Dalekubłanje wužiwać
Mam to za woprawdźite zbožo, zo móžu jako redaktorka serbskeho dźenika wobstajnje wužiwać šansy dalekubłanja. Redakciji podate terminy, kotrež wšědnje posrědkowane dóstawamy, zaručeja nam redaktoram bohaty pokład temow. Za mnje je kóždy termin, na kotrymž so wobdźělam, naležnosć sebje kubłać resp. dale kubłać. Wosebje jimaja mje mjez druhim temy, zaběrace so z wuknjacymi – dźěćimi, młodostnymi a dorosćenymi.
Wuwiće jako šansu widźeć
Wšitcy čakaja na wuslědki. Hdy budu brunicowe milinarnje wotpinjene? Tak mjenowana wuhlowa komisija wo tym intensiwnje wuradźuje. Před tydźenjomaj přebywachu jeje čłonojo we Łužicy a Ranju a wčera w porynskim brunicowym rewěrje. Před něšto tydźenjemi su so woni w srjedźoněmskim rewěrje wo połoženju wobhonili. Wobraz bě wšudźe jenaki. Sobudźěłaćerjo brunicowych koncernow zasadźeja so za swoje dobre dźěłowe městna a tuž protest wótře zwuraznjeja. Na tamnym boku chcedźa přirodoškitne zwjazki wudobywanje wuhla najradšo hižo jutře zakónčić. Móžu sej derje předstajić, kak ćežko čłonam komisije je wuwić naprawy, kotrež potrjechenym kónčinam přichod zawěsćeja.
Čuwy woči- widnje napjate
Njemóžu so hižo dopomnić, hdy běchu minjene lěta Serbja w jednym a tym samym prašenju tak rozdźělneho nastajenja: Měnju diskusiju wo Serbskim sejmje.
Wězo maja čłonojo iniciatiwneje skupiny dospołnje prawje, hdyž skorža, zo pobrachuja Serbam wučerjo, duchowni a politikarjo. Zo serbska rěčna substanca woteběra, kóždy widźi, kiž z wotewrjenymaj wočomaj po swěće chodźi. Rozsudne prašenje pak za mnje je: Kak chce sejm wšo to změnić? Stajnje zaso słyšana stereotypna wotmołwa „Budźe-li sejm najprjedy raz wuzwoleny, wšitko zrjadujemy“ mje njespokoja. Ničo druheho pak dotal słyšał njejsym. Argumenty sejmikarjow maja mjeztym samo wěsty ideologiski raz: Njetrjebaš to scyła zrozumić, dyrbiš to prosće wěrić.
Štó ma chwile – što pak ma čas?
Takle słyšach njedawno někoho rjec, kiž pokazowaše druhemu swój rjany nowy časnik na lěwej ruce. A přeco zaso přińdu mi słowa do mysli, hdyž hladam na swój časnik, hdyž słyšu jón na cyrkwinej wěži bić, hdyž mi najstanosći čas w radiju připowědźeja a nic naposledk potom, hdyž sej runja druhim terminy zapisuju.
Čas nas honi, bě dźě hižo Jakub Bart-Ćišinski prajił: „Lećće sčasom.“ Druhdźe zaso rěka „Wšo ma swój čas“, „Čakaj, twój čas hišće přińdźe“ abo „Nětko pak je načasu“. Haj, z čim a z kim da? Srjedu swjećachmy 28. róčnicu zjednoćenja Němskeje. Kak často słyšach staršich ludźi rjec, „hdźe da je čas wostał a što je so přez cyły čas stało?“
Jedne je fakt, zo ludźo dźeń a bóle swarja. Mnozy njejsu z dźensnišim časom w našej towaršnosći spokojom a dalši na dróhach wšo móžne bjakaja. W telewizijnym přinošku z Drježdźanskich bydlenskich blokow widźach předwčerawšim wječor muža a žonu, z cigaretu w ruce, powědajo, zo staj hižo dlěje hač 20 lět bjez dźěła. A rjeknyštaj, zo bě w NDRskim času lěpša socialna wěstota zaručena. „Ći tam horjeka ničo njewědźa, a medije łža“, wonaj mjez druhim měnještaj.
Njekłonić soa protestować
To je ći powěsć! 21 młodych ludźi chce lětsa započeć na fakulće za kašubsku rěč a kulturu na Uniwersiće Gdańsk studować. Ta pak chce studijny směr zawrěć – po tym zo bě hižo loni njedosahaceje ličby studentow dla z tym hrozyła. Na kóncu pak da so zmjechčić, a nowačcy móžachu so dale kašubšćiny nasrěbać. Lětsa pak chce Gdańšćanska wysoka šula kašubšćinje takrjec swěcu hasnyć. Dwě ličbje stejitej sebi napřećo. W Pólskej je z wašnjom, zo ma za jedyn studijny směr 25 studentow być. Za kašubšćinu pak maja dotal jenož 21 zajimcow. Što nětko? Za potrjechenych tuž rěka protestować. Wšako je lědma druheje móžnosće na problem skedźbnić.
