Dźensa trjebaš dołhi dych jako nakładnik
1. apryla zhladuje dr. Frank Stübner na 25lětne wobstaće swojeho nakładnistwa Lusatia. Cordula Ratajczakowa je so z nakładnikom rozmołwjała.
Kak swjećiće jubilej?
F. Stübner: Z našimi knihami, to je nam najrjeńši dar. Dale so wjeselimy, zo mamy naprašowanja z kniharnjow, kotrež chcedźa rady naš plakat, z kotrymž na nakładnistwo skedźbnjamy, wupójsnyć. Wosebite zarjadowanja pak njebudu.
Što maće za najwjetši wuspěch nakładnistwa Lusatia?
F. Stübner: To je bjezdwěla naša Hornjołužiska domjaca protyka. Sym jara wjesoły, zo je wona wobstatk a ćežišćo našeho programa. Dale móžemy na wšelakorych polach wusahowace wuspěchi wuzběhnyć, kaž na přikład w beletriji. Prěni roman hornjołužiskeje spisowaćelki Annelies Schulz „Das Kindheitshaus“ je mjeztym w 5. nakładźe wušoł. Tež dwě słuchoknize smy wot njeje wudali. Sym jara překwapjeny, kak wuspěšne wone su. Awtorka njemóže jenož wuběrnje pisać, ale tež čitać. Mamy kóžde lěto wokoło 30 čitanjow z njej, a wone su přeco wosebite. Přichodny měsac budźe Annelies Schulz 83 lět.
Jeho próca wo serbsku rěč je so zadaniła
Jan Bart ma so swěru po zasadźe: Rěču serbsce, hdźež so hodźi, a rěču němsce, hdźež je trjeba. Dźensa na 85. narodninach móže jubilar spokojnje na dźěłapołne lěta zhladować, přetož jeho próca wo zachowanje a wozrodźenje serbskeje rěče je so zadaniła. Mnozy znaja jeho jako wučerja za matematiku a fyziku a wot lěta 1960 do 1969 jako direktora Serbskeje polytechniskeje wyšeje šule w Pančicach-Kukowje z mjenom „Jakub Bart-Ćišinski“. Po stronskej šuli bu wón 1970 jako inspektor za serbske šulske naležnosće powołany. Serbske narodne wědomje njeje sej jenož wot swojeho dźěda a sobuzałožićela Domowiny Arnošta Barta přiswojił, ale tež hnydom po wójnje na gymnazijach w Českej Lípje, Varnsdorfje a w Liberecu. Maturowaše skónčnje w Budyšinje a studowaše w Lipsku a Podstupimje.
„Nadawk je tež wuraz dowěry“
Kaž hižo wjacore razy je tež lětsa Křesćan Korjeńk znowa nawodnistwo wólbneho wuběrka na hłownej a wólbnej zhromadźiznje Domowiny přewzał. Janek Wowčer je so z nim rozmołwjał.
Što Was na nadawku wabi?
K. Korjeńk: W zašłosći su so zamołwići stajnje zaso z próstwu na mnje wobroćeli nadawk přewzać, a tuž to činju. Wosebita motiwacija za tym njetči, nadawk ma so spjelnić a wěsta nazhonitosć mi rozsud wolóža.
Na čo při wukonjenju nadawka nimo praweho ličenja najbóle dźiwaće?
K. Korjeńk: Najwažniše je, wobdźělnikam wólbny modus a wólbny porjad tak wujasnić, zo wědźa, što maja kak činić. Wólbny rozsud pak njewobwliwuju. A wězo dźiwam na to, zo sym swojemu nadawkej wotpowědnje zdrasćeny.
Je raz něšto dospołnje křiwje běžało?
K. Korjeńk: Wšěm něhdyšim sobučłonam wutrobny dźak za swědomite dźěło. A delegatam dźakuju za jara dobru wólbnu disciplinu. Njemějachmy dotal žane problemy a nadźijam so, zo tomu tež dale tak wostanje!
Na kotry podawk so w zwisku z tymle nadawkom najradšo dopominaće?
