Na Šěracha zabyć ženje njeměli
Dwaj jubilejej tworitej pozadk zarjadowanja k spominanju na fararja a přirodospytnika Hadama Bohuchwała Šěracha zajutřišim, 11. měrca, w cyrkwi w Budyšinku. Z hłownym iniciatorom cyłeho lěta wopominanja, Günterom Sodanom, je so Axel Arlt rozmołwjał.
Knježe Sodano, što Was pohnuwa, so za spominanje na Šěracha angažować?
G. Sodan: 11. měrca před 275 lětami je młody farar Šěrach swoje nastupne prědowanje w Budyšinku dźeržał. 3. apryla před 250 lětami je wón wumrěł. A klětu 5. septembra budu jeho 300. posmjertne narodniny. Jako pčołar mam poćah k Šěrachej. Jako bywši wjesnjanosta Malešanskeje gmejny sym so za Šěrachowy dom w Budyšinku zasadźał. Nětko zwěsću, zo njeje mnohim znate, kotra za našu kónčinu wažna wosoba za tutym mjenom tči. To chcu sobu změnić.
Sobotu z ewangelskej wosadu přeprošujeće. Koho maće hewak poboku?
Češa a Serbja: Patetiski poćah
W Praskej knihowni Václava Havla staj wčera Čechaj Milan Hrabal a Leoš Šatava ze Serbomaj Janom Hrjehorjom a Matejom Dźisławkom diskutowałoj: „Serbska Łužica – špihelowy wobraz čěskeje duše a hordostny zaměr čěskeje wonkowneje politiki.“ Z moderatorom wječorka, Lukášom Novosadom, je so Marcel Brauman rozmołwjał.
Kak widźa nas Češa: jako njewobškodźenu socialnu idylku abo potłóčeneho słowjanskeho bratra, kotrehož dyrbiš wumóžić?
L. Novosad: Spřenja: Čěscy nacionalisća widźa Serbow jako škit přećiwo Němcam – smy Němcow wuhnali, potajkim móžemy so jeničce přez Serbow hišće z nimi rozestajeć. Zdruha: Eksistuje patetiski poćah mjez Čechami a Serbami – mamy podobne stawizny a widźimy so w druhich kaž w špihelu. Střeća: Naši ludźo pěstuja hordosć na Serbow, zo so woni najebać mału ličbu tak wo swoju rěč a kulturu prócuja.
A kotry wid na Čechow staj Serbaj-diskutantaj wam sposrědkowałoj?
Rozšěrjene wiki k jubilejomaj
Spěchowanski kruh za serbsku ludowu kulturu wuhotuje tež lětsa znowa „wubědźowani wo najrjeńše serbske jutrowne jejko“, a to hižo 70. raz. Zdobom hotuja so na tohorunja jubilejne 30. serbske jutrowne wiki. Bