„Jenož njerěčeć, ale jednać“
Motorsportowy kolumnist Serbskich Nowin Toni Ryćer angažuje so w hodownym času jako čestnohamtski sobudźěłaćer Budyskeje chorownje. SN su so z nim rozmołwjeli.
Knježe Ryćerjo, što bě nastork za Waš angažement?
T. Ryćer: Słyšimy wšědnje wo połoženju w hornjołužiskich chorownjach, wosebje pobrachowaceho personala dla. Myslach sej, zo je nětko wažne jednać a nic jenož wo problemach rěčeć. Chcu pomhać, ćežki čas pandemije přetrać.
Čehodla sće so runje za Budysku chorownju rozsudźił?
T. Ryćer: Prašach so najprjedy we Wojerecach, hač maja někajku potrjebu pomocy. Běch trochu překwapjeny, jako tam mój poskitk wotpokazachu. Ze samsnym prašenjom wobroćich so na Budysku chorownju. Tam su hnydom reagowali a prajili, zo su pomocnicy tu jara trěbni, a to nic jenož w strowotnistwje wukubłani.
Što tam nětko konkretnje činiće?
T. Ryćer: Tuchwilu sym w kuchni zasadźeny. Wopłokuju sudobjo, přihotuju jědźe a zestajam indiwidualne jědźe za pacientow a personal. Činju takrjec wšitko, štož móžeš jako njewukubłany pomocnik zmištrować.
Kajki je Waš dźěłowy dźeń w chorowni?
„Tež w ćežkim času dale dźěłamy“
Spěchowanske towarstwo Zetkanišćo Dom Zejlerja a Smolerja Łaz bě po towaršnostnym přewróće prěnje, kotrež je so w Łazu ze kulturu a stawiznami regiona zaběrało. Wo bilancy dźěławosće kulturneho cyłka w lěće 2020 je so Andreas Kirschke z předsydu Reinhardtom Schneiderom, kiž přewza zastojnstwo lěta 2002 wot Wernera Thomasa z Běłeho Chołmca, rozmołwjał.
Knježe Schneidero, hladaće-li na lěto 2020, na čo jako prěnje mysliće?
R. Schneider: Na dobry a nadźijepołny spočatk, ale tež na ćežki běh lěta a runje tak na komplikowany kónc.
Kotre sćěhi měješe korona?
R. Schneider: Někotre derje přihotowane wosebite wustajeńcy a zarjadowanja dyrbjachmy wotprajić. W našej trajnej wustajeńcy njejsmy dołhi čas žanych wopytowarjow witać móhli, štož wšak je tež na małych rumnosćach zaležało. W nich je ćežko wěstotne wotstawki dodźeržeć. Korony dla njeběchu tež žane wodźenja móžne.
Kotre wobsahi běchu lětsa wažne?
Saksow za Serbow sensibilizować
Za krótkofilm „My Serbja“, nastaty we wobłuku kampanje „So geht sächsisch“, je režiserka-producentka Patricia Kaube ze swojim teamom w oktobrje mjez druhim w Žuricach sceny nahrawała. Cordula Ratajczakowa je so ze swobodnje skutkowacej filmowču z Lipska rozmołwjała.
Kak sće ideju zrodźiła, krótkofilm wo Serbach wjerćeć?
Dobry wothłós ju překwapja
Njedawno je 24 kapitlow wopřijaca adwentna dźěćaca knižka Měrki Mětoweje „Fräulein Schmollbraten feiert Advent“ wušła. Andreas Kirschke je so z awtorku rozmowjał.
Kak je k nowostce dóšło?
M. Mětowa: Tanja Gerstel z nakładnistwa Butze w Schleswigsko-Holsteinskej měješe ideju, mój zapodaty manuskript w rjedźe „Das Adventsbüchlein“ wudać. Dotal su tam tři adwentne knižki za dorosćenych wušli, tole je prěnja dźěćaca.
Po „Skónčnje 14“ w lěće 2008 a „Komplot na ptačim kwasu“ 2014 njejsće hižo žanu dźěćacu abo młodźinsku knihu spisała. Čehodla je nětko němska knižka wušła?
