Nimo dalšich młodostnych je tež Nadine Młodźinkec z Rachlowa w swojej drasće napadnyła, kotruž bě sej wona za festiwalny wječor na farskim dworje w Chrósćicach zwoblěkała. Milenka Rječcyna je so z njej rozmołwjała.
Sće sej swojoraznu drastu zwoblěkała. Kak sće na to přišła?
N. Młodźinkec: Myslach sej, zo so na folklorny festiwal swoju serbsku drastu zwoblěkam. Potom pak wědźach, zo budźe jara ćopło. Tuž sym přemyslowała, kak móhła to sčinić, zo so tak zwoblěkam, zo móžu wobaj zajimaj kombinować. Tak sym sej bluzu ze swojeho dirndla wzała a so ju pod suknju woblekła. Potom sej myslach, zo to cool wupada. Mój cil běše, tradiciju z modernym zwjazać.
A kak sće to z włosami činiła?
N. Młodźinkec: Włosy sym sej do wěnčka pletła. To so mi wěčnje njeje radźiło. Tuž sym swoju mać wo pomoc prosyła. Smój potom banćiki w serbskich barbach do wěnčka pletłoj a hišće zeleny wěnčk přidałoj. Dohromady smój něhdźe štyri hodźiny trjebałoj wot ideje hač k tomu, zo je wěnčk kruće sedźał.
Móžeće sej předstajić, zo młode holcy a žony w tajkim outfiće na serbski swjedźeń du?
Zwjazk připowědźa skrótšenja srědkow za dobrowólnu słužbu. Milenka Rječcyna je so z Birgit Pietrobelli ze Syće za dźěło z dźěćimi a młodźinu KiJU w Biskopicach rozmołwjała.
Kak hódnoćiće jako zarjadowar dobrowólnych słužbow připowědźene postupowanje zwjazkoweho knježerstwa?
B. Pietrobelli: To rěka, zo budźe za tónle nadawk klětu, a to jenož wot septembra do decembra něhdźe štwórćina srědkow mjenje. Aktualnje je Zwjazk připowědźił srědki wot dotal 376 na 298 milionow eurow skrótšić. To rěka, zo změja nošerjo klětu 78 milionow eurow mjenje k dispoziciji. Za lěto 2025 je skrótšenje dalšich 30 milionow eurow připowědźene. Za to nimam słowa.
Što rěka „wot septembra do decembra“?
Pod hesłom „Witaj-koncert“ wuhotuja dohromady štyri skupiny zajutřišim, sobotu, hudźbny wječor při Miłočanskej skale. Bosćan Nawka je so ze zarjadowanje sobu organizowacym a sam nan nim hrajacym hudźbnikom Jakubom Čornakom rozmołwjał.
Knježe Čornako, što so za „Witaj-koncertom“ chowa?
J. Čornak: Zakładna, nic cyle njesebična myslička bě předstajić aktualnu tačel „Witaj“, kotruž sym lětsa jako „Jacke Schwarz“ wudał, a to po móžnosći w po-dobnej wobsadce, kajkaž ju nahra, potajkim zhromadnje z band. A snano je koncert takrjec ze symjenjom za nowy openair-festiwal, kotryž kóždolětnje při skale wuhotujemy, rady ze susodnymi słowjanskimi skupinami. Rozhladuju so hižo za móžnymi partnerami.
Raz festiwala wšako hižo lětsa změjeće: Live-hudźba pod hołym njebjom, stanowanišćo a dosć dołho trajacy program. Kak sće skupiny wubrali?
Wot zašłeho pjatka hač do tuteje njedźele wotměwa Serbske šulske towarstwo (SŠT) rěčne a prózdninske lěhwo we Wodowych Hendrichecach. Milenka Rječcyna je so z nawodnicu Marlis Młynkowej rozmołwjała.
Kelko dźěći je so lětsa přizjewiło?
