Jónkrótna drohoćinka w Praze
„Z Pólskej’ hłódnaj wjelkaj dwaj k nam so zaběžałoj staj.“ – Marko Smoler
Tole stej wjelkaj před 120 lětami w serbskej dźěćacej knižce „Wobrazki za pěkne dźěći“ z hrónčkom redaktora Serbskich Nowin Marka Smolerja. Wón je 1897 štyri tajke dźěćace knihi zeserbšćił, wužiwajo najskerje němske wobrazowe předłohi, a bjez lěta a městna w ćišću wudał. Dalše běchu „Pěknych dźěći wjesele“, „Šešerjawka a jeje towarški“ a „Šešerjačk a druhe rawski“. Mjenowane „Wobrazki za pěkne dźěći“ Serbska centralna biblioteka nima, jenički eksemplar chowaja w Praskej Hórnikowej knihowni. Blak horjeka je škoda přez wulku wodu w lěće 2002. Knižku bě woda dosćahnyła, ale ze zamróženjom su ju wuchowali a dyrbja ju nětk ze sakskimi pjenjezami restawrować. Franc Šěn
Kwasna hosćina z domoródnymi ptačkami
1 módrawka (Blaumeise)
2 pikotač (Kleiber)
3 wulka sykorka (Kohlmeise)
4 ročk (Rotkehlchen)
5 lěsna wiwka (Waldkauz)
6 kwićel (Wacholderdrossel)
7 dypornak (Buntspecht)
8 wrobl (Haussperling)
9 škrěkawa (Eichelhäher)
10 sroka (Elster)
11 hawron (Saatkrähe)
12 pólny wrobl (Spatz)
13 škórc (Star)
14 zelena wopuška (Grünfink)
15 kós (Amsel)
16 šćihlica (Stieglitz)
Kóžde lěto zas swjećimy w Serbach ptači kwas. To drje je rjana tradicija a ma za ptački přiwšěm wužitny pozadk. Zo přebywa w zymje dosć ptačkow najwšelakorišich družin we Łužicy, je wšěm tym wědome, kotřiž z wotewrjenymaj wušomaj a wočomaj po přirodźe kroča. Tón abo tamny wuhlada fifolaki samo na swojej zahrodźe, hdźež je w zymje picuje.
Mnozy ludźo běchu zašłe dny po puću, zo bychu ptački ličili. Kóžde lěto přirodoškitarjo k tomu namołwjeja. Zajimcy ličachu ptački kóždeje družiny, kotrež w běhu jedneje hodźiny nadeńdźechu. Tak dóstachu fachowcy přehlad, kak bě so lońše suche lěćo z mało spadkami wuskutkowało.
Styki do beninskeho Ouidaha nawjazali
Němska spěchuje młodostnych
Gmejna Njebjelčicy wudźeržuje styki do wjacorych krajow, mjez druhim tež do Afriki. Loni stej so wotměłoj zetkani delegacijow, w Njebjelčicach a w afriskim Beninje.
W nowembru wopyta delegacija Afričanow z Benina Njebjelčicy. W rozmołwach z wobydlerjemi, w towarstwach a zawodach dźěše wo to nawjazać woběmaj bokomaj tyjace styki. Zakład wšeho su trajne zwiski, kotrež Njebjelčicy do Benina, wosebje jeho kralowskej majestosći Mauricej princej Bokpe Allada (dźensa kral w Ouidah), wudźeržuje.
Mjeztym staj Njebjelčanski wjesnjanosta Tomaš Čornak a Ouidahska měšćanostka Clotaire Celestine Adjanohoun zrěčenje wo komunalnym partnerstwje podpisałoj. Projekt je po wjetšinje spěchowany ze srědkow zwjazkoweho nutřkowneho ministerstwa. Tež Sakska ideje podpěruje. Dalše pjenjezy su ze srědkow priwatnych zajimcow. Załožba Fondation Dah Bokpe, kotrejež prezident kral Bokpe je, skutkuje jako zwjazowaca a poradźowaca institucija.
