Krajni radojo, měšćanosća a wjesnjanosća su ći poprawni managerojo Zwjazka a krajow. Štož politikarjo teoretisce wupjeku, maja woni w praksy zwoprawdźić. Runje na tej runinje pak so rozsudźa, hač wobydlerjo politiku akceptuja, abo jako ludnosći njeblisku wotpokazuja. Słowa politikarjow, kaž „my to zhromadnje zdokonjamy“, ničo njepomhaja, jeli komunalni zastupjerjo na kóncu sami „politisku teoriju“ zwoprawdźeja a konfliktow dla často zadwěluja.
Tak mam postupowanje tuchwilneho sakskeho ministerskeho prezidenta Michaela Kretschmera (CDU) za dobre, so rozmołwjeć z wobydlerjemi swobodneho stata – z tak mjenowanym dialogom na jednej runinje, hdźež móža jemu swoje problemy přednjesć. Wón wšak zdobom přiznawa, zo je ćežko w běhu jenož mało časa dobre wuslědki prezentować. Tomu bě na přikład tež w Konjecach tak, hdźež je so Kretschmer z plahowarjemi wowcow zetkał a z nimi wo ćežach z wjelkom rěčał. Po něšto měsacach předleži skónčnje naćisk wjelčeho managementa. Byrnjež hišće ničo rozsudźene njebyło, drje so pomałku něšto hiba.
Dwaj dnjej do patoržicy je powěsć wo rozbuchnjenju wulkana Anak Krakatoa a wo naslědnym tsunamiju tež we mni dopomnjenki na hrózbny podawk lěta 2004 wubudźiła. Tehdy bě w Indoneskej, Indiskej, Thailandźe a druhdźe něhdźe 230 000 ludźi žiwjenje přisadźiło, po tym zo bě podzemske zemjerženje tsunami wuskutkowało. Tydźenje dołho su wobrazy wo wulkich žołmach a njesměrnych škodach medije postajowali.
Nichtó sprawnje na dobrym přichodźe serbskeho ludu zajimowany chutnje na tym njedwěluje, zo su kompetency a financne srědki, kotrež stat nam přewostaja, inadekwatne za to, zo bychmy zwoprawdźili wnučkokmane wuwiće našeje rěče a kultury, byrnjež tajka garantija na papjerje wustawki Braniborskeje, Sakskeje, a němske zjednoćenske zrěčenje pyšiła. Nadobo je jasne, zo Serbam nichtó rozšěrjenje kompetencow kulturelneho samopostajowanja abo wjetše statne přiražki z dawkowych pjenjez njeposkići, jeli so nichtó za tym njepraša. Polěpšenje tučasneje situacije žada sej strózbu analyzu a kuražu, potrěbnosće pomjenować, a wolu, njewotwisnosć a legitimaciju ze statom tež kontrowersnje wujednać. Wuspěšne wólby prěnjeho Serbskeho sejma běchu akt narodneje emancipacije, kotryž je sej w tu- a wukraju wjele připóznaća zdobył. Naše ludowe zastupnistwo zmóžnja prěni raz, sej w mjenje našeho ludu sebjewědomje přidatne kompetency a financne srědki žadać. Budźe to dołhi puć, ale je tež jónkrótna a jenička šansa.
Poprawom móhło na tutym městnje samsne stać kaž hižo jutry. Komuž je potajkim za kritiku na dalšim hladajo na wobsahowe žro mjenje abo bóle dospołnje wužłobjenym, pře wšu měru komercializowanym swjedźenskim marathonje, njech hišće raz do wotpowědneho wudaća pokuknje.
Serbska rěč, kultura a tradicije zaběraja w skutkowanju Domowiny wusahowace městno. Wšo to zachować a sposrědkować bě, je a wostanje nadawk narodneje organizacije. Wězo polěkuja tajke aktiwity tomu, zo by so mjez Serbami swójska identita skrućiła abo so zaso wutworiła. W tym zmysle měła Domowina swěru dale dźěłać. To znajmjeńša je konkluzija z naprašowanja, na kotrymž so wobdźělić běchu čłonojo serbskich towarstwow a zwjazkow lětsa nazymu namołwjeni. Prěnje wuslědki smy w běhu tydźenja zhonili.
Jako słyšach prěni króć wo „ultimatumje“ USA a wo wonej „poslednjej šansy Ruskeje“, swoje nowe rakety zničić, bě mi dospołnje jasne, kak to wuńdźe. Štó móhł sej chutnje předstajić, zo so Ruska ultimatumej Washingtona podwoli a želniwje swoje rakety zniči? Nětko pak běži za Washington wšitko takrjec po planje: Ruski prezident Wladimir Putin je připowědźił, zo žadanje USA wotpokazuje a zo chcył sam nowe rakety wuwiwać, dyrbjeli-li USA to tež činić. A prezident Donald Trump ma jeno 60 dnjow čakać a móže potom cyle oficialnje twar nowych raketow wukazać, jeli to dawno hižo činił njeje. Potom změjemy nowe koło atomarneho napřemobrónjenja a swět je dalšej swětowej wójnje zaso kročel bliže. Něšto druheho wšak wot woneho Trumpa poprawom wočakować njesměš.
