Pochadźeja Serbja z Turkowskeje?
Wot přichodneho štwórtka hač do soboty wotměje so w Budyšinje mjezynarodna konferenca „Reformacija a etniskosć – Serbja, Letojo a Estojo w 16. a 17. lětstotku“. Cordula Ratajczakowa je so ze sobuorganizatorku dr. Madlenu Malinkec rozmołwjała.
Serbski institut a Baltiska historiska komisija konferencu zarjadujetej – kak tomu?
M. Malinkec: Serbski institut měješe wotpohlad, składnostnje reformaciskeho jubileja wosebitu konferencu wuhotować. Sym čłonka Baltiskeje historiskeje komisije, dźěłam tuchwilu na projekće wo Baltiskej a Łužicy a kontakty k institutej tež su. Tak smój z Friedrichom Pollackom ideju zrodźiłoj, to tematisce zwjazać. Historiska komisija je namjet pozitiwnje přiwzała. Budźe to prěni raz, zo so regionaj přirunujetej.
Što sće sej wobsahowje předewzali?
Předsydstwo SŠT womłodźić
Na swojej lětušej čłonskej a wólbnej zhromadźiznje sobotu w Chróšćanskej „Jednoće“ chce Serbske šulske towarstwo rozjimać docpěte wuslědki a dalše nadawki. Milenka Rječcyna je so z předsydku SŠT Ludmilu Budarjowej rozmołwjała.
Kotre nadawki je Serbske šulske towarstwo minjene tři lěta w swojim dźěle za bytostne měło?
L. Budarjowa: Zaručić kwalitu serbskorěčneho a fachoweho kubłanja dźěći w žłobikach, pěstowarnjach a hortach w nošerstwje SŠT a wabić za kubłanski a wučerski dorost wobhladujemy dale jako bytostny nadawk. Wosebje wažne su tež naše projekty kaž rěčne prózdninske lěhwo, lětsa z rekordnym wobdźělenjom, olympiada hornjo- a delnjoserbšćiny, kóždolětny swójbny swjedźeń, fachowe konferency za kubłarki a kubłarjow, swójbne kubłanje, fachowe poradźowanje, kubłanske wuprawy wuměnkarjow, poradźowanje studentow wučerstwa, zarjadow a dalšich, kotřiž so za serbske šulstwo zajimuja.
Kotre nadawki w přichodnych lětach na serbske fachowe towarstwo za naležnosće kubłanja čakaja?
Serbow hudźba stejo njewostała
Gerold Gnausch, solowy basowy klarinetist a saksofonist Komiskeje opery w Berlinje, słušeše hižo před lětami sobuiniciatoram projekta „musica nova sorabica“. Lětsa bě wón wospjet na přewjedźenju wšěch třoch koncertow wobdźěleny. Chrysta Meškankowa je so z nim rozmołwjała.
Zwotkel přińdźe Waš dobry a dosć wuski poměr k hudźbje Serbow?
G. Gnausch: Pochadźam z Lubija. Swoje zakładne wukubłanje dóstach na Budyskej wokrjesnej hudźbnej šuli. Z Janom Cyžom hrajachmoj tam w samsnym orchestrje. W centralnych pioněrskich lěhwach tele kontakty rozšěrjach. Přede- wšěm přez Koło serbskich hudźbnikow pak zeznach pozdźišo Jura Mětška, Detlefa Kobjelu kaž tež Klětnjana Hinca Roja. Wón spisa za legendarneho wirtuozu Oskara Michallika, čłona našeho Berlinskeho kwarteta, kompoziciju za klarinetu a pišćele, tak zo přińdźech z teje strony z načasnym kompozitoriskim tworjenjom Serbow do hišće wušeho zwiska. Přez Załožbu za serbski lud so zhromadne dźěło dale zesylni a skonkretizowa.