Pěstuja wusku zhromadnosć
Sobotu a njedźelu wotměja so w Slepjanskim Serbskim kulturnym centrumje jutrowne wiki. Lětuše su wosebite a mjeztym dwacete. Janek Wowčer je z hłownej zamołwitej Sylwiju Panošinej porěčał.
Maće lětsa nowosć w poskitku?
S. Panošina: Smy tróšku wobšěrniši program spřihotowali. Započnjemy sobotu z Witaj-pěstowarnju, popołdnju wustupja nimo spěwarkow Rowniske glosy prěni raz na wikach Slěpjanske gólicy. Njedźelny program wuhotuja Dźěćacy a młodźinski ansambl Slepo a chór Židźino, na čož so jara wjeselu. Dale dožiwja hosćo Slepjanski kwasny ćah a program dźěći hudźbneje šule.
Štó su Slěpjanske gólicy?
S. Panošina: To je skupina młodych žonow z regiona, kotrež wěnuja so předewšěm pěstowanju serbskich ludowych spěwow. Slěpjanske gólicy su cyle nowy cyłk, a tohodla jón wosebje poručam.
Što čaka na hosći nimo kultury?
Swětło a sćin wusko porno sebi
Žane 300 metrow wot so zdalenej stej we Worklecach twarjeni, kotrejuž najnowše stawizny njemóhli rozdźělniše być. Wobě takrjec symbolizujetej, kak móžetej swětło a sćin – tak rozdźělnej kaž stej – wusko porno sebi eksistować.
Po dźesać měsacach twarskeho časa chcedźa jutře Worklečansku sportownju po wobšěrnym ponowjenju za šulski a towarstwowy sport kaž tež za zjawne zarjadowanja přepodać. Runja gmejnskim radźićelam na jich zašłym posedźenju běch tón wječor tež ja zahorjeny, kak je so ćěłozwučowarnja, pochadźaca z přewrótoweho časa, na dobro změniła. Štóž změje w njej přichodnje šulski sport abo tam volleyball abo blidotenis hraje abo so z hinašej družinu sporta zaběra, móže dźakowny być, zo je gmejna tónle projekt derje dokónčiła.
Tež přitomnosć do wustajeńcy zapřijata
Serbski muzejowy podawk tohole lěta so bliži. Njedźelu wotewru w Budyskim Serbskim muzeju wustajeńcu „Pjeć lětstotkow – Serbja a reformacija“. Cordula Ratajczakowa je so z kuratorku Andreju Pawlikowej rozmołwjała.
Kak sće hobersku temu reformacije koncepcionelnje zwoprawdźili?
A. Pawlikowa: Jako zakład mějachmy wědomostne předdźěło skupiny awtorow pod nawodom superintendenta Jana Malinka. Na titulu je hižo widźeć, zo tworitej wustajeńca a publikacija „Pjeć lětstotkow – Serbja a reformacija“ cyłk. Kak pak temu w přehladce zwoprawdźiš, je druhe prašenje. Knjez Malink měješe ideju, naše rumnosće do temowych wobłukow ewangelskich fararjow, wučerjow a wosadow rozrjadować. Wjeršk je štwórta rumnosć, hdźež předstajimy drohoćinki – pomniki serbskeho pismowstwa. Wšako bě reformacija zdobom započatk serbskeho pismowstwa.
Što bě najwjetše wužadanje?
Dźiwadłowe hry wo nas za nas
Hač starosće wo dźěći, kotrež su snano wot prawicarjow wohrožene, hač wobraz wo ossijach-přěhračkach a wessijach-dobyćerjach abo Łužica jako drje woblubowana, ale hospodarsce słaba domizna – wšelakore běchu nastorki, wo kotrychž su přihladowarjo po serbskej premjerje krucha Olivera Bukowskeho „Za brězami“ minjenu sobotu w NSLDź diskutowali. Zo pohnuwa dźiwadłowa inscenacija k rozmyslowanju, je derje, a hdyž to hišće na zabawne wašnje čini – kaž w tym padźe –, ćim wjace ludźi wona docpěwa.
