Sće sej w pincy swojeho domu abo w zahrodźe hižo kmany blečk wupytali, hdźež sej swójbny bunker zatwariće? Čehodla? Dokelž so ruske wójsko bliži. To je bohužel fakt. Fachowcy su tež hižo wuličili, hdy tak daloko budźe. Za pjeć lět, 2030, změje Putin swoje wójsko dosć wobrónjene a wuhotowane, zo móže sej nadpad na zapadnu Europu dowolić. Wonkowna ministerka Baerbock tež hižo wě, zo přińdu Rusojo přez Pólsku direktnje do Braniborskeje, kaž wona w telewiziji rjekny. To njemóžeš ničo činić. Po tym zo je prezident USA Donald Trump njedawno rjekł, zo njebudźe swoje pjenjezy za zakitowanje Europy dlěje z woknom mjetać, stejimy kaž Jank w liščej jamje.
To jeničke, štož nětko hišće pomha, je masiwne wobrónjenje Němskeje a wšeje Europy, zo móžemy so ruskemu nadpadnikej zmužiće wobarać. Atomowe brónje móhli tež pomhać, te pak Němska bohužel nima. Za to mamy zmužiteho wójwodu Friedricha Merza. Tón so atomoweje wójny scyła njeboji, kaž njedawno rjekny - a nas zhromadnje ze swojimi sobuwojowarjemi do boja powjedźe.
Nimale kóždy dźeń. Nimale kóždy dźeń zemrěje žona w Němskej, dokelž je žona. Femicid so tute njeskutki mjenuja. W lěće 2023 přisadźi tak 360 holcow a žonow bjez winy swoje žiwjenje. W štyrjoch z pjeć padow bě skućićel aktualny abo něhdyši partner žony respektiwnje holcy.
Nimale kóždy dźeń w Němskej žona abo holca wudycha, dokelž njeje so jako muž narodźiła. Ličby su skandal. Wjetši skandal pak je, zo tča za ličbami maćerje, dźowki, sotry, ćety, wowki. Je lochko so za ličbami chować, ale pomyslće sej, zo zemrěje Waša sotra, dokelž jej zawistny eks-partner noweho přećela njepopřeje. Abo zo přisadźi Waša ćeta žiwjenje, po tym zo bě ju mandźelski lěta dołho doma znjewužiwał. Wjace hač 70 procentow woporow namocy w domjacnosći su mjenujcy žony a holcy. A haj, mandźelski móže swoju žonu tež doma wumocować – splažny wobchad je mjenujcy stajnje na konsens wjazany.
Ći jedni bychu jón najradšo cyłe lěto měli, druzy so jeho zdaluja kaž čert swjećeneje wody. Karnewal abo póstnicy abo pjaty počas – wšojedne kak jón mjenujemy a kak k tomu stejimy: norske činjenje docpěje tele dny swój wjeršk. W Njebjelčicach witaja jutře na druhi kapičkowy wječor, w Kulowje jutře popołdnju žony na dróhach ze swojim swjedźenskim ćahom knježa a póndźelu drje sej zaso tysacy ludźi znowa do Kulowa dojědźe, hdyž tam wulki róžowopóndźelny ćah po hasach poćehnje a mócne Kulow – helaw w kóždej póstniskej barje po zdaću bjez kónca klinči.
Byrgarska – konserwatiwna – strona zesrjedź towaršnosće: Takle zastupjerjo AfD swoju stronu runje před kóždym mikrofonom prezentuja. To je manewer zamylenja. Hakle minjeny kónc tydźenja je kandidatka AfD za zastojnstwo zwjazkoweje kanclerki Alice Weidel w interviewje na dobry poćah k Björnej Höcke skedźbniła. Narěčana na sudniski rozsud, po kotrymž směš Höckeho „fašista“ mjenować, rjekny Weidel, zo awtoritu sudnistwow zasadnje do prašenja staja. Tohorunja móhła sej wona Höckeho jako zwjazkoweho ministra předstajić. Weidel bě naposledk w druhim zwisku signalizowała, zo so hižo dlěje wo to njeprócuje, so wot prawicarjow w swojej stronje distancować. Lětsa zhladujemy na 80. róčnicu kónca Druheje swětoweje wójny a chcemy 8. meju jako dźeń wuswobodźenja po móžnosći ze swjatkom woswjećić. Poprawom měła so towaršnosć prawicarskeho hibanja w AfD dla starosćić. Tola po tuchwilnych naprašowanjach by 20 procentow wšěch wolerjow stronu přiwšěm woliło. Za Němsku je tole hańba.
Dobra to ideja, ale wopačni ludźo – to słyšach hustodosć hižo před sydom lětami wokoło prěnich wólbow Serbskeho sejma. Dźensa so wuprajenje druhdy z pokiwom na kandidaturu reichsbürgera wudospołnja. Tež načolny kandidat najwjetšeje strony opozicije w Němskej ma problem, zo je w zwjazkowym sejmje něšto namjetował, štož drje něhdźe dwě třećinje ludnosće podpěrujetej, ale wuhlady na wjetšinu w parlamenće měješe jenož z podpěru „wopačnych“ ludźi.