Hornjołužisku domjacu protyku dale wjedu
Přichod Hornjołužiskeje domjaceje protyki bě po smjerći dr. Franka Stübnera a rozpušćenju nakładnistwa Lusatia wohroženy. Nětko chce wicepředsyda Hornjołužiskeje towaršnosće wědomosćow dr. Lars-Arne Dannenberg publikaciju dale wjesć. Cordula Ratajczakowa je so z nim rozmołwjała.
Što bě Was přeswědčiło, Hornjołužisku domjacu protyku dale wudawać?
L.-A. Dannenberg: Mnozy awtorojo stareje domjaceje protyki kaž tež dalši ludźo su so mje wospjet prašeli, hač nochcu z njej na někajke wašnje pokročować. Wšako znaja mje jako wudawaćela Sakskich domizniskich łopjenow kaž tež Hornjołužiskich domizniskich łopjenow, kotrež w Kinsporskim nakładnistwje Via Regia wuchadźeja. Tele nakładnistwo hromadźe z mandźelskej wjedu. Wudam Hornjołužisku domjacu protyku zhromadnje z historikarjomaj-kolegomaj dr. Matthiasom Donathom a Janom Bergmannom. Rozsudny argument za dalewjedźenje běchu potom přinoški awtorow za wudaće 2018.
Njekusa so Hornjołužiska domjaca protyka z tamnymi publikacijemi?
Tema dale wulku rólu hraje
Wosebitu wustajeńcu wo reformaciji w Choćebuzu a Delnjej Łužicy z titlom „A njedajće so wotwobroćić wot praweho puća ewangelija“ (Jan Brězan) wotewru jutře, pjatk, w Choćebuskim měšćanskim muzeju. Axel Arlt je so z muzejowym nawodu Steffenom Krestinom wo ekspoziciji rozmołwjał.
Čehodla wotewrjeće tule reformacisku wustajeńcu hakle 10. nowembra?
S. Krestin: Sprěnja bě so Martin Luther 10. nowembra narodźił. Zdruha smy z ewangelskej cyrkwju w Choćebuzu wusko hromadźe dźěłali a sej myslili, zo njeje tema reformacije z jubilejnej dekadu a ze swjedźenskimi aktami nimo. Tema dźensa dale wulku rólu hraje. Njeje tuž špatne znamjo, zo přehladku drje hišće w lěće 2017, ale tydźeń po 31. oktobrje wotewrjemy.
Kak je ekspozicija natwarjena?
S. Krestin: Zaběramy so w pjeć kapitlach ze stawiznami reformacije w Choćebuzu a Delnjej Łužicy. Při tym smy reformatoriske zakładne principy sola gratia, sola fide, solus Christus a sola scriptura takrjec jako směrnicu přewzali. W poslednim wotrězku wěnujemy so dale stawiznam přijimanja reformacije.
Je aspekt přijimanja tak wuznamny?
Dowěrliwje hromadźe dźěłać
Frank Haubitz (njestronjan) je mjeztym dwaj tydźenjej nowy sakski statny minister za kultus. Milenka Rječcyna je so jeho za poměrom k Serbam a jich kubłanskim naležnosćam prašała.
W kotrej měrje znajeće Łužicu?
F. Haubitz: Jako wučer za geografiju ju znaju a wěm wo rjanosći a mnohotnosći krajiny. Wěm tež wo wosebitosći dwurěčnosće w regionje. Mi pak je tohorunja wědome, zo wužiwanje serbšćiny bohužel woteběra.
Što wěsće wo naležnosćach Serbow na polu kubłanja?
Romanticapo serbsku
Prěni raz wobdźělitej so Budyskej Serbski dom a w nim Serbska kulturna informacija jutře na Budyskej nakupowanskej nocy Romantica. Cordula Ratajczakowa je so ze zamołwitej za marketing Załožby za serbski lud Hanku Budarjowej rozmołwjała.
Što je pozadk rozsuda, aktiwnišo na Romantice so wobdźělić?