Wjesela so na ptači kwas
Nětko je skónčnje tak daloko. Dźěći ptači kwas swjeća. Tež w Trjebinskej pěstowarni ,,Słónčina“ nałožk wjele lět pěstuja. Hižo starši dźensnišeje generacije běchu w pěstowarni na samsnym městnje ptači kwas swjećili. Wšako serbske korjenje přez lětstotki wjesne žiwjenje postajeja. Tež pěstowarnja ma dwurěčny napis. Nimo toho dóstachu jeje chowancy wot Ludoweho nakładnistwa Domowina nowowuhotowanu mapu ze serbskimi nałožkami, ke kotrymž wězo ptači kwas słuša. Pěstujo tule tradiciju pokazuja dźěći na serbskosć Trjebina. Kaž zastupowaca nawodnica kubłanišća zdźěli, chcychu dźěći lětsa na swjedźenju prěnje štyri štučki znateje ptačokwasneje pěsnički serbsce zaspěwać. Kaž we wšěch tamnych łužiskich pěstowarnjach su dźěći a kubłarjo rumnosće rjenje wupyšili a wězo ptački picowali. Kulinarisce su na swojim dźensnišim „kwasu“ w pěstowarni kwasnu taflu z ,,wroblikowej snědanju“ zahajili. Připołdnju sydaše ,,łastojčkowe hnězdo“ a popołdnju smědźachu sej dźěći ,,sykorkowe rynki“ zesłodźeć dać. Jako dźak dóstachu Trjebinske dźěći hišće ekstra ,,ptaču picu“.
W Ćisku hižo camprowali
Sioux tepi bozanku
Karla: Kak je poprawom k tomu dóšło, zo na jolce sobu činiš? To je pola nas kaž tradicija. Leandra: A čehodla? Naš nan, moja sotra a mój bratr tež sobu činja. Mam wjeselo při tym. Karla: Kelko króć sće za program zwučowali? Mějachmy w januaru trójce probu, přeco wutoru wot 17 do 18 hodź. Karla: Kelko dźěći sobu činja? To je kóžde lěto hinak. Ale lětsa běchmy šěsnaćo. Leandra: Je to wjele dźěła? Poprawom nic. Karla: Kajke je to začuće, před telko ludźimi stać? Sym jara horda, dokelž jara rady sobu činju. Leandra: Što potom, hdyž maš hłownu rólu a sy tón jolka-dźeń chora? To so hišće stało njeje, ale by jara škoda było. Karla: Skutkuješ sobu, dokelž maš na tym wjeselo, abo nuzuje će něchtó k tomu? Ja sej jara česću, zo sym NuPraKo-dźěćo. Činju to z wotewrjenej wutrobu. Leandra: Štó je poprawom waš nawoda. Michał Cyž. Karla: Hdy sy poprawom z jolku započała? Nětko sym štwórty raz pódla była. Karla: Sy do programa jara napjata? Lětsa je mje chětro brjuch bolał. Na zbožo sym kusk něšto k jědźi dóstała – kisykał z pomazku.
Serbska hudźba tež na tamnym boku swěta inspiruje
Shelley Spencer – komponistka ze serbskimi korjenjemi w Awstralskej
Před měsacami bě sej młoda Awstralčanka Shelley Spencer druhe a třeće městno na mjezynarodnym kompozitoriskim wubědźowanju w Awstralskej zawěsćiła, a to před hudźbutwórcami z Ameriki, Awstralskeje, Wulkeje Britaniskeje a Nowoseelandskeje. Wobdźělnicy móžachu mjez štyrjomi žanrami wolić: Běchu to balada, cyrkwinska hudźba, pochod abo techniska twórba za brassband (dujersku kapału).
Korlu Awgusta Kocora sej spřistupniła
Shelley jako ewangelska wěriwa žona předstaja w swojej techniskej twórbje žiwjenje krala Saula. Z njej zdoby sej druhe městno z Robertom Simsom, bywšim trompetarjom Melbournskeho sinfoniskeho orchestra. Třeće městno zaruči sej Shelley ze swojej cyrkwinskej twórbu „A Wendish Prayer“. Zakład bě jej modlitwa, kotruž modlachu so serbscy wupućowarjo, prjedy hač Němsku do směra na Awstralsku wopušćichu: „Božo, daj, zo docpějemy před wšěmi strachami zachowani brjohi našej’ nadźije!“ – „God grant that we, protected from all dangers, reach the shores of our hope.“
Łužiska moda něhdy a dźensa – na swójbnym popołdnju sej ...
Z wustajeńcu SORBIAN STREET STYLE a dalšimi prezentacijemi tematizuje Serbski muzej Budyšin narodnu drastu a modu.
W Budyskim Serbskim muzeju intensiwniša zaběra z narodnej a tohorunja modernej drastu tuchwilu wulki wothłós žněje. Wustajeńca „SORBIAN STREET STYLE“ němskich, serbskich kaž dalšich zajimcow přiwabja. Z wulkim wuspěchom přewjedźechu tam njedźelu, 12. januara, swójbne popołdnjo, na kotrymž poskićachu nimo wodźenjow po wustajeńcy w serbskej a němskej rěči tež historisku drastowu pokazku kaž tohorunja prezentaciju łužiskeje a serbskeje mody něhdy a dźensa.
Systematisce na wšě lětdźesatki wuwića po Druhej swětowej wójnje złožowaše so dohlad do wašnja drasćenja žonow a holičow. Nimale kóžda z lětnych dekadow měješe swoje wosebite kajkosće.
Chór Meja z jubilejom
Najstarše serbske spěwne towarstwo wobsteji 125 lět
Najstarši hišće wobstejacy serbski spěwny cyłk, Radworski chór Meja, swjeći lětsa 125. narodniny. Wučer, hudźbnik a spisowaćel-fejetonist Jurij Słodeńk załoži ćěleso 18. januara 1895 jako towarstwo a sta so z jeho prěnim dirigentom, prěni předsyda bu ratar a předsyda gmejny Jan Hantuš.
Kak jara sej dźensniši čłonojo załožićela česća, wo tym swědči po nim pomjenowany towarstwowy a zdobom probowa rumnosć w něhdyšej Radworskej filiali lutowarnje runje tak kaž zaplećenje jeho sadźbow do programow chóra. A samozrozumliwje bě Słodeńk tež na swjedźenskim koncerće spočatk toho lěta stajnje prezentny, hač na po blidach rozdźělenych portretowych fotach abo w słowach dźensnišeje předsydki spěwneho cyłka Angeliki Häneltoweje.
Slědy wosom dirigentow
Dokumentuja mnohotnosć narodneje drasty
Towarstwo Kólesko zachowuje w Slepjanskej wosadźe wědu za přichod
Jara swjedźensce skutkuje narodna drasta za swjatkownu njedźelu Slepjanskeje wosady. Čorne płatowe suknje, wołmjane suknje a běłe rubiška su markantne za nju. Runje tajku narodnu drastu woblečene spěwachu žony towarstwa Kólesko loni swjatki njedźelu w Slepjanskej cyrkwi. Je to jedna z wjac hač dwaceći 20 wšelakich wariantow cyrkwinskeje drasty w kónčinje. „Žadyn druhi wobłuk w Slepjanskej kónčnje njeje tak mnohotny kaž cyrkwinska a žarowanska narodna drasta. Žony su je z wulkej prócu hladali a zachowali. Kemši su so stajnje wupikali“, powěda Elvira Rathner, sobuzałožerka Kóleska. „Hač do lěta 1945 běchu žony hišće prawidłownje w narodnej drasće chodźili.“
