Moja swojorazna matura
23. junija před 50 lětami mi kardinal Bengsch přepoda kónčne wuswědčenje Biskopskeho seminara w Schöneiche pola Berlina. Z tym smědźach so po ekskluziwnym štyrilětnym kubłanju na katolskej šuli na studij teologije do Erfurta podać, z opciju, zo so z měšnikom stanu. Alternatiwy k studijej teologije a k wukubłanju jako duchowny pak z wotzamknjenjom šule w Schöneiche w Němskej demokratiskej republice (NDR) njemějach, dokelž wona tute kubłanje njepřipóznawaše. A po twarje murje 1961 w Berlinje njebě hižo móžno z wuswědčenjom cyrkwinskeho kubłanišća do zapada ćeknyć a tam něšto druhe studować abo wuknyć; na zapadźe wšak Schöneichenske wotzamknjenje jako maturu připóznawachu. Hačkuli sym potajkim 1968 naročnu maturitnu kwalifikaciju docpěł, běch w NDR dale jeničce absolwent 8. lětnika SPWŠ Worklecy. Biskopja a stat njejsu a snadź docyła nochcychu ze załoženjom seminara 1953 w Schöneiche žane dalše puće powołanskeho wuwića młodym mužam wotewrić, kotřiž so w běhu wukubłanja abo pozdźišo z powołanjom duchowneho z teje abo tamneje přičiny rozžohnowachu.
Prapremjera na dwojich pišćelach w tachantskej cyrkwi
Mjez tójšto wjerškami lětušeho Łužiskeho hudźbneho lěća zbudźi koncert 28. pražnika w Budyskej tachantskej cyrkwi wosebity zajim publikuma. Wjace hač 200 wopytowarjow bě wćipnych na prapremjeru twórby „Měrowa modlitwa – Triptychon za dwoje wulke pišćele“. Tuchwilu tež jako organist w klóštrje Marijinej hwězdźe skutkowacy Budyski komponist Feliks Brojer bě ju w nadawku za rjad spisał.
Na pišćelowym nyšporje pod hesłom „Daj nam měr“ předstajištaj cyrkwinski hudźbny direktor Friedemann Böhme z Budyšina w katolskim dźělu cyrkwje a w ewangelskim dźělu w Lipsku studowacy, mjeztym hižo časćišo wuznamjenjeny Johannes Krahl z Dobranec na instrumenće twornje Eule nimo prapremjery dalše kompozicije za dwoje pišćele.
Basnje rusce
Tworjenje serbskich literatow je za němskich a wukrajnych čitarjow kaž tež za lubowarjow lyriki wosebje zajimawe. Swjedźenje serbskeje poezije su tohorunja k tomu přinošowali, zo wuńdźechu přełožene twórby serbskich basnikow jako antologije we wjacorych słowjanskich rěčach kaž tež w němčinje.
ČORNY HALŠTROW
Peter Huckauf
kak mam do rjadu přińć
z lodom kotryž pławi
z bolosćemi winowaty k wutrajnosći
žabra su zranjene
kak mam do rjadu přińć
njeje pruda
za črjódu rybow
čujo kak minje so pjerchot
ptačk bjez pychi
kotryž so ženje hižo njewróći
radšo narunam
ćěkawe łopjeno w prućinje
kak dyrbju do rjadu přińć
njeje pruda
dale a bolostniše
ptače črjódy zańdu
a nuza so we wutrajnosći pospytać
kak mam do rjadu přińć
z dalokimi trabantami
jedne łopješko čuje so přiwuzne
ze swětnišćom
kak mam do rjadu přińć
w tutym hołku
z lodu ból a zranjene žabra
chójna so dźerži swobodna
za poslednju črjódu rybow
ptački su hižo pokorne
poněčim womjelkuja
kak dale do rjadu přińć
w tutym njesćerpnym času
zacpěty
wjednik bjez wójska
z přepjatymi zaměrami
(wujimk – přełožił Benedikt Dyrlich)
Saksko-pólske zetkanje
Z wulkej spěšnosću po jězoru smalić
Prěnja łužiska wakeboardowa a wodoskijowa připrawa pola Brězowki skići krasne wočerstwjenje
Ze Slepoho do směra na Trjebin jěducy dóstanješ so k Brězowskemu jězorej. Tón je něhdźe kilometraj dołhi a 500 metrow šěroki. Wot lěta 2014 maja tam prěnju łužisku wakeboardowu a wodoskijowu připrawu. Hižo wotdaloka spóznawaš swojorazne krosno, wupadace kaž wulki kran. Wunamakał je připrawu, z kotrejž móžeš so z wakeboardami a wodoskijemi po jězoru znošować, 1931 rodźeny Bruno Rixen z Kiela. Němski inženjer je jako wunamakar a předewzaćel prototyp wodoskijoweho lifta wuwił a jón tež dale zwičnja. Tež dźensa so 87lětny runja wosomlětnym dźěćom z pomocu wocloweho, Rixenoweho powjaza we wětřiku na wakeboard šwiknje. Cyłkownje je jich po cyłej Němskej něhdźe 80 tajkich připrawow. Při wakeboardingu – tu maš noze na desku připasanu – a wodoskiju so holcy a hólcy, žony a mužojo z Rixenowej powjazowej liftowej připrawu po wodźe ćahnyć dadźa, při čimž docpěwaja spěšnosć hač do 45 kilometrow na hodźinu.
