Ćerń njewěstosće je stajnje pódla
Z rozumom a wutrobu – tak mamy jednać. To poruča nam kanclerka Zwjazkoweje republiki Němskeje Angela Merkel. Njeje lochko so na rozum spušćeć, hdyž sej wuwědomješ, što bu wčera wobzamknjene: wobmjezować wosobinske kontakty, wopušćić bydlenje jenož wažnych přičin dla, wopyty w chorownjach a starownjach tak wobmjezować, zo su lědma móžne. Jednotne wobmjezowanja to za cyłu republiku, nic jeno za jednotliwe zwjazkowe kraje. Njewěstosće, kotrež su ze samopostajenja wšelakich wokrjesow a krajow nastali, tak wobeńdu.
Hromadźe dźeržeć!
Dokelž tele dny posledni stary dowol ze zašłeho lěta wotbywam, chcychmoj so z mandźelskej nad Baltiskim morjom wočerstwić. Rjany hotel w Travemündźe pola Lübecka bjezposrědnje při wodźe, čerstwa ryba, wuchodźowanja pona přibrjohu a připowědźene słónčne wjedro wěšćachu namaj něšto rjanych dnjow. Zo dožiwimoj město toho najwjetšu krizu, kotruž je tónle kraj po Druhej swětowej wójnje hdy zmištrować dyrbjał, njejsmoj w tym wobjimje wočakowałoj. Ale doma na zahrodźe maš so tež rjenje ...
Ćisnu korčmarjo wótku do žita?
Po tym zo su Pawlikecy w Trjebinje swój hosćenc „Kostanijowy dwór“ lětsa na přeco začinili, budźetej pječa tež hosćencaj blisko Kulowa bórze prózdnej stać. Nuznje pytaja w klóštrje Marijinej hwězdźe noweho wobhospodarjerja „Klóšterskeje stwički“, po tym zo su tam bywši korčmarjecy hižo před měsacami wótku do žita ćisnyli. Tu kaž tam njeje naslědnikow. A kak dyrbi dale hić? Z kóždej zawrjenej korčmu dźě zhubi so čwak wjesneje identity, a komuna dyrbi tomu po zdaću bjezmócna přihladować.
Bjez žony žadyn muž był njeby
Wóń zwarjeneho kofeja stupa mi do nosa, a na blidźe steji waza z pisanym kwěćelom. Někotryžkuli so snano praša, čehodla redaktorka SN hižo nětko na dźeń maćerje skedźbnja. Ručež pak dodam, zo přeproša rozhłós na politiske zarjadowanje – da je nětko spočatk měrca jasne, zo dźe skerje wo Mjezynarodny dźeń žonow, kotryž njedźelu zaso po cyłym swěće swjećimy.
Něhdy smy tón dźeń jako kolektiw zhromadnje snědali. Naposkać mějachmy sej narěč šefowki, a do toho měješe kóžde lěto druha kolegina sćěnowinu na temu „dźeń žonow“ přihotować. Wobhladał sej sćěnowinu lědma štó je, a narěč ...
Po towaršnostnym přewróće tele politisce winowatostne česćowanje přesta. Wjele bóle wěnuja kolegojo kolegowkam słowo z tym, zo dźeń naspomnja, zwjetša wšak ze žortom na hubje. Mi je to dopokaz, zo wědźa, što na swojich kolegowkach-žonach maja. To pak je jeničce jedna stronka medalje. Tež dźensa mam za trěbne na to skedźbnić, zo je swět dale wot muži dominowany.
Kak dale ze serbskej modu?
Zajutřišim skónči so wustajeńca SORBIAN STREET STYLE, a tón abo tamny so praša: Što ha nětk z ideje serbskeje mody budźe? Hižo k II. festiwalej serbskeje kultury 1968 wuwiwachu designerojo Němskeho modoweho instituta w Berlinje šaty z elementami serbskeje drasty. Přesadźił pak so nowy design njeje, byrnjež so tež dźensa ludźom spodobał. Faluje nam dołhi dych za serbsku modu?
Hida njerozeznawa
Mordarstwo w Hanauwje bě šok. Skućićel bě wočiwidnje psychisce chory a čuješe so přesćěhany wot ćmowych mocow. Tak jednorje pak njemóžemy njeskutk wotbyć. Hakle tydźeń do toho bu skupina wotkryta, kotraž chcyše z namocu přećiwo ćěkancam a muslimam byrgarsku wójnu zahajić a statny porjad přewinyć. Loni zamordowaštaj skućićelej z podobneje motiwacije hessenskeho politikarja a dweju wobydlerjow w Halle. Tajke njeskutki njenastawaja jeničce z paranoidnych fantazijow. Tež politiska atmosfera, w kotrejž wěste politiske mocy ludźi, kotřiž hinak wupadaja, rěča abo wěrja – potajkim „cuzych“ –, jako wohroženje předstajeja, ma podźěl na tym. Wopory njeběchu „cuzy“, ale su zdźěla čas žiwjenja w měsće bydlili. Što to za nas woznamjenja?
Spěšny rozsud nuznje trěbny
Hladajo na hospodarske wuwiće we Łužicy su wužadanja dźeń a wjetše. Tak bě minjene lěto rěč wo strukturnej změnje, dokelž ma so zmilinjenje brunicy zakónčić. Łužiska energija a milinarnje (LEAG) je jedyn z wažnych dźěłodawarjow w regionje a płaći mjez přistajenymi jako zamołwite předewzaće, hdźež zdobom dobru a wěstu mzdu dóstawaja. Tež Zhorjelske a Budyske stejnišćo koncerna Bombardier stej spušćomnej partneraj a matej mjez ludźimi dobre mjeno. Železniska sparta je w regionje z tradiciju. Zas a zaso pak překwapja kanadiski koncern ze špatnymi powěsćemi. Tak dźěše hakle njedawno wo to, sta dźěłowych městnow šmórnyć. Wulkeho ćišća sakskeho knježerstwa, dźěłarnistwa IG metal a sobudźěłaćerjow su to we wulkej měrje cofnyli. Wšitko wupadaše za tym, zo matej łužiskej stejnišći tola přichod. Wšako su hakle w decembru Budyski testowy center wotewrěli.
Přećiwo hidźe wustupować
Wčera su w Drježdźanach na struchły podawk w stawiznach města spominali. Dokładnje wčera před 75 lětami su jendźelscy a ameriscy bombowcy z wjacorymi nalětami saksku stolicu bjezmała z karty wudrapali. Znajmjeńša woprawdźe wjac wjele k tomu pobrachowało njeje. Płomjenja wšak běchu hač do Łužicy widźeć, na čož so hišće dźensa tež mnozy Serbja dopominaja. Tysacy ludźi – mjez nimi Serbja – tehdy žiwjenje přisadźichu. Kelko jich dokładnje bě, wo tym so přeco hišće – abo lěpje prajene mjeztym znowa – hadruja.
Bjezradnosć po Erfurće wulka
Politiske zemjerženje, skandal, łamk nasypa, – lisćina zadźiwanja za to, štož je so wčera w Erfurće stało, je dołha. Prěni króć w stawiznach su w Durinskim krajnym sejmje noweho ministerskeho prezidenta Thomasa Kemmericha (FDP) z pomocu hłosow prawicarsko-populistiskeje AfD do zastojnstwa wuzwolili. Štož bě skerje jako taktiski manewer myslene, zo bychu dotalneho ministerskeho prezidenta Bodo Ramelowa (Lěwica) wutriksowali, je so nimokuliło. Nětko maja tam ministerskeho prezidenta, kiž bě so loni z pjeć procentami hłosow runje tak do krajneho sejma dóstał. Wón nima faktisce tež žanych politiskich partnerow, kotřiž móhli z nim knježerstwo wutworić.
Politiske strony cyle rozdźělnje reaguja, a we wukraju su tónle dotal njesłyšany podawk tohorunja na wědomje brali. Spontanje su so tysacy ludźi we wjacorych městach Němskeje zhromadźili, zo bychu přećiwo nowemu ministerskemu prezidentej Durinskeje protestowali, wumjetujo jemu, zo je so wot „fašistow“ do zastojnstwa wolić dał.
Předewzaće tež zwrěšćić móhło
Budyšin ma zaso dwórnišćowe twarjenje, kotrež wuznamej tajkeho w měsće tež wotpowěduje. Ludźo njejsu so jenož dźens tydźenja, na dnju wotewrjenja, přewšo wćipni na wšěch poschodach rozhladowali. Runje tak bě minjene dny stajnje zajim jednotliwcow wulki, kiž chcychu ze swójskimaj wočomaj widźeć, što je so z prózdnje stejaceho wohroženeho twarjenja stało. Wuběrnje su wšitke wobdźělene přemysła, planowarjo a nadawkidawarjo-inwestorojo dźěłali.
Fungowace dwórnišćo je wobstatk zaručenja dočasneho zastaranja (Daseinsvorsorge), złožowaca so na princip socialnostatnosće, rjadowanym w zakładnym zakonju. Potajkim su statne runiny za porjadne dwórnišćo přisłušne. Zo je statne předewzaće Němska železnica runja dalšim tele Budyske twarjenje zanjechać dało, wjercholeše w zawrjenju dwórnišćoweje hale, po tym zo su jednotliwe kruchi wjercha dale padali. Wulkomyslny poskitk městu Budyšinej, wohroženy objekt za symboliski euro kupić móc, ničo druhe njebě hač wućek železnicy ze zamołwitosće. Što pak měło komuna z tak wulkim kompleksom činić?
