Z wudaća: wutora, 22 meje 2018

Berlin/Washington (dpa/SN). Němski wonkowny minister Heiko Maas (SPD) chce na swojim prěnim wopyće w USA wo atomowym zrěčenju z Iranom rěčeć. To připowědźi wón wčera na wjeršku G20 w Buenos Airesu. Najebać najnowše hroženja USA pak chcył Maas dotalnu liniju­ Europskeje unije wobchować. „Za nas­ njeje so w tej naležnosći ničo změniło.“ Zrěčenje wotpowěduje po jeho słowach wěstotnym zajimam Němskeje a wšeje Europy.

Nowy wonkowny minister USA Mike Pompeo bě wčera razne sankcije přećiwo Iranej připowědźił. „Kałač sankcijow budźe jara bolostny“, wón rjekny. Pompeo žadaše sej cofnjenje iranskich jednotkow ze Syriskeje, kónc podpěry ra­dikalnych skupin na Bliskim wuchodźe a kónc produkcije urana. Iran je mjeztym připowědźił, zo njeda sej wot USA předpisać, što ma činić a što nic.

Wobydlerska iniciatiwa so najebać znapřećiwjenje Budyskeho wyšeho měšćanosty nastupajo kup měšćanskeje hale „Króna“ dalšeho prócowanja njewzda a nadźija so pomocy z krajneje stolicy.

Budyšin (CK/SN). Na wosebitym posedźenju zaběra so Budyska měšćanska rada 23. meje znowa z kupju měšćanskeje hale. 25. apryla bě dwaceći radźićelow za a jědnaće přećiwo kupnym jednanjam hłosowało. Wobydlerska iniciatiwa k wuchowanju „Króny“ ma to za wobkrućenje swojich aktiwitow, swój zaměr pak zdawna­ docpěła njeje. Runje tež tohodla, dokelž bě wyši měšćanosta Alexander Ahrens (SPD) znapřećiwjenje přećiwo wobzamknjenju zapołožił. Na třoch posedźenjach sej Utta Winzer w měšćanskej radźe žadaše, zo ma so „Króna“ zachować, doniž žaneje alternatiwy njeje. „Bjez měšćanskeje hale njemóža so wulke zarjadowanja z hač do tysac ludźimi w Budyšinje hižo wotměć“, rěčnica wobydlerskeje iniciatiwy rozłoži.

Putnikowanje do Róžanta swjatki póndźelu wěriwych kóžde lěto pozbudźa. Tež lětsa tomu zaso tak bě, štož ličba wopytowarjow dopokazuje. A tola zbywa mi jěry přisłód, hdyž na wčerawši podawk mys­lu­: Jako so putniske procesiony Róžeńčanskej hnadownej cyrkwi bližachu, witachu jich zwony swjatnicy, – ale tež mužojo při Frenclec wjesnej korčmičce z blešu piwa w ruce, a to hižo do Božeje mšě. To mějach zaćišć, zo so wćipni nutřkownje prašachu: Štoha tući tu chcedźa? W mnohich wosadach so mužojo njedźelu na piwo zetkawaja, ale hakle po kemšach. Snano hodźało so to tež w Róžeńće přesadźić. To dyrbi čłowjek na kóncu wjesoły być, zo piwo na putniskej łuce njepředawaja. A hdyž je lačnosć woprawdźe wulka: Kak by­ było z wodu z Marijineje studnički w bjezposrědnim susodstwje putniskeje cyrkwje. Ničo přećiwo piwu, tola wšitko w swojim času, prošu! Marko Wjeńka

Rom (dpa/SN). Italski statny prezident Sergio Mattarella je dźensa z prezidentom parlamenta wo nowej móžnej knježerstwowej koaliciji wuradźował, kotraž je Europje napřećo kritisce nastajena. Lěwi­carske hibanje Pjeć hwězdow a prawicarska Lega běštej wčera namjetowałoj, zo měł so politiski nowačk Guiseppe Conte z nowym ministerskim prezidentom kraja stać. Hladajo na wulke statne zadołženje Italskeje zbudźeja plany wobeju partnerow, kurs lutowanja wopušćić a wudawki wjacorych miliardow k zniženju dawkow přesadźić, njeměr. Hdy Mattarella doskónčnje rozsudźi, njeje dotal znate. Italska je hospodarsce njestabilna.

Krakow/Wadowice (JBR/SN). Kult wokoło Jana Pawoła II. w Pólskej njewoteběra. Nimale w kóždym měsće a městačku steji­ za njeho pomnik. Dróhi, naměsta, mosty, parki, šule, załožby a towarstwa su po nim pomjenowane. Ródny dom Karola Wojtyły we Wadowicach wopytuje lětnje něhdźe 250 000 ludźi z cyłeho swěta. Nětko maja tam moderny, multimedialny muzej, hdźež pokazuja awtentiske dokumenty, archiwne fota, filmy a najwšelakoriše předmjety wot časa naroda Wojtyły 1920 hač do jeho smjerće 2005 jako ­Jana Pawoła II. Wustajena je tam tež pistola, z kotrejž bě Ali Ağca 1981 w Romje na swjateho wótca třělił. Samo woblek bodyguarda z kapkami kreje bamža je Vatikan muzejej přewostajił.