Aktualna wólbna doba rady Załožby za serbski lud so klětu zakónči. W měrcu nowowoleni čłonojo dźěłać započnu. Hač do spočatka nowembra bě móžno kandidatow a kandidatki za přewšo zamołwite čestnohamtske sobuskutkowanje w gremiju namjetować, štož je prawdźepodobnje tež tójšto cyłkow, zwjazkow a jednotliwcow wužiwało. A kaž ličby požadarjow tohorunja přeradźeja, je wjac požadarjow hač móžnych mandatow. Derje tak, to maja ći, kotřiž dyrbja serbskich zastupnikow wolić, tež woprawdźity wuběr a móža so rozsudźić.
Škoda pak, zo Domowina přilubjenje, swoje dźěło transparentnišo wukonjeć, konsekwentnje dosć njespjelnja. Cyły měsac je trało, prjedy hač je zjawnosć zhoniła, štó so wo městna w nowej załožbowej radźe prócuje. Tež na naprašowanja za mjenami hornjoserbskich kandidatow a kandidatkow ze stron medijow je Domowina dołho trjebała reagować. Hakle wčera je so skónčnje k tomu předrěła mjena wozjewić. Mam to za prawu a dobru kročel.
Ja wěm! Hišće před tydźenjemi bych sej za tute wuprajenje po wšej Němskej puki dóstał. Znajmjeńša pak bychu so mi ludźo sobuželniwje smjeli abo mi ptačka pokazali. Wšitcy běchu sej přezjedni: Merkel dyrbi preč! Po 18 lětach na čole CDU a po 13 lětach jako kanclerka je dosć, wobydlerjo měnjachu. Budźmy sprawni: Wšitcy přejachmy sej něšto noweho a čerstweho město woneje njeemocionalneje žony ze skromnymi rěčniskimi kmanosćemi a we wostudłej drasće.
Nětko pak so něšto wuwiwa, čehoždla je mi zatrach. Friedrich Merz so na to hotuje, předsydstwo CDU a prjedy abo pozdźišo tež zastojnstwo zwjazkoweho kanclera přewzać. Wězo ma wón dweju kontrahentow. Tola z Annegret Kramp-Karrenbauer by hižo zaso žona z předsydku CDU była, a strowotniski minister Jens Spahn nima dosć přiwisnikow w rjadach křesćanskich demokratow. Nimo toho je Merz nětko temu nastorčił, z kotrejž móžeš ludźi w kraju porjadnje rozhorić a kotraž přinjese wjele hłosow: migraciju. Na regionalnej konferency w Durinskej je wón w tym zwisku samo w Zakładnym zakonju zakótwjene prawo na azyl do prašenja stajił.
Jako su so před nimale pjeć lětami zastupjerjo frakcijow SPD, Zelenych a Lěwicy w Sakskim krajnym sejmje zhromadnje za nowelěrowanje sakskeho Serbskeho zakonja wuprajili, njejsu woni ze stron Domowiny wočakowane přihłosowanje nazhonili. Serbja chcedźa sami rozsudźić, hdy je tajki krok trěbny, bě tehdy ze Serbskeho domu słyšeć.
To je w zasadźe prawje. A proces nowelěrowanja braniborskeho Serbskeho zakonja w januarje 2014 je so runje na tej bazy nastorčił. Delnjoserbske gremije, towarstwa a delnjoserbska ciwilna towaršnosć su zhromadnje naćisk zdźěłali. Na to su łužiskich krajnych zapósłancow zdobyli, kotřiž přez stronske hranicy tónle wupłód serbskich prócowanjow krajnemu sejmej zapodachu.
Kóždy drje ma w swojim žiwjenju dny, na kotrež so cyle jasnje a dokładnje dopomina a wo kotrychž wě, što je w kotrej hodźinje runje činił abo hdźe runje bě. Za mnje je jedyn z tajkich dnjow 9. nowember 1989. Runje dźensa před 29 lětami sedźach w swojej stwě w staršiskim domje wječor před telewizorom, w kotrymž zapadne sćelaki hladach, dokelž běchu domjacnosće w Radworju hižo tehdy telewizijnemu kablej a satelitowej škli přizamknjene. A tak widźach wo-srjedź wusyłanja na delnjej kromje wobrazowki pismo „NDR wočini swoje hranicy“. Krok po kroku jewjachu so na to wobrazy, kotrež su so takrjec do našeho kolektiwneho pomjatka zaryli: wo syłach ludźi na Berlinskim hraničnym přechodźe, wo do směra na zapad jěducych Trabantach, wo ludźoch na Berlinskej muri atd. Hišće dźensa mje huška, hdyž tele wobrazy widźu.