Choćebuz/Budyšin (SN/bn). „Kultur[Tagebau]Landschaft“ je titul noweje knihi, kotraž bu minjenu wutoru w Choćebuskim Krajnym muzeju za moderne wuměłstwo a wčera w Budyskej Smolerjec kniharni premjernje předstajena. W Berlinskim nakładnistwje L&H Verlag wušła publikacija je zběrka wědomostnych nastawkow dohromady 19 awtorkow a awtorow rozdźělnych fachowych wobłukow, wobswětlowaca stawizny wudobywanja brunicy we Łužicy a sćěhi toho za přirodu a wobydlerjow kaž tež perspektiwy za čas po zakónčenju hórnistwa w rewěrje. „Zaměr knihi je w prěnim rjedźe nastorčić diskusiju. Tohodla bě awtoram nadawk, spisać jakne teksty, kotrež drje wědomostnemu narokej wotpowěduja, ale so přiwšěm lochce čitać hodźa“, ko-wudawaćel Markus Otto w Budyšinje podšmórny. Knihu sobu wudawaca Heidi Pinkepank doda: „Hladajo na tónle wotmysł smy na to dźiwali, přesuche artikle wobeńć a nastupajo wuhotowanje wjele fotografijow – wulki dźak na tym městnje Maximilianej Hoffmanej – zapřijeć.
Před dlěšim časom rozmołwjach so z wučerjom za cuze rěče mjez druhim wo Serbach a jich boju wo zachowanje swojeje rěče a kultury. Při tym pokaza wón dosć ambiwalentne nastajenje: Na jednej stronje připóznawaše prócowanja Serbow, swoju kulturu zakitować a folkloru kaž tež nałožki dale pěstować. Na tamnej stronje pak zastupowaše měnjenje, zo nima serbšćina žadyn přichod a zo by so na swěće najlěpje scyła jenož jedna rěč rěčała. Wšitko druhe wšak jenož k njetrjebawšim njedorozumjenjam mjez ludźimi wjedźe. Kajke to spodźiwne słowa z erta wučerja za cuze rěče!
Tajki a hinaši jazz, ukrainski pop, minimal music, akordeonowe zynki na nanajwyšim niwowje, hiphop, ludowa hudźba, rědke kompozicije za smyčkarjow, spoken word, akustiski punk a hudźbno-literarny wječor – prěnja „Kulturna zahroda“ Serbskeho ludoweho ansambla wotbłyšćowaše wuměłski spektrum, kajkiž tak kompaktnje dotal najskerje nihdy w Budyšinje dožiwić njebě. Snano samo překompaktnje – nimale cyły junij předstajichu so pod Röhrscheidtowej baštu stajnje wot srjedy hač do soboty najwšelakoriši hudźbnicy, poeća-performerojo, spěwarjo a dźiwadźelnica –, runje wotydźenju wosta tu a tam tójšto městnow njewobsadźenych. To wšak ničo wo kwaliće jednotliwych programow njewupraja. Nawopak, wosebje snadnje wopytane wukopachu so jako bjezmała intimne wjerški, na kotryž wopytowarjo zawěsće přespěšnje njepozabudu.
Na prašenje, što zwostanje z toho, štož je w powójnskim času hač do přewrótoweje doby było, njehodźi so lochce zrozumliwa wotmołwa nadeńć. Što pak, hdyž sy sam we wonym času dźěłał? Je wšitko wopak było, ničo hódne? Přećiwo tajkemu zhladowanju so raznje wobaram, tež w mjenje swojich rowjenkow. A to runje na dnju 75. róčnicy wuchadźenja prěnjeho wudaća Noweje doby.
Wěm, zo budźe so za połsta lět hinak sudźić, wo našich skutkach a mojedla njeskutkach. Ale po kotrych měritkach?
Nowa doba, wot 1947 hač do kónca 1990 serbska nowina za Hornich Serbow, bě, telko je jasnje, stołp serbskeje publicistiki a nochcyjo ale bóle chcyjo maćerka slědnych serbskich publikacijow, kaž su to Nowy Casnik, Rozhlad abo Płomjo.
Rěčna mnohotnosć Słowjanow a druhich regionalnych kulturow po cyłej Europje ma so k skrućenju demokratiskeje ciwilneje towaršnosće a Europskeje unije kultiwěrować.
Brüssel/Drježdźany/Budyšin (SN/MiR). Z přikładom za druhe regiony ma so stać Lusatia Glow w třikrajowym róžku Łužicy. Mjezy přesahaca kulturelna kontinuita po Europje ma so k pohłubšenju transnacionalneje zwjazanosće wuwić.