Normalita po dołhim boju
„Wažny kriterij jenož za nadawk we Waliziskej: Znajomosće walizišćiny su trěbne, kandidaća bjez tajkich, kotřiž wšak su zwólniwi so zawjazać walizisku rěč wuknyć, pak budu wobkedźbowani.“ Takle rěka we wulkim nawěšku, z kotrymž su britiskej wobchadnej instituciji a waliziske knježerstwo dźěłowej městnje społnomócnjeneho za transport za Walizisku a za sewjerozapadne regiony Jendźelskeje kónc julija w nowinje Metro wupisali.
Tajku informaciju z łužiskeje perspektiwy čitać – to tyje. Tamniše wašnje aktiwneho spěchowanja mjeńšinoweje rěče ani w Sakskej ani w Braniborskej ani w Zwjazku njeje. Wobknježenje tu zakótwjeneje serbšćiny za kóždežkuli zastojnstwo w zjawnym sektorje ma wuměnjenje a narok rěčneje akceptancy być.
Přewjele dźěła za přemały ludźik
Štóž tele dny Serbske Nowiny čita, tón zwěsća, zo pytamy na kóždym róžku personal. Braniborske wokrjesy trjebaja zamołwitych za serbske naležnosće, Sakska přełožowarjow za komuny, Domowina nowinsku rěčnicu, LND nowu šefinu. Na pobrachowacych serbskorěčnych wučerjow smy při tym žno skoro zabyli kaž tež na strukturnu změnu abo digitalizaciju, za kotrejž budźe tohorunja serbskorěčny personal trěbny. Smy w situaciji, zo naše personalne resursy prědku a zady njedosahaja, samo potom, by-li so kóždy serbski maturant za powołanje na „narodnym polu“ rozsudźił. Porno 1990tym lětam mamy woprawdźe přewjele dźěła za přemały ludźik. Što činić?
Wobmyslenja interneta dla
Na njeličomnych městnach Budyskeho wokrjesa wuhladaš tele dny pisane banery, kotrež swědča wo tym, zo tam nowe kable za spěšny internet kładu. Akcija za wjele milionow eurow njezwyša jenož hódnotu domow a ležownosćow, kotrež budu potom šěrokopasmowej syći přizamknjene, ale zawěsće tež image cyłeho regiona, kiž budźe z tym snano tež móžnym inwestoram zajimawši. Najzajimawše wšak je, zo financuja projekt jeno ze spěchowanskimi srědkami, tak zo wobydlerjam žanežkuli kóšty njenastanu. Hdźe da tajke něšto dźensa hišće mamy? Nimo toho tajke wulke předewzaće tójšto firmam połne nadawkowe knihi wobradźa, byrnjež wukrajne byli, wšako maja so tysacy kilometrow rołow a kablow do zemje skłasć. Při zahajenju projekta před měsacami w Smochćicach sej zamołwići tuž mjez sobu na ramjo klepachu.
Serbska hudźba hišće načasna?
Žołma powšitkowneje woblubowanosće, tak mjenowany hype, wudyri wokoło Pětrohródskeje skupiny Nejromonach Fejofan po jeje wustupje na sobotnym nócnym festiwalnym programje w Chrósćicach. Na mnohich serbskich zarjadowanjach młodźinskeho razu słyšiš mjeztym jich hudźbu – kombinaciju ruskich ludowych spěwow z modernym elektroniskim drum’n’basom. To bě mi přičina trochu rozmyslować: Hdy mějachmy posledni raz w Serbach tajkile hype? Prawdźepodobnje běše to w lěće 2014, jako předstaji serbska skupina JANKAHANKA swój prěni a hač dotal nažel jenički album „Zbožo“.
Swjećić a přirodu škitać je móžno
Štyri dny połne kultury ze wšeho swěta a zdobom štyri dny předewšěm měrneho swjećenja bjez rozestajenjow su nimo. Festiwal pak njebě za wšěch hnydom njedźelu zakónčeny. Pomocnicy a dobrowólnicy wšak su hakle po njedźelnym finalnym programje w Chrósćicach a zawěsće tež w Hochozy hakle započeli prawje rumować, tak zo nimale ničo wjac na to njepokazuje, zo su tam tysacy ludźi hejsowali. Z wulkej dźakownosću zhladuju na tónle poradźeny kónc tydźenja, předewšěm wšak tež, dokelž mějachu lětsa předewšěm wohnjowi wobornicy přidatnje mocy nałožić, zo bychu wšěm měrny swjedźeń zmóžnili. Runje tak słuša dźak tym, kotřiž su so direktnje na festiwalu wo porjad a wěstotu starali, a to zwjetša w pozadku. Su to woprawdźe profesionelnje zmištrowali. Wšako wo někajkich rozestajenjach ničo słyšeć njebě.
Towaršnosć ma skónčnje jednać
Tak ćopło kaž w minjenym měsacu tu pola nas hišće ženje njebě. Němska je so pod rekordnymi temperaturami hač do 40 stopnjow nad nulu poćiła, a posledni dźeń junija bě dotal najćopliši lěta. Što na nas w tymle lěću hišće čaka, nichtó njewě. Horcota a suchota zawostajatej swoje slědy. Wuskutk toho je jasnje přiběraca ličba lěsnych wohenjow. Hewak bě jich w Budyskim wokrjesu něhdźe dwaceći wob lěto. Hižo nětko pak ležimy daloko nad štyrceći. Tež ratarske zawody, zahrodnistwa a zahrodkarjo maja swoju bědu ze suchotu. Na wuchodźe Westfalskeje njesmědźachu ludźo mało wody dla swoje trawniki krjepić. A wodu z rěkow, hatow a jězorow brać bě a je tež w Budyskim wokrjesu zakazane.
Kónc tydźenja w błóće abo próše
Horcota, tužnota, hdys a hdys liwki šwihel w prawym a mócny zliwk w z wěstosću wopačnym wokomiku: Z lěćom je zdobom sezona festiwalow pod hołym njebjom zahajena. W minjenych lětach su tajke swjatki kaž hriby ze zemje šuskali, kóždy, rady tež podlěšeny kónc tydźenja so něhdźe syły ludźi k rytmam najwšelakorišeho razu w próše abo błóće pohibuja. Jeli za swjedźenjom dobry koncept tči, njeje nadposkitk žadyn problem. Konkurenca tu woprawdźe wožiwja. Přiběrajcy pak přeprošeja sej zarjadowarjo stajnje samsnych wuměłcow na swoje jewišća. To zaleži zdźěla na tym, zo wjetše a wulke agentury swojich chowancow dźeń a časćišo w paketach posrědkuja.
A wot toho časa, zo je za hudźbnikow dźeń a wobćežnišo swoje žiwjenjatrěbne wudawki (podźělnje) z předawanjom zynkonošakow sej zasłužić – tak mjenowany streaming liči so poprawom jeno za nanajznaćišich wuměłcow –, su koncerty a z nimi zwisowace, nadźijomnje na městnje kupowane merchandisingowe artikle najwažniše žórło dochodow.
Spěwajo a hudźo wostudu zahnać
Dźensa je zaso tak daloko: W Kamjencu, Zhorjelcu a Połčnicy wotměwa so runja swětowym městam, kaž su to Berlin, Barcelona a New York, Fête de la musique – swjedźeń hudźby. Cyłkownje wobdźěla so na nim po cyłej zemi wjace hač tysac městow, mjez nimi něhdźe połsta z nich w Němskej. Za ani fenka honorara amaterojo kaž tež powołanscy hudźbnicy a spěwarjo na naměstach, w hosćencach, w parkach, klubach a druhdźe cyły wječor hač do połnocy na swoje wašnje a w cyle rozdźělnych hudźbnych stilach a formacijach wjeselo, dobru naladu a žiwjensku radosć šěrja.
Wo mytowanych a hinašich idejach
Tworićelskosć je wulka, ideje wjelestronske. Přelistuješ-li we wobłuku Sakskeho fondsa Čiń sobu mytowane projekty, čuješ so zawěsće w tym měnjenju wobkrućeny. Wobydlerjo brunicoweju rewěrow we Łužicy kaž tež w srjedźnej Němskej su sej hłójčku łamali a napisali, z čim chcyli zhromadne žiwjenje w komunje abo regionje přisporjeć. Wuslědki swědča wo tym, zo njejsu so serbscy požadarjo ze swojimi namjetami jeničce na wosebitu kategoriju „Łužica – žiwa dwurěčnosć“ koncentrowali. Jich namjety běchu tež hódne za Myto ReWir, Myto mobility a Myto MINT . Gratulaciju!
Wězo wučitaš z lisćin mytowanych jenož hesło nastupajo zapodatu ideju. Zapodaćelam to dosaha, zjawnosć pak ma zdźěla jenož łahodne předstawy wo tym, što so za jednotliwej płódnej myslu chowa. Zawěsće budźe to přichodne tydźenje a měsacy nadawk nowinarjow, prawje wjele z mytowanych projektow předstajić.
Tajke a hinaše zakonje
Hižo dołho je rěč wo tym, zo njeměli telko žiwidłow do wotpadkowych sudobjow mjetać, ale město toho wědomišo nakupować a žiwidła lěpje zwužitkować. Zo dyrbja za to wosebite kursy přewjedować, mje samo na sebi zrudźa, ale je najskerje tola trěbne. Ćim lěpje, hdyž so tón abo tamny na te wašnje pohnuty čuje wo tym chutnišo rozmyslować.
Do kotreho směra pak so diskusija wo tejle temje minjene dny wuwiwa, mam runjewon za absurdne. Tak bych jara witał, zo smě so potrěbny darmotnje posłužować, hdyž mojedla kupnica twory hižo předawać njemóže, dokelž je wěsty datum překročeny. Twory dźě njejsu potom hnydom jědojte a su bjeze wšeho hišće wužiwajomne. A kak reaguja na to w Sakskej? Čłowjek móhł wočakować, zo pytaja za pućemi, kak hodźał so tajki namjet najlěpje zwoprawdźić. Ale ně, jako prěnje widźa zamołwići najprjedy kopicu problemow, kotrež móhli z toho wurosć, na přikład tón, zo potom něchtó domowy měr kazy, hdyž snano na teren kupnicy stupi. To strowy rozum njezapřimnje.
