Z wudaća: wutora, 19 měrca 2019

Mainz (dpa/SN). W porynsko-pfalcskej stolicy Mainzu su dźensa mobilnoškričkowe frekwency 5G přesadźować započeli. Zwjazk nadźija so dochodow přidatnych miliardow eurow, fachowcy liča z hač do pjeć miliardami. Zwjazk chcył dochody za digitalizaciju wudać, na přikład za nowu techniku w šulach. 5G wo­znamjenja digitalny niwow pjateje generacije. Z nim je móžno wjele wjace datow přenjesć hač dotal. Za něšto lět ma 98 procentow domjacnosćow z nowej techniku zastaranych być.

Prezidentka zwjazkoweho zarjada za škit před pruhami Inge Paulini je sej do zahajenja awkcije dalše slědźenja wo móžnych strowotniskich wuskutkach žadała. „Wjetše mnóstwa přenjesenych datow, nowe přidatne sćelaki a wyše frekwency změnja intensitu pruhow, štož ma so přepytować“, rjekny Paulini nowinarjam. Nowy standard 5G wužiwa tež wyše frekwency. „Dopóznaća na tym polu pak su jara snadne.“ Jasne tež njeje, „što so stanje, hdyž wjacori poskićerjo na samsnym městnje wusyłaja“.

Na Běłowodźanskim forumje wo strukturnej změnje wuradźowali

Běła Woda (AK/SN). Dlěje hač tři hodźiny bě wón připosłuchał. Heinz Ebert z Běłeje Wody zwurazni po forumje sociokulturneho centruma Telux k strukturnej změnje w Běłej Wodźe jasne słowa: „Wuhlowa komisija pokazuje jenož puće a ma poručenja. Politika dyrbjała to za wobydlerjow sylnišo skonkretizować.“ Strukturna změna je cyłotowaršnostny nadawk. Je derje, zo njesteja jenož pje­njezy w srjedźišću. „Trjebamy přede­wšěm našich ludźi we Łužicy. Trjebamy dowěru a sprawnosć. To je za přichod najwažniše“, 87lětny potwjerdźi.

To je dobra powěsć wšitkim, kotřiž so hdys a hdys po Lipju w Pančicach-Ku­kowje wuchodźuja, zo chce tamniša dźěłarnja swj. Michała z pomocu mjezu přesahowaceho­ projekta tam zaso móst přez Młynsku hrjebju k pomnikej Jakuba Barta-Ćišinskeho natwarić. Něhdy mějachu tam samo wjacore mosty, naposledk jenož hišće jedyn. Ale tež tón bě po lětach dodźeržany, tak zo dyrbjachu jón wot­stronić. Mjez tymi, kotřiž so nětko na nowy móst wjesela, su tohorunja čłonojo Domowinskeje­ skupiny Pančicy-Kukow. Woni­ mjenujcy dwójce wob lěto – krótko do jutrow a krótko do klóšterskeho swjedźenja – kołowokoło pomnika Ćišinskeho rjedźa. Minjene lěta dyrbjachu sej stajnje prowizoriski mosćik stajić, zo móhli zhrabane lisćo při pomniku na tamny bok hrjebje dowjezć, hdźež wšitko na připo­wěšak składźechu. To póńdźe po nowym mosće zawěsće jednorišo.

Marian Wjeńka

Moskwa (dpa/SN). Ruski prezident Wladimir Putin nadźija so lěpšich poćahow k susodnej Ukrainje, budu-li tam prezidentske wólby za dobrej dwaj tydźenjej nimo. „Nadźijam so, zo so žołma antiruskeho wustupowanja we wólbnym boju bórze pominje a zo so znajmjeńša někajke zakłady wuwića mjezystatnych poćahow wutworja“, rjekny šef Krjemla wčera na wopyće čornomórskeje połkupy Krim powěsćerni Interfax.

Po słowach Putina njeje mjez wo­běmaj ludomaj njepřećelskosće. „Knježi pak njezrozumjenje za tuchwilne knježerstwo, z kotrymž móžemy lědma zhromadnje ‚wusmuž warić‘, zo móhli pozitiwny wuslědk we wuwiću swojich poćahow docpěć.“ Ručež je so strowy rozum přesadźił, chce Ruska poćahi na najwyšej runinje k swojemu susodej wutworić, Putin rjekny. Kijew je po přiswojenju Krimy přez Rusku před pjeć lětami a Moskowskeje podpěry separatistow na wuchodźe Ukrainy dla we wójnskim stawje z Ruskej.

Na Ukrainje wola kónc měsaca noweho prezidenta. Tuchwilny, Petro Porošenko, Ruskej wumjetuje, zo chce wólby mylić.

Budyšin (CS/SN). Na mjeztym 6. energijowym forumje minjeny štwórtk w Budyskim technologiskim a załožerskim centrumje zaběrachu so přitomni tónkróć z energijowej změnu we wobłuku ćopłotneho sektora. Něhdźe połojca přetrjeby energije je za zhotowjenje ćopłoty trěbna, při čimž wučinja podźěl wobnowjomnych energijow jenož 15 procentow.

Statny sekretar sakskeho hospodarskeho ministerstwa Stefan Brangs (SPD) je hosći na forum witał a jim wuswětlił, zo město Budyšin z lěta 2017 poswjećenej energijowej centralu po prawym puću kroči. Budyska měšćanostka za twarstwo Juliane Naumann wuzběhny, zo centrala jara eficientnje dźěła. Mjeztym wobsteji hižo 30 kilometrow dalnoćopłotneje syće. Wutwar žněje wulku akceptancu w ludnosći a dale postupuje. Energijowa bilanca sprjewineho města je so wo dźesać procentow polěpšiła.