H. Budarjowa: Powšitkownje chcemy składnosć wužić a na Serbow skedźbnić. Za to zajimcam durje sobotu šěroko wotewrjemy. Dźe wo to, wćipnosć wopytowarjow budźić a jim přistup k Serbskemu domej wolóžić. Chcemy ludźi, kotřiž sej to hewak snano njezwěrja, do Serbskeje kulturneje informacije wabić – w nadźiji, zo woni tež přichodnje swój puć k nam namakaja. Je to zdobom krok do tohole směra, SKI zjawnosći bóle wuwědomić. Zaměr zhromadneho projekta Załožby, Domowiny a „My – serbske młodźinske dźěło“ je wšelakory, zhromadnje pak přihotujemy projekt z wulkim zapalom.
Što wopytowarjej jutře poskićiće?
Telko awtorow kaž hišće ženje
Ludowe nakładnistwo Domowina přeproša njedźelu na 23. literarnu kermušu do Chrósćic. Što ludźi na tamnišej Krawčikec žurli wočakuje, wo tym je so Cordula Ratajczakowa z lektorku Weroniku Žurowej rozmołwjała.
Lěta dołho bě literarna kermuša wječorne zarjadowanje, w minjenych lětach sće ju popołdnju z kofejpićom přewjedli, tónraz budźe to swójbne popołdnjo. Čehodla?
W. Žurowa: Inspiraciju smy hižo loni nazymu přez druhu knižnu premjeru za swójby w delanskich Nowoslicach dóstali. Lětsa mamy wospjet knihu, kotruž móžemy dźěćom runje tak kaž staršim na wjetšim zarjadowanju předstajić. Jedna so wo nowostku Moniki Gerdesoweje „Z Francom po swěće“.
Wosebitosć lětušeje literarneje kermuše budźe knižna premjera – kotra to?
Słowna lisćina nětko online
Na internetnej stronje Instituta za sorabistiku Lipšćanskeje uniwersity je přistupny nowy material za wuknjacych a wučacych. Milenka Rječcyna je so z jednaćelskim direktorom instituta prof. Edwardom Wornarjom rozmołwjała.
Wo čo w poskitku dźe?
E. Wornar: Wozjewili smy słownu lisćinu z fonetiskej transkripciju jako krok k normowanju wurjekowanja. Ta ma přidźěło k prawopisnemu słownikej być.
Čehodla bě tajki poskitk trěbny?
E. Wornar: Mamy hižo mnohe lěta powšitkowny problem, zo njeje wurjekowanje normowane. To rěka, rodźeny Serb njeje wěsty, kak ma wurjekować, hdyž před publikumom steji. Rozsudźić dyrbi so to praktisce. Studentska pomoc Juliana Rječkec je tuž hižo publikowane wěcy zjała a trochu zjednotniła. Jeje dźěło bazuje tež na slědźenjach mojeho doktoranda a habilitanta Lechosława Jocza, kiž je mjeztym profesor w Pólskej.
Je lisćina słowow hižo hotowa?
„Kožu chłódźića k lěkarjej hić“
Na so skedźbnił je w Němskej dotal njeznaty jědojty pawk. Insekta z mjenom Ammen-Dornfinger – ze srjedźomórskeje kónčiny – pak njetrjebamy so bojeć. Měrćin Weclich je so z dipl.-med. Gerdom Jahnyjom, kiž ma w Ralbicach lěkarsku praksu, rozmołwjał.
Měješće pacienta, kiž je k Wam přišoł, dokelž bě jeho pola nas dotal njeznata družina jědojteho pawka kusnyła. Je to nowa situacija za domjaceho lěkarja?
G. Jahny: Haj, mějach pacientku, kotraž bě kusnjenja Ammen-Dornfingera dla do praksy přišła. Wo čo so jedna, najprjedy dokładnje wědźał njejsym. Wona bě reagowała kaž na kałnjenje wosy. Měješe čerwjeny a zaćekły blak. Po dokładnym přepytowanju a naprašowanju na nuzowu centralu bě jasne, zo jedna so wo woneho pawka.
Što pacientam radźiće, hdyž so jim tajke něšto stanje?