W Serbach je hižo wjele lět nimale konsens, zo naš narodny kubłanski system wočiwidnje njefunguje, wšako lědma štó serbšćinu „porjadnje“ wobknježi. Do arsenala wěrnych politiskich njekorektnosćow słuša wuprajenje: Bjezporočne serbske teksty dóstawaš nimale jenož z pjera ludźi, kotřiž su za čas NDR do šule chodźili. Potajkim za čas systema, kotryž wobhladowaše wjele ludźi jako dobru ideju, ale z wopačnymi ludźimi na čole.
Běše něhdy knježk, kiž sonješe wo krales..., pardon, wo republice cyle za sebje. Hnydom po swjatočnej inawguraciji chcył přikazać, slědy stawiznow swojeho raja wuhładkować a wuporjedźić, spožčujcy krajej znowa wone wulke wono, kajkež je so pječa pozhubiło. Pioněrski duch złoteje doby, wobstajny nahon najprjedy do zapada a potom do swětnišća so wupřestrěwać, nóž při pasu a třělbu w ruce – to běchu hišće časy! Globus majkajo je sej snano wuwědomił, zo njeje jeho domizna scyła cyła Amerika, byrnjež nimale wšitcy pomjenowanje kontinenta za kraj nałožowali. Kak problem rozrisać? To dźe jednorišo hač deklaracija dawkow na piwowym podkładku: „Powjetšimy swój teritorij!“ Na tamnym boku wjetšeje wodźizny – „we have a small thing called ocean between us, right?“ – sej dalši egomana wšě porsty woblizujo rjekny: „Ekspansija? Cyle prawje, a smy dawno hižo započinali.“ Zajimawe wšak budźe wobkedźbować wuraz wobliča mistera prezidenta, přińdźe-li jemu k wušomaj, zo na tamnej stronje wótře wo tym rozmysluja, hač njebě předań Alaski něhdy snano tola zmylk.
Njemóžu sej domyslić, što so stanje, hdyž sej demokratisce zmysleni ludźo sami myslenje zakazaja. Wosebje pak, hdyž sej praja, zo njeje hižo hódne, po swojich idejach a idealach žiwy być, dokelž so klimy w towaršnosći boja. To dožiwjamy we wólbnym boju na runinje zwjazkoweje politiki mjez politiskimi stronami runje tak kaž w žiwej diskusiji wo poměrje mjez Serbskim sejmom a Domowinu.
„Trjebamy dorost.“ Z tutej sadu podšmórny předsydka Zwjazka serbskich rjemjeslnikow a předewzaćelow Monika Cyžowa swoju starosć hladajo na lěto wob lěto woteběracu ličbu čłonow w serbskim towarstwje. Generacija załožićelow w Sakskej a Braniborskej po přewróće je w starobje, zo by so na wuměnk podać chcyła – njenamaka pak naslědnikow, kotrymž by swój zawod přepodała. To njeje jenož łužiski problem, skerje cyłoněmski a prawdźepodobnje cyłoeuropski. W času hospodarskeje recesije a politiskich přesuwanjow, w kotrychž wuwiće do přichoda scyła kalkulujomne njeje, mje to njezadźiwa.
Wójna w Ukrainje dźe dale. Tole bě centralne poselstwo, jako zakitowanscy ministrojo Němskeje, Pólskeje, Francoskeje a Wulkeje Britaniskeje tele dny zdźělichu, zo chcedźa natwar zawodow podpěrować, w kotrychž móhła Ukraina swoje brónje za wójnu sama produkować. Ćěrjeni běchu ministrojo wot „stracha“, zo móhł nowy prezident USA Donald Trump wójnu bórze po zapokazanju do zastojnstwa skónčić.
Kumštna inteligenca (KI) so dale wuwiwa a je naše žiwjenje hižo w mnohich nastupanjach změniła. Wona nas podpěruje, wona nas inspiruje a mnozy ju hižo parować njemóža. Tola mjeztym zo lěpšiny tuteje technologije nimale samozrozumliwje wužiwamy, njeměli potencielne rizika, kiž z tutymi móžnosćemi zwisuja, přewidźeć. Jedna z najwjetšich lěpšinow KI je jeje zamóžnosć, nas na dospołnje nowe wašnje podpěrać. W medicinje pomha chorosće sčasom spóznać, w hospodarstwje stopnjuje eficiencu a we wuměłstwje wotewrja njejapke kreatiwne móžnosće. Šulerjo wužiwaja ju za swoje domjace nadawki a nadźěłanje doktorskeho dźěła za studentow bjez pomocy KI scyła žana opcija wjace njeje. Bjezdwěla je to jimace wuwiće, kiž móže naše žiwjenje wobohaćić.