Hinak hač film w kinje je dźiwadło zhromadne dožiwjenje hrajerjow a přihladowarjow. A hdyž maćizna krucha k tomu hišće zhromadny swět a stawizny wotbłyšćuje – kaž tule pytanje łužiskeje swójby po přewróće za wuspěšnymi přežiwjenskimi strategijemi –, so poćah hišće bóle zesylni. Ći horjeka na jewišću powědaja nam deleka w křesłach wo něčim, štož su zdźěla sami dožiwili, a my wěmy, wo čo dźe – dźiwadłowa hra wo nas za nas, a to z našimi hrajerjemi. Što móžeš sej wjace přeć?
Serbska digitalna kolekcija w SLUB
Na hłownej zhromadźiznje Maćicy Serbskeje minjenu sobotu přednošowaše nawoda wotrjada Serbskeje centralneje bilioteki (SCB) a Serbskeho kulturneho archiwa (SKA) w Serbskim instituće Wito Bejmak wo digitalizaciji Maćičnych knihow. Cordula Ratajczakowa je so z informatikarjom rozmołwjała.
Kak daloko sće z digitalizowanjom archiwalijow w SCB a SKA?
W. Bejmak: Smy krótko do skónčenja wulkeho krajneho projekta digitalizacije. Je to zhromadny projekt ze Sakskej krajnej, statnej a uniwersitnej biblioteku Drježdźany (SLUB), kotryž płaći swobodny stat. W tym wobłuku digitalizowachmy 194 000 stron 1 500 ćišćanych eksemplarow a něhdźe dwěsćě rukopisow z 49 000 stronami. Smy spytali, cyłe historiske serbske pismowstwo wot 16. do 19. lětstotka našeho archiwa přez tónle program digitalizować dać.
Kak budźe wone internetnje přistupne?
Za dobru wěc so wšědnje hibać
Wot spočatka wuchadźenja Serbskich Nowin jako wječornik stara so Jan Šołta wo to, zo maja čitarjo w Kašecach swoju nowinu stajnje dypkownje w kašćiku. Spočatnje je Šołta tež hišće w Žuricach po puću był, hižo něšto lět pak so na Kašecy wobmjezuje. Wo jeho posłužbje je so Jan Kral z nim rozmołwjał.
Kak sće scyła k tomu přišoł, Serbske Nowiny roznošować?
J. Šołta: Mje je tehdy sobudźěłaćer rozšěrjenja nakładnistwa Feliks Haza narěčał, hač njeby to něšto za mnje było. Myslach sej, něšto móžeš tež za serbstwo činić, a přiwzach poskitk. Za to mi hnydom Žuricy sobu dowěrichu.
Kak sće to po puću?
J. Šołta: W lětnim času a při rjanym wjedrje jězdźu z kolesom. Při hubjenym wjedrje sym z awtom do Žuric jězdźił. Žuricy je potom znaty přewzał. W Kašecach nětko pěši roznošuju. To je dobra přičina, so hibać a něšto za strowotu činić. Mój kardiologa wuskutk toho tež zwěsća.
Maće zastupjerja za tón pad, zo njeje Wam móžno nowinu nosyć?
J. Šołta: Hdyž sym chory abo hinak zadźěwany, to moji swójbni nadawk přewozmu. W dowolowym času mje susodka zastupuje.
Doma we Łužicy so wukubłać dać
„Wukubłanske wuměnjenja su wuběrne. Nětko pobrachuja jenož wučomnicy.“ Wonej sadźe sy wčera na informaciskim dnju Budyskeho powołanskošulskeho centruma (BSZ) za hospodarstwo a techniku wospjet słyšał. Wšako zwuraznjatej dilemu: Poskitk je naročny, zajim młodych ludźi, rjemjeslniske powołanje wuknyć, je wobmjezowany, přejara wobmjezowany. Snano poćežuje toho abo tamneho předsudk, dokelž nima prawu předstawu wo wšelakich rjemjeslniskich powołanjach a wo wužiwanej technice w tych přemysłach.