M. Mětowa: Lěta 2016 je w LND moja serbska wobrazowa kniha z hłownej protagonistku Lisku wušła. Po ideji z Lisku sym stawizničku na to znowa a němsce napisała, dokelž su mje znaći zas a zaso prosyli jónu něšto němskorěčne za dźěći spisać. Běch tež wćipna, hač so mi radźi němske nakładnistwo za manuskript zajimować. Dlěši čas sym za małym nakładnistwom pytała, a tak dóstach so do rozmołwy z knjeni Gerstel.
W knižce jewja so tež serbske zapřijeća.
Šěrić serbšćinu a dwurěčnosć
Loni w Radworju wutworjena staršiska iniciatiwa, zasadźaca so za to, zachować serbšćinu a ju we wobłuku kubłanja dale šěrić, je wotnětka towarstwo. Bosćan Nawka je so z wuzwolenej předsydku Katrin Suchec-Dźisławkowej rozmołwjał.
Knjeni Suchec-Dźisławkowa, što sej wot nětko takrjec oficialneho statusa wočakujeće?
K. Suchec-Dźisławkowa: Smy dołho wo tym rozmyslowali a diskutowali, kak móhli dźěło iniciatiwneje skupiny polěpšić a je zdobom wobstajnišo organizować. Ličimy z wjetšej akceptancu, tež dokelž towarstwo ludźom snano pokaza, zo nam wo někajki akcionizm njeńdźe. Chcemy signalizować: Smy tu, narěčće nas, smy wam poboku, a to prawidłownje a nic jenož wěsty, jednotliwy problem nastupajo. Nimo toho skići status towarstwa lěpšiny, chcemy-li so wo zjawne spěchowanje prócować.
Towarstwo je připowědźiło, zo chce župje „Jan Arnošt Smoler“ a tak zdobom Domowinje přistupić. Čehodla?
Wostawa dale połny nadźije
Słowak Jan Kozelnicky skutkuje hižo dlěje hač 20 lět we Łužicy. Rejwar a wučer za rejwanje je tuchwilu runja mnohim swojim kolegam w jeho dźěławosći wot korony potrjecheny. Milenka Rječcyna je so z nim rozmołwjała.
Móžeće swoje powołanje wukonjeć?
J. Kozelnicky: Tuchwilu nažel nic. Sym w swojim powołanskim dźěle korony dla dospołnje wobmjezowany. Jako přistajeny Serbskeho ludoweho ansambla nimam runje tak kaž moja kolegina Alexandra Wagner žanu šansu na rejwansko-pedagogiskim polu skutkować, štož je naju poprawny nadawk.
Što su přičiny za to?
J. Kozelnicky: Předpisy za škit před koronawirusom. Njemóžemy popołdnju do šulow jězdźić a tam proby we wobłuku cyłodnjowych poskitkow přewjesć. Do wospjetneho lockdowna smój so wo něhdźe 120 šulerjow starałoj. Jězdźiłoj smój na šule do Chrósćic, Ralbic, Worklec, Radworja a Wojerec. Tež zhromadny projekt z Němsko-Serbskim ludowym dźiwadłom w Radworju mjeztym wotpočuje. Nazwučowarnje, kaž Chróšćanska „Jednota“ abo žurla SLA, su za trening, proby a tak dale zawrjene.
Sće doma abo maće přiwšěm składnosć w ansamblu dźěłać?
Serbska gender- linguistika
Minjeny tydźeń stej so kuratorij kaž tež wědomostna přirada Serbskeho instituta regularnje, ale prěni raz digitalnje, zetkałoj. Z nowowuzwolenym předsydu přirady prof. em. dr. Rolandom Martijom z uniwersity w Saarbrückenje je so Cordula Ratajczakowa rozmołwjała.
Prof. Marti, gratuluju wam k předsydstwu tejele rady. Njeje to za Was prěni raz.