Zajimawy je škleńčany chódnik, pod kotrymž widźiš kašćiki z pódu ze 104 krajow, kotrež bě pontifeks swój čas wopytał. Wo jeho nachilnosći k sportej swědča sněhaki, črije a nachribjetnik. Wo­dźićeljo rady powědaja, zo je Wojtyła hišće jako kardinal na prašenje nowi­narki „Přisteji to kardinalej, zo sněhakuje?“ raznje wotmołwił: „Štož kardinalej njepřisteji, je, špatnje sněhakować.“

Berlin (dpa/SN). Hladajo na dźeń a wyše wudawki hladanskeho zawěsćenja je po słowach zwjazkoweho ministra za strowotnistwo Jensa Spahna (CDU) njewobeńdźomne přinoški zwyšić. Je wšak trjeba, zo towaršnosć hladanja potrěbnych a jich přiwuznych hišće lěpje podpěruje, rjekny Spahn minjeny pjatk w zwjazkowym sejmje. Tohodla ma so wón po zasadźe: „Přidatne wukony tež přidatnje płaća.“ Tak dóstanu na demencu schorjeni lěpšu pomoc. Hladajo na to měło so sprawnje rjec, zo drje dyrbja popłatki za hla­danske zawěsćenje zwyšić, najpozdźišo klětu. Spahn rěčeše wo přidatnymaj „znajmjeńša 0,2 procentomaj“.

Pozadk je, zo hladanske zawěsćenje dźeń a wjace pjenjez wudawa, tež reformy hladanja w minjenej wólbnej dobje dla. Hladanske kasy wočakuja tuž při­datne wudawki dweju miliardow eurow a deficit dohromady třoch miliardow.

Njejasnosće knježa w koaliciji dale wokoło­ planow Spahna, nalutowanki zakon­skich chorobnych kasow we wob­jimje wjacorych miliardow eurow wot­twarić. Pjenjezy móhli za zarunanje wyšich wudawkow wužiwać, Spahn měni.

POŁDRA LĚTSTOTKA tele dny je, zo bu w Praskim Nachwilnym dźiwadle za­kład­ny kamjeń za twar Narodneho dźiwadła połoženy. K 150. róčnicy historiskeho podawka su čłonojo činohrajneho wobłuka wšelke tehdyše wobrjady wospjetowali. Wobstatk zarjadowanja běchu tež wustupy folklornych ansamblow a nazwučowanja staročěskeje polki. Přeprošeni běchu tohorunja zastupnicy gmejnow, z kotrychž pochadźeše prěnich dwaceći kamjenjow fundamenta.

Połoženje zakładneho kamjena Narodneho dźiwadła 1868 bě jedna z najwjetšich manifestacijow čěskosće 19. lětstotka. Cyła swjatočnosć traješe tehdy tři dny, a na wšěch 150 000 ludźi so na njej wobdźěli. Wjeršk dojimaweho po­dawka dožiwichu přitomni 16. meje, jako „wótc naroda“ František Palacký, politikar František Ladislav Rieger, dźiwadźelnik Josef Jiří Kolár a komponist Bedřich Smetana z pozłoćanym hamorkom wo zornowcowy blok z Louňovicskich skałow poklepachu, z čimž twar zahajichu. Smetanova opera „Dalibor“ měješe na to w Nachwilnym dźiwadle premjeru. Lěta 1881 Narodne dźiwadło wotewrichu, woheń­ w nim wšak wužada sej bórze dwulětnu přestawku.

Wěriwi ze serbskich katolskich wosadow na swjatkownym putnikowanju

Róžant (SN/MWj). Kóždolětne putnikowanje serbskich katolskich wěriwych swjatkownu póndźelu do Róžanta je wčera wjacore sta wěriwych k hnadownemu městnu ćahnyło. Zdźěla z wo­sadnych wsow, zdźěla tež z dalšich městnow putnikowachu procesiony, na čole z chorhojemi a z družkami, kotrež nje­sechu postawu maćerje Božeje. Mnozy rjane wjedro wužichu a sej tež z kolesami do Róžanta dojědźechu.

Dokelž so wosady při wuhotowanju putniskeje Božeje mšě wotměnjeja, bě lětsa wikarija klóštra Marijineje hwězdy na rjedźe. Hudźbnje přewodźeli su kěr­luše dujerjo Chróšćanskeje wosady. Kyrie a dalše mjezyspěwy zanjese muski kwartet, wobstejacy z Krystofa a Jana Rjedy, Bena Hojera a Mareka Rjelki. Hłowny cele­brant bě farar Tomasz Dawidowski. Witajo kemšerjow wón rjekny, „zo njech Duch Swjaty wobnowi tež wobličo našeje rjaneje łužiskeje zemje, zo móhli tule přichod twarić“.

Mjeztym hižo 25. raz su wčera po wšěm kraju na dźeń młynow přeprosyli. Při tej składnosći njepokazachu wopytowarjam jeno staru techniku, ale su jich tež na swjedźeń přeprosyli, kaž na přikład w Koblicach pola Hodźija.

Koblicy (CS/SN). Składnostnje 25. němskeho dnja młynow je wčera, swjatki póndźelu, tež Fehrmannec młyn w Koblicach pola Hodźija k wobhladanju přeprosył. Lothar Gnauk, kiž bě tam něhdy powołanje młynka nawuknył, bě jedyn z pjeć wěcywustojnych přewodnikow, kotřiž wulkej syle wopytowarjow młyn pokazachu a rozłožichu, kak jeho tech­nika funguje. Nimale 20 čłonow spěchowanskeho towarstwa je so wo derjeměće hosći starało.

Rjane mejemjetanje dožiwichu zawčerawšim w Jaworje. Młode swójby běchu swjedźeń derje přihotowali a wobradźichu wobydlerjam přijomnu wjesnu zhromadnosć. Reje wokoło meje přewodźeše Pětr Rab na akordeonje. Wjeršk štoma wubědźi sej Niklas Šuster, kiž wuzwoli sej Helenu Kupkec za kralownu. Hordźe na konju sedźo­ jěchaštaj wonaj po wsy. Při kofeju, tykancu, praženych kołbaskach a dźěćacej zaběrje so swjatkowne popołdnjo spěšnje miny. Foto: Weronika Bulankowa