Čwak stroweje towaršnosće
Wo njedawnym posedźenju Chróšćanskeje gmejnskeje rady smy tón tydźeń rozprawjeli, zo tam dale za ludźimi pytaja, kotřiž so na někajkežkuli wašnje čestnohamtsce angažuja a kotrychž móhli za tajke skutkowanje počesćić. Pozadk je, zo přewostaji Budyski wokrjes lětsa wšěm komunam po 1 250 eurach, zo móhli wone swojim angažowanym ludźom mały dźak wuprajić. Myslu sej, zo je tajkich ludźi dosć, kotřiž něšto na dobro druhich zeskutkownjeja. Tak mějachu tež w Chróšćanskej gmejnje hnydom prěni namjet na blidźe, jako spočatk julija w Hórkach prěni raz wo tutej naležnosći porěčachu. Jedna z přitomnych wobydlerkow mysleše mjenujcy hnydom na žonu, kotraž hižo wjele lět njesebičnje starych a chorych ludźi wopytuje. Wona by sej tajke počesćenje zawěrno zasłužiła.
Su tež dobre powěsće
Mam zaćišć, zo je swět dale a bóle chaotiski. Ani jenički dźeń njezańdźe bjez špatnych powěsćow, globalnych a narodnych krizow. Často słyšimy ludźi rjec: Wšitko so pohubjeńša. Po wšěm zdaću pak tomu tak njeje. Rozestajejmy so tola raz z pozitiwnymi powěsćemi, kotrež našu naladu trochu polěpša. Započinajmy tola raz z wuwićom chudoby. W minjenych lětach je so ličba ludźi, kotřiž pod ekstremnej chudobu ćerpja, społojčiła. W lěće 1800 žiworješe 85 procentow ludnosće w najwjetšej chudobje. Naši dźědojo a naše wowki móža so hišće na to dopomnić, hdyž w lětach po Druhej swětowej wójnje wječor hłódni do łoža chodźachu. W minjenych dwaceći lětach je so chudoba wo wjele spěšnišo pomjeńšiła hač we wšěch druhich fazach swětowych stawiznow. Njeje da to optimistiska powěsć do přichoda, na kotrejž móhli zaměrnje dale dźěłać, tak zo njetrjeba za něšto lět nichtó wjace hłód tradać?
Łoskoćiwa naležnosć
Je sakska policija woprawdźe reprezentatiwny wobraz sakskeje towaršnosće? Tajke prašenje so mi chcyjo nochcyjo nanuzowa, jako słyšach wo wonym podawku wčera tydźenja w Drježdźanach. Na demonstraciji Pegidy běchu zastojnicy na žadanje wobdźělnika pochoda kamerowy team sćelaka ZDF kontrolowali a jemu najebać protest dlěje hač poł hodźiny dźěło znjemóžnili. Nětko so samo wukopa, zo je muž, kiž bě policistow na žurnalistow šćuwał, sobudźěłaćer sakskeho kriminalneho zarjada, kiž so w swojim wólnym času na demonstraciji wobdźěli. Podawk je mjeztym hižo w Berlinje wulku kedźbnosć zbudźił. Tež nutřkowny wuběrk Sakskeho krajneho sejma w Drježdźanach je so z nim zaběrał.
Bych to ratarjam a buram popřał
Horcota a suchota nas chětro poćežujetej. A kónc njeje wotwidźeć. Za přichodny tydźeń wěšća meteorologojo znowa wysoke temperatury a wězo suchotu. Spadki zašłych dnjow a tydźenjow běchu woprawdźe jenož často citowana „kapka na horcy kamjeń“.
Najbóle pod tuchwilnej situaciju pak ćerpja ratarjo a burja. Mnozy skorža škodow suchoty dla. Hišće bóle strachuja so plahowarjo skotu wo swój přichod. Wjacori hižo rozmysluja dźěl skotu z nuzy zarězać, dokelž nimaja picy dosć. W Hornjej Łužicy situacija ani najhórša njeje. W kónčinach, na přikład w Saksko-Anhaltskej wokoło Magdeburga, maja so hišće ćešo. Wšudźe pak pobrachuje woda, předewšěm njedosahaceho dešća dla, zo by so žiwjenje dale wjerćało.
Měli zlutniwišo žiwi być, abo?
Njedawno pobych pola šewca. W horšći mějach lětni črij, začinjak bě so torhnył. W połnych regalach widźach nimo dźěćacych, žónskich a muskich črijow a kožanych škórnjow wjetše a mjeńše toboły a samo anorak ze skóncowanym zasmykom. Za mnu stejachu třo dalši kupcy z črijom w ruce, wjetšej wudźenskej tobołu a žónska chcyše sej něšto wotewzać. Rjemjeslnik, kiž so na wuměnk hotuje, mi powědaše, zo ludźo zaso wjace wěcow k wuporjedźenju noša. Samo wšelake płachty a dźěraty płat słónčnikow. Ducy domoj sej w awće prajach: Widźiš!