M. Młynkowa: Přizjewiło je so lětsa 90 dźĕći a wone su so wšitke sobu na puć podali. W cyłku mamy a změjemy tež klětu sto městnow. Tale ličba je so w zašłych lětach jako dobra wopokazała.
Zwotkel dźěći přichadźeja?
M. Młynkowa: Mjez nimi su šulerjo bywšeho 4. do 7. lětnika. Woni chodźachu do zakładneje šule Ralbicy, Worklecy, Radwor, Chrósćicy a Pančicy-Kukow kaž tež do wyšeje šule Radwor, Worklecy, Ralbicy a do Budyskeho Serbskeho gymnazija.
Hłowne ćežišćo poskitka je, přidatny serbski rěčny rum wutworić. Kotry rěčny niwow dźěći maja?
M. Młynkowa: Wjetšina dźěći rěči na maćernorěčnym niwowje. Mjez nimi pak su tež serbšćinu wuknjacy. Rěčimy serbsce, tež hdyž tu a tam němsku wotmołwu abo prašenje słyšimy. Štož mje jara wjeseli je, zo dźěći z Radworja samozrozumliwje serbsce rěča.
Što wšitko planujeće?
Wot 24. julija hač do 8. awgusta podadźa so serbscy młodostni na swětowe zetkanje młodźiny w Lissabonje. Maximilian Gruber je so z dušepastyrjom młodźiny, fararjom Gabrišom Nawku, wo tym rozmołwjał.
Kak su so serbscy młodostni na wjeršk swětoweho zetkanja přihotowali?
G. Nawka: Na putnikowanju dekanatneje młodźiny w Róžeńće, njedźelu 4. junija, su so putnicy po Božej mši w gmejnskich rumnosćach zetkali, zo bychu wot referentki dušepastyrstwa, Lucije Škodźineje, dóstali přehlad wo wotběhu putnikowanja. Z pomocu PowerPoint-prezentacije rozkładowaše wona wobšěrnje, što měli při pakowanju nachribjetnika wobkedźbować a što njeměli zabyć. Tež wšelake prawidła so rozjimachu, kotrež mějachu sebi młodostni za jězbu z busom zašćěpić. Njejedna so wšak wo někajki wulět z wopytom w zapadnych krajach Europy abo zo chcychu skónčnje raz Atlantik widźeć, ale jedna so wo putnisku jězbu, na kotrejž so młodostni mjez sobu we wěrje skruća a pohonjuja, zo bychu z pomocu dobrych počinkow za přichod prawe sebjewědomje wuwiwać móhli.
Clemens Jurk je sobotu a njedźelu za čas folklorneho festiwala powabne sceny filmował. Milenka Rječcyna je so ze serbskim filmowcom z Berlina rozmołwjała.
Što je Wam w pomjatku wostało?
C. Jurk: Na jednym boku běštej to napinacej dnjej, na druhim pak je nam filmowanje wulke wjeselo wobradźało. Přez kameru hladajo je napadnyło, kak rjenje wupyšene su Chrósćicy byli. A mi je so atmosfera na programach jara lubiła. Pólska skupina Legnica je so mi do pomjatka zašćěpiła, předewšěm stila jich rejow a barbow drasty dla.
Sće sam filmował?
C. Jurk: Ně, smy byli mały team, w cyłku smy byli třo. Mój bratr Benjamin je so wo naše derjeměće starał, předewšěm wo pitnu wodu. Mój towarš Sebastian Evans, je ze swojej trutu wyše Chrósćic lećał a wot tam motiwy zapopadnył. Tak je na wobrazach swjedźenski ćah widźeć a tež, kak so na dworach wšitko na nawal hosći přihotuje. Wón ma tak mjenowany jězbnu dowolnosć za wodźenje truty. Sam sym so wo wobrazy na zemi starał a z digitalnej 35 milimeterskej filmowej kameru wjerćał.
Što běše Waš poprawny nadawk?
Na festiwalnej njedźeli prezentuja so łužiske skupiny na wulkim jewišću pod Fulkec hórku. Maximilian Gruber je so ze zamołwitej za program, Janu Pětrowej, krótko do spočatka festiwala rozmołwjał.