Dopomnjenki na wodowy sport w Pěskečanskej jamje
Tež jako wuměnkar wěnuje swój čas socialnemu dźěłu
Rentnar a što potom – wuměnkarsku swobodu wužiwać abo wužadanje přiwzać (18)
Někotři njemóža so tohole časa dočakać, tamni zaso nochcedźa scyła na njón myslić – na zastup do renty. Kajke maja wuměnkarjo wjesela abo starosće, to ze seriju „Rentnar a što potom?“ bliže wobswětlamy.
Minjeny tydźeń pjatk sy móhł na Fichtowej w Kamjencu wobkedźbować, zo je tam dwaceći dźěći z busa z běłoruskej awtowej značku wulězło. Hólcy a holcy w starobje wosom do štyrnaće lět po něšto wjac hač 1 800 kilometrow dołhej jězbje so njewěsće rozhladowachu, njewědźo, što na nich čaka. Tola jich zhladowanje bu hnydom přećelniše, jako jich muž w zrališej starobje přećelnje serbsce a w tróšku kopolatej rušćinje witaše.
Harfenistka tež we filmomaj hrała
„W słowje hudźba wšitko leži, štož čłowjeka dobreho a zbožowneho čini.“
„Jako sym 14. januara 1928 w Budyšinje na swět přišła, běše jusk nad mojim zjewjenjom wšo druhe hač wichorojty. Hižo dołho pěstowana nadźija w Cofec domje za hólcom so njespjelni. Zaso běše to jenož holca. Kaž so powěda, běch jara małuška a wšitcy sej myslachu, zo njepřežiwju. Baba, kotraž k nam wšědnje do domu chodźeše, so přeco prašeše ‚Je wona hišće žiwa?‘ – Haj, sym přežiwiła!“
„Z małymi smyčkami tójšto polěpšić“
W biosferowym rezerwaće Hornjołužiska hola a haty zmóžnja zaso wuše zwiski Sprjewje z łučinowym lěsom
Hišće ćeče Sprjewja za Lemišowom w přez čłowjeka před nimale 90 lětami zrunanym rěčnišću. „Regulowanje Sprjewje“ sta so spočatk 1930tych lět. Spušćadła a dnowne prohi běchu zatwarili, zo bychu spěšnosć rěki wobwliwowali. Z tym pak njeje so woda hižo do dotal prawidłownje powodźenych wobłukow přimjezowaneho łučinoweho lěsa dóstała. A dokelž běchu přirodnje so wijacu rěku z jeje pěsčišćemi a podmlětymi korjenjemi štomow wotstronili, zničichu njerkanišća a žiwjenski rum rybow a druhich wódnych žiwochow. „Wotrěznjene“ wotrězki pak mnohe lětdźesatki přetrachu a su zdźěla dźensa hišće z dróhi widźeć. Stare promjenja ležachu hłownje na arealu Dubjanskeho wojerskeho zwučowanišća, sahaceho mjez Lemišowom a Nowej Wsu přez Sprjewju.
Kozy hladać je idylka – čłowjek wostaja starosće za sobu a ...
Pomorcy běchu a su dale wjes, w kotrejž hraja wosebite žiwjenske nastajenja wažnu rólu
Wabjenje za dobrowólne ekologiske lěto „při kozach a twarožku“ na wozu Pomorčanskeho předewzaća Ekologiske ratarjenje (Ökolandbau) skedźbnja na rědku spartu skotarstwa. Někotre šlebjerdki z telefoniskim čisłom mějićela předewzaća Thomasa Hiekeho su wottorhnjene. Podaš-li so na statok, maš začuće, zo časnik pomałšo běži, zo je čłowjek nazdal starosćow. Z přećom tak žiwi być mnozy lubkuja. Zwoprawdźić je pak sej jenož mało ludźi zwaži. Thomas Hieke je jedyn z nich.