R. Marti: Bě to skerje formalnosć, wšako ma jedyn z dźewjeć čłonow předsyda być. Wjeselu so, zo móžachmy třoch nowych sobuskutkowacych witać – europsku etnologowku prof. dr. Reginu Bendix z uniwersity w Göttingenje, literarnu wědomostnicu prof. dr. Annettu Werberger z Europa-uniwersity Viadrina we Frankobrodźe nad Wódru a direktora Instituta za sakske stawizny a ludowědu a profesora za sakske krajne stawizny na Drježdźanskej techniskej uniwersiće dr. Andreasa Rutza. Z nimi je změna generacijow w přiradźe na dobrym puću.
Što běchu hłowne temy posedźenja?
R. Marti: Smy za 2021 regularnu ewaluaciju přihotowali a dźěłowy plan instituta schwalili kaž tež jeho dźěławosć w minjenym lěće hódnoćili.
A kak spokojom sće z dźěłom SI?
Chaos na njebju jenož pozdatny
Takrjec ornitologiske zajimawosće běchu zašły čas na łužiskim njebju widźeć, mjenujcy ćahace dźiwje husy. Wo tym je so Marian Wjeńka z hobbyjowym ornitologu a wučerjom Symanom Šołtu rozmołwjał.
Husćišo wuhladachmy minjeny čas syły dźiwich husow ćahać. Zwotkel wone poprawom přińdu a dokal wone leća?
S. Šołta: Jónu su to wězo naše dźiwje husy, kotrež do zapada abo juhozapada ćahnu abo jednorje tu přezymuja a jenož hdys a hdys swoju městnosć měnjeja. Potom mamy tu pola nas tež skupiny wulkich łysakow (Blessgänse) a pólnych husow (Saatgänse). To stej družinje husow ze sewjerneje Europy. Wone tu pola nas přezymuja. Druhdy móžeš mjez nimi hišće dalše družiny husow wobkedźbować, kotrež pak su jara rědke.
Wobkedźbować móžemy tuž, zo rozdźělne skupiny do wšelakich směrow leća. Nimaja wone wšitke samsny cil?
Slědźi wo serbskim filmje
Kak předstajeja so etniske mjeńšiny w filmje? To je tema noweho, tři lěta trajaceho projekta na Serbskim instituće, z kotrymž so Denise Schallenkammerowa wotsrjedź awgusta zaběra. Cordula Ratajczakowa je so ze 27lětnej žonu, kotraž chce doktorske dźěło wo maćiznje pisać, rozmołwjała.
Kak je projekt nastał?
D. Schallenkammerowa: W swojim masterskim dźěle sym so hižo z tematiku rozestajała, a to na přikładźe indigeneho ludu Māori w Nowoseelandskej. Mój mentor dr. Andy Räda z Instituta za medijowe slědźenje na Uniwersiće Rostock bě wo NDRskim filmje promowował, zaběrajo so w tym wobłuku tež ze serbskim filmom, a měješe loni slědźerski stipendiat na Serbskim instituće. A tak je ideja za doktorske dźěło nastała.
Wo čo w nim dźe?
Trenar Lottner sej wšo hinak předstaja
Nowy trenar – nowe zbožo? Pola FC Energije Choćebuz hišće nic. Na čim runje klaca a kak sej Dirk Lottner swoje mustwo předstaja, je wón Georgej Zielonkowskemu w rozmołwje přeradźił.
Knježe Lottnero, pohladamy na dotal poslednju hru w Stadionje přećelstwa. Tam sće přećiwo mustwu FSV Luckenwalde jenož 1:1 hrali. To bě chětro zbožowny dypk. Što k partiji měniće?
D. Lottner: Hra njeje derje běžała, a smy přećiwnika stajnje zaso k šansam přeprosyli. Je prosće na wšěm pobrachowało, čehoždla móžemy z dypkom hišće derje žiwi być.
Kak přesłapjeny sće z prěnimi tydźenjemi w Choćebuzu? Sće zawěsće z wjac dypkami ličił, abo?
D. Lottner: Přesłapjeny njejsym. Mi pak je napadnyło, zo pod mojej režiju hišće ženje přez cyły čas hrajersce lěpše mustwo njeběchmy. Sym na přikład wočakował, zo po dobyću w Jenje z wjac sebjewědomjom do hry přećiwo Luckenwaldej dźemy a zo to tež na kopanišću pokazamy.
Bě zetkanje na 13. hrajnym dnju zaso krok wróćo?