Pod kotrej temu prezentuja so tudyše skupiny lětsa?
Jana Pětrowa: Za lětušu temu smy sebi serbski kwas wuzwolili. Skupiny su so, kóžda na swoje wašnje, z temu rozestajili a nam jeje specifiki předstajeja. Při tym směće so wosebje na Wudworski folklorny ansambl wjeselić, kotryž předstaja lětsa, po dołhej přestawce zaso, serbski kwasny ćah rejujo na jewišću. Wězo su so tež druhe skupiny intensiwnje z temu rozestajili a tuž směće so na pisany kwasny potpurij wjeselić.
Na kajke nowosće smědźa so wopytowarjo lětsa wjeselić?
Partnerojo projekta UNESCO 5 su so wčera w Mužakowje zetkali. Tež Clemens Škoda, referent Domowiny za kulturne naležnosće a wukraj, je so wobdźělił. Milan Pawlik je so z nim rozmołwjał.
Móžeće našim čitarjam skrótka projekt UNESCO 5 rozłožić?
C. Škoda: Projektej přisłušeja biosferowej rezerwataj Błóta a Hornjołužiska hola a haty, swětowe namrěwstwo Mužakowski park, globalny geopark Mužakowski zahork a imaterielne kulturne herbstwo Serbow. Zasadnje měri so tutón projekt na to, partnerow, kotřiž chcedźa za Łužicu a jeje bohatosć wabić, hromadu wjesć. Wšitkich tutych zwjazuje wězo słowo „herbstwo“.
Je Domowina jenička zastupjerka Serbow w kruhu UNESCO 5?
Ratarjo maja stajnje z chabłacymi wikami kaž tež z wjedrowymi wobstejnosćemi wobchadźeć. Wo aktualnym połoženju je so Bianka Šeferowa z předsydu regionalneho burskeho zwjazka Budyšin-Kamjenc Stefanom Triebsom rozmołwjała.
Kajka je tuchwilu situacija na łužiskich honach?
S. Triebs: Po horcych temperaturach ze suchej periodu bjez spadkow bě dešć jara spomóžny. Rostliny móža so nětko dale derje wuwić. Tež trawa móže nětko zaso rosć. Po prěnim syćenju trawy za silažu bě dešć nětko trěbny, tak zo móžemy druhi raz žnjeć. Do dešća je strach hrozył, zo łuki horcoty dla spala.
Tučasnje su płaćizny za mlokowe wudźěłki w kupnicach zaso trochu niše. Su so tež płaćizny mloka znižili, kotrež ratarjo předźěłarjam poskića?
S. Triebs: Njeje žanoho direktneho zwiska mjez płaćiznami za surowizny a inflaciju. Mjeztym pak zwěsćamy, zo płaćizny w kupnicach spaduja a wikowarjo z rabatami wo kupcow wabja.
Kajke su płaćizny za wudźěłki ratarjow na wikach?
Nimo Budyšina a Chrósćic je delnjołužiska wjes Hochoza (Drachhausen) kruty wobstatk mjezynarodneho festiwala Łužica. Maximilian Gruber je so ze zamołwitym na městnje, Tobiasom Ungerom, rozmołwjał.
Kak přihotuje so wjes Hochoza po štyrjoch lětach přestawki lětsa na festiwal?
T. Unger: Wot decembra hižo přihotujemy so na wjeršk festiwala we wsy. Kóždy měsac organizowachmy přihotowanske zetkanja, w kotrychž smy zašłe festiwale reflektowali a přemyslowali, kak móhli lětsa postupować. Dwory we wsy smy w dalokej měrje reaktiwěrowali. Při planowanjach smy so na znaty koncept zašłych lět złožowali. Wotběhi njejsu so we hłownym změnili – smy dobreje nadźije na lětuši festiwal!
W kotrej měry so delnjołužiske wosebitosće do programa zatwarja?