Rentnar a što potom – wuměnkarsku swobodu wužiwać abo wužadanje přiwzać (16)

Někotři njemóža so tohole časa dočakać, tamni zaso nochcedźa scyła na njón myslić – na zastup do renty. Kajke maja wuměnkarjo wjesela abo starosće, to ze seriju „Rentnar a što potom?“ bliže wobswětlamy.

Wjesołe a čiłe žiwjenje wjesneje dźěćiny sy móhł hišće před měsacom na zalodźenym kupowym haće we Worklecach wobkedźbować. Lědma někomu napadny zboka hata za wulkimaj dubomaj starši muž, kiž je so z dźěćimi sobu wjeselił a rjany, skićacy so napohlad trajnje zwobraznił.

Bě to před 80 lětami we Worklecach rodźeny hobbyjowy moler Beno Šram. W myslach zhladowaše tež wón na swoje dźěćatstwo, kak měješe tehdy z druhimi wjesnymi dźěćimi pod njepřirunujomnje ćežkimi wuměnjenjemi za čas suroweje Druheje swětoweje wójny na samsnym městnje swoje wjeselo.

Njewšědne nowinki rozšěrjeja so po Łužicy kaž z wětřikom. Tak tež ta, zo maja wotnětka w Budyskim Serbskim muzeju pjeć wosebitych přewodnikow. Wone pak nječakaja při durjach muzeja na wopytowarjow. Ně, dźěći wubudźeja je z jeničkim stłóčenjom na kneflk smartphona. Tež starši změja na wodźenju swoje wjeselo. Wšako je wuhotowanje noweho awdiopřewodnika „Nastajej wuši!“ tak powabliwe, zo njemóžeš so jemu hižo wuwinyć. Žortne su tež t-shirty, z wobrazom přewodnikow, kotrež móža sej zajimcy při kasy kupić. Sobudźěłaćerjo muzeja so nadźijeja, zo wužiwaja wosebje jutry a potom wšón dalši čas předewšěm šulerjo zakładnošulskeje staroby składnosć, rozhladować so po muzeju. Wodźenje móže sej kóždy po swójskim słodźe sam zestajeć, a to ze smartphonom, kotryž móža sej wokoło šije pójsnyć, a ze słuchatkami na wušomaj. Po stłóčenju kneflka ma wopytowar rozsudźić, hač sej drohoćinki w serbskej, němskej abo jendźelskej rěči wotkryje. Za jendźelšćinu je nawodnica muzeja Christina Boguszowa zdobyła přełožowarku Geraldinu Schuckelt a maćernorěčnych rěčnikow.

Martin Louka a Milan Hrabal pohnuwataj ćichi pjatk ludźi wšelakeho nastajenja, z potajnstwom wěry so rozestajeć

Zyma drje njeje, ale pochmurjene njebjo da ćěło huškać. Sněh pokrywa puć na horu, kotryž wjedźe k Jězusowemu rowej. Njejsym pak w Romje, hdźež je rědki sněh ludźi lětsa překwapił, abo w Jerusalemje, ale w nam njedalokim ­Jiřetínje pod Jedlovou, w susodnej Čěskej. Tež tam maja křižowy puć, kotryž wjedźe k rowej, kotryž nam Jězusowe ćerpjenje zbliža.

Po puću ze mnu je čěski basnik a přećel Serbow Milan Hrabal. Byrnjež kćeny njebył, zwjazuje jeho a swójbu zwisk z Křižowej horu, kotraž cyły, při stopje hory Jedlova ležacy Jiřetín a jeho domjacy, njedaloki Varnsdorf přesahuje. „Ně­hdy, jako běchu naju dźěći małe, smy z přećelom a jeho synom kóžde lěto patoržicu na horu pućowali a row Jězusa wopytali. Po tym smy zwěrjatam wobradźili. Dožiwjenja to, kotrež su nam wotwisnosć mjez čłowjekom a přirodu zbližili“, Hrabal powěda, „hižo tehdy je so nam wuwědomiła wosebita atmosfera, kotruž tudyši křižowy puć wuprudźa.“