacehłósneho chóra dźěłowych gratow zarjadowachu so rjećazowe piły drjeworězbarjow. W tymle disharmoniskim koncerće je šumjenje metalotwórcow lědma napadnyło.