Křižowanišćo před Radworskim kěrchowom je tuchwilu wulke twarnišćo, kotrež ma hač do lětušeho septembra wobstać. Wokomiknje kładu tam roły za dešćikowu wodu, dokładniše kontury njejsu hišće spóznajomne. Jasne je, zo njebudu so tule hižo pjeć, ale jenož hišće štyri puće křižować. Kak pak lětsa křižerjo tu pojěchaja, budźe hišće rozsudźene. Foto: SN/Maćij Bulank

Smjerdźaca (aha/SN). Dwanaće swjatych křižow nańdźeš w Smjerdźacej. Dwaj drjewjanej stejitej na gmejnskimaj ležownosćomaj při Radlubinowej zboka Łučneho puća a na rozpuću do Šunowa. Dokładne lěto jeju postajenja njeje znate, bě pak po Prěnjej swětowej wójnje. Tehdy dźě stajachu priwatne wosoby na mnohich městnach swjate křiže jako dźak, zo běchu so sami abo přiwuzni strowi z wójny nawróćili. Tež gmejny su tajke křiže stajeli, mjez druhim Smjerdźečanska, byrnjež jara zamóžna njebyła.

Znate a nihdźe tež zapisane njeje, čehodla stejitej tu dospołnje jenakej křižej. Jeničce hesle stej rozdźělnej. Tak steji na jednym próstwa „Zbóžniko a Božo, daj nam wěčne zbožo“, na tamnym čitaš „Budź chwaleny Jězus Chrystus“. Po tym zo buštej křižej za NDRski čas dwójce, posledni­ raz 1985, wot Jakuba Dyrlicha z Noweje Wjeski ponowjenej, bě jeju drjewo nětko dospołnje přetłate a barba płoneho blachoweho křižowaneho Chrystusa njenahladna. Wjesna rada staraše so tuž wo ponowjenje, a wudawki něhdźe 2 500 eurow zapřija gmejna Ralbicy-Róžant do lětušeho hospodarskeho plana.

Iniciatiwna skupina prócuje so wo swědka stawiznow na Lišej horje

Njeswačidło (JK/SN). Na swojim teritoriju ma Njeswačanska gmejna tójšto historiskich a kulturnych drohoćinkow. Mnohe z nich swědča wo bohatych stawi­znach kónčiny. K swědkam stawiznow słuša tež tak mjenowany dom kata (Scharfrichterhaus) na Lišej Horje. Tam bydleše spočatk 18. lětstotka Njeswa­čanski kat Hanns Friedrich Kühne. Jeho nadawk mjez druhim bě, wotprawić k smjerći zasudźenych a wotstronić zahinjeny skót. Dalši wažny nadawk bě, rjedźić jamy na Njeswačanskim hrodźe. W powěsći wo Krabaće samo rěka, zo by­dleše w tym domje tež kat Bundermann, kiž bě pječa zapřisahancow přećiwo Awgustej Sylnemu wotprawił. Wšitke tele fakty same su přičiny dosć, dom a statok zachować. W domje bydleše hač do lěta 1975 Böerec swójba, doniž sej pódlansku bróžnju jako bydlenje njewutwari. Wot toho časa dom kata poněčim rozpaduje.

Třěšny kófer so wočinił

Wóspork. Njeplanowany mjezystop na swojej domojězbje do směra na Drježdźany dyrbješe 61lětny wodźer wosoboweho awta typa Subaru minjenu sobotu rano na awtodróze A 4 pola Wósporka zapołožić. Najskerje njebě wón wěko swojeho třěšneho kófra prawje začinił, přetož wokoło sedmich so wone wosrjedź jězby wočini a wšón wobsah kófra spada na awtodróhu. Na zbožo so při tym žane wobchadne njezbožo njesta. Awtodró­howa policija jězdnju na to zawrě, tak zo móžachu­ rozbrojene wěcy zezběrać. Za poł hodźiny běchu stróžele přetrate, a muž móžeše dale jěć.

Ralbicy (jh/SN). Hižo do wólbow noweho nawody dobrowólnych wohnjowych woborow gmejny Ralbicy-Róžant bě so po Delanach powěsć roznjesła, zo budźe 27lětny Michał Maywald ze Šunowa jenički kandidat za zastojnstwo. Tak njebě namjet wjesnjanosty Hubertusa Ryćerja (CDU) minjenu sobotu w Ralbičanskej sportowej hali překwapjacy, jako wón 55 přitomnym hašerjam namjetowaše zjawne wólby přewjesć. Wuslědk za Šunow­čana bě jednohłósny.

Michał Maywald dźěła jako wobornik w Hamorskej milinarni a wukonja tam 24hodźinske słužby. Tak změje w přichodźe chwile dosć, so na wobšěrne nadawki dobrowólnych wohnjowych woborow gmejny Ralbicy-Róžant koncentrować. To dotalnemu nawodźe Achimej Měrćinkej z Ralbic mjenujcy hižo móžno njebě. Měrćink pak wostanje dale hłowny nawoda Ralbičanskich wobornikow, kotrymž přisłušeja kameradojo ze Sernjan a Róžanta. Nimo toho su Měrćinka, kiž bě wot lěta 2007 prěni šefwobornik delanskich­ wohnjowych woborow, so­botu za Maywaldoweho zastupjerja wu­zwolili. Ralbičan přesadźi so w tajnych wólbach přećiwo Smjerdźečanej Norbertej Róblej.