Je trjeba, so skoku dojednać
Leńka Thomasowa je nowa županka župy „Jan Arnošt Smoler“ Budyšin. W rozmołwje z Axelom Arltom mjenuje wona přichodne wužadanja dźěławosće župy.
Kotre prioritne ćežišća za dźěławosć župneho předsydstwo widźiće?
L. Thomasowa: W župje mamy mnohich swěrnych skupinarjow, kotřiž staroby dla zhromadźizny sami hižo njeorganizuja. Woni pak so hišće rady na tajkich wobdźěleja. Tuž chcemy wjele župnych poskitkow přihotować, a nadźijam so, zo woni tajke hišće dołho a husto wužiwaja.
Hladajo na dorost steja młode serbske swójby w srjedźišću. Chcemy z nimi na zhromadnych swjedźenjach a župnych popołdnjach za swójby styki pohłubšić.
Župa je sydom zakładnym šulam z wučbu serbšćiny B hižo wjele lět z krutej partnerku. Ma serbšćina B scyła hišće přichod?
Melancholija nic bjez nadźije
„Pyšpot procha – In Sand und Wolken geschrieben“ rěka zběrka poezije tež pod pseudonymom „Źilka“ znateje Jill-Francis Ketlicojc, kotraž ma kónc měrca w Ludowym nakładnistwje Domowina wuńć. Bosćan Nawka je so z młodej delnjołužiskej basnicu rozmołwjał.
Knjeni Ketlicojc, što móžeće nam wo wobjimje, wobsahu a wuhotowanju zběrki přeradźić?
J.-F. Ketlicojc: Kniha wopřijima dohromady wjace hač 60 basnjow, rozrjadowane po třoch kapitlach. Wjetšina z nich su originale raz w delnjoserbšćinje raz w němčinje. Šěsć serbskim pak sym němske přebasnjenje ze swójskeho pjera přidała. Dwurěčnosć mam zasadnje za wobohaćacu, za něšto rjane – štož so, kaž sej myslu, w mojej poeziji wotbłyšćuje. Zdobom pokazam na wohroženje delnjoserbšćiny a nadźijam so, ze swojimi hrónčkami tomu přinošować, zo sej ludźo wuwědomja, kajki bohaty pokład z tejle rěču maja. Wo wuhotowanje je so Isa Bryccyna postarała.
Kniha je wuraznje jako zběrka připowědźena, štož zwjetša woznamjenja, zo jedna so wo zestawu wubranych tekstow. Hdy sće je napisała?
Wałda: Serbja su indigeny lud
Dźensa je sej Serbski sejm w Drježdźanach žadał, připóznać Serbow jako indigeny lud. Nimo toho su sakske knježerstwo namołwili, jich stejišćo w rozprawje wo połoženju serbskeho ludu wobkedźbować. Z dr. Měrćinom Wałdu, čłonom-fachowcom wuběrka „wustawa a prawo“ Serbskeho sejma, je so Marcel Brauman rozmołwjał.
Serbski sejm bě naš lud jako „indigeny“ proklamował, ale što je wot towaršnosće w Němskej „wotchilace wašnje hospodarjenja“, kriterij indigenosće? Porno Samam dźě poł dźiwje stadła sobow nimamy …
dr. M. Wałda: Po woli ILO-konwencije hižo dosaha, hdyž jenož někotre kriterije přitrjechja. Pola nas Serbow pak su wšě mjenowane kriterije dopokazujomne: Serbja maja swójsku rěč, kotraž wot němčiny a druhich słowjanskich rěčow wotchila, sydlachu hižo do časa kolonizacije a postajenja nětčišich statnych hranicow w kraju a pěstuja bohatu ličbu nałožkow, kotrež buchu jako imaterielne swětowe herbstwo UNESCO přizjewjene. Naprawy germanizacije abo industrializacija bychu so „mytowali“, njebychu-li so jednotliwe kriterije akceptowali.
Row je prózdny, Jezus je žiwy
Hač do jutřišeho su ewangelscy wěriwi z Delnjeje Łužicy w Israelu po puću. Z předsydu „Spěchowańskego towaristwa za serbsku rěc w cerkwi“, Hartmutom Leipnerom, kiž je z čłonom pućowanskeje skupiny, je so Marcel Brauman rozmołwjał.
Z kotrej skupinu sće so na puć do swjateho kraja podał, a što běše motiwacija ludźi, so na tutej jězbje wobdźělić?
H. Leipner: Jo kupka luźi ze wšakich ewangelskich wósadow Chóśebuza, jadnab 40 luźi. Jo putnikowanje na slědach Jezusa, ale nic oficelnego, na priwatnej bazi zoganizěrowane.
Čehodla sće so runje w njemĕrnym času za po wšěm zdaću strašnu wuprawu rozsudźili, wšako słyšimy nastajnosći wo namócnych rozestajenjach tež ze smjertnymi woporami w tutych kónčinach?
Na Šěracha zabyć ženje njeměli
Dwaj jubilejej tworitej pozadk zarjadowanja k spominanju na fararja a přirodospytnika Hadama Bohuchwała Šěracha zajutřišim, 11. měrca, w cyrkwi w Budyšinku. Z hłownym iniciatorom cyłeho lěta wopominanja, Günterom Sodanom, je so Axel Arlt rozmołwjał.
Knježe Sodano, što Was pohnuwa, so za spominanje na Šěracha angažować?
G. Sodan: 11. měrca před 275 lětami je młody farar Šěrach swoje nastupne prědowanje w Budyšinku dźeržał. 3. apryla před 250 lětami je wón wumrěł. A klětu 5. septembra budu jeho 300. posmjertne narodniny. Jako pčołar mam poćah k Šěrachej. Jako bywši wjesnjanosta Malešanskeje gmejny sym so za Šěrachowy dom w Budyšinku zasadźał. Nětko zwěsću, zo njeje mnohim znate, kotra za našu kónčinu wažna wosoba za tutym mjenom tči. To chcu sobu změnić.
Sobotu z ewangelskej wosadu přeprošujeće. Koho maće hewak poboku?
Češa a Serbja: Patetiski poćah
W Praskej knihowni Václava Havla staj wčera Čechaj Milan Hrabal a Leoš Šatava ze Serbomaj Janom Hrjehorjom a Matejom Dźisławkom diskutowałoj: „Serbska Łužica – špihelowy wobraz čěskeje duše a hordostny zaměr čěskeje wonkowneje politiki.“ Z moderatorom wječorka, Lukášom Novosadom, je so Marcel Brauman rozmołwjał.
Kak widźa nas Češa: jako njewobškodźenu socialnu idylku abo potłóčeneho słowjanskeho bratra, kotrehož dyrbiš wumóžić?
L. Novosad: Spřenja: Čěscy nacionalisća widźa Serbow jako škit přećiwo Němcam – smy Němcow wuhnali, potajkim móžemy so jeničce přez Serbow hišće z nimi rozestajeć. Zdruha: Eksistuje patetiski poćah mjez Čechami a Serbami – mamy podobne stawizny a widźimy so w druhich kaž w špihelu. Střeća: Naši ludźo pěstuja hordosć na Serbow, zo so woni najebać mału ličbu tak wo swoju rěč a kulturu prócuja.
A kotry wid na Čechow staj Serbaj-diskutantaj wam sposrědkowałoj?
Rozšěrjene wiki k jubilejomaj
Spěchowanski kruh za serbsku ludowu kulturu wuhotuje tež lětsa znowa „wubědźowani wo najrjeńše serbske jutrowne jejko“, a to hižo 70. raz. Zdobom hotuja so na tohorunja jubilejne 30. serbske jutrowne wiki. Bosćan Nawka je so z předsydku towarstwa Francisku Grajcarekec rozmołwjał.
Knjeni Grajcarekec, maće hladajo na jubilej jutrownych wikow wosebitu narodninsku překwapjenku planowanu?
F. Grajcarekec: Haj. Chcemy wiki tónraz 4. a 5. měrca takrjec po cyłym Budyskim Serbskim domje wuhotować, rozšěrjejo je na štwórtu etažu. Nimo toho budu dohromady 30 hněžkow po twarjenju schowanych, za kotrymiž hodźi so po wašnju jutrownych jejkow pytać. Tradicionalnych poskitkow pak njetrjebaja so wopytowarjo wzdać. Tak móža zajimcy ludowym wuměłcam při debjenju jejkow přez ramjo hladać, so sami we wóskowanju wuspytać a hižo wupyšene owalne drohoćinki kupić. Nimo toho budu dalše wudźěłki na přikład škleńcoweho wuměłstwa a keramiki kaž tež Ludoweho nakładnistwa Domowina na předań.
„Naiwnje do napjatosćow“
„Es kommt darauf an das Hoffen zu lernen“, łužiski brunicowy rewěr wobswětlacy dokumentaciski film Annetty Dorotheje Weber změje 19. februara w Mannheimje premjeru. Wot 23. februara do 4. měrca pokazaja pask we wobłuku turneje ducy po Łužicy mjez druhim w Choćebuzu, Běłej Wodźe, Slepom a we Wojerecach. Bosćan Nawka je so z režiserku rozmołwjał.
Knjeni Weber, što je Was pohnuło, z dosć dalokeho Mannheima film wo hórnistwje we Łužicy a sćěhach toho produkować?
Na digitalny staršiski wječork
Tydźeń digitalnych staršiskich wječorkow zarjaduje Zwjazkowa agentura za dźěło wot dźensnišeho hač do 11. februara. Što za tym tči, rozłožuje nowinska rěčnica Budyskeje agentury za dźěło Corina Franke w rozmołwje z Axelom Arltom.
Knjeni Franke, čemu słuži nowy poskitk Zwjazkoweje agentury za dźěło?
C. Franke: Digitalne staršiske wječorki su nowa forma powołanskeho poradźowanja. Wone wudospołnjeja dotal znate poskitki, kaž su to direktne powołanske poradźowanje w šulach, indiwidualna rozmołwa, telefoniske poradźowanje abo tajke jako widejokonferencu.
Kotre nazhonjenja na tymle polu su?
C. Franke: Za čas korony je digitalna wuměna start do powołanskeho žiwjenja nastupajo wažny grat była. Jednotliwe tajke staršiske wječorki su so jako spomóžne wopokazali. Nimo toho mamy trend k digitalnym formam. Tuž je Zwjazkowa agentura za dźěło prěni raz cyły tajki tydźeń organizowała.
Što tam na wobdźělnikow čaka?
„Njemóže ženje zamołwite być“
Policajska kriminalna statistika wujewja za lěto 2021 w Budyskim wokrjesu 58 padow seksualneho znjewužiwanja dźěći. Kwota wujasnjenja wučinješe 91,4 procenty. Tak mjenowana njewotkryta ličba (Dunkelziffer) je njeznata. Silke Richter je so z rěčnikom Zhorjelskeje policajskeje direkcije Marcelom Malchowom rozmołwjała.
Knježe Malchowo, što je po słowach zakonja seksualne znjewužiwanje dźěći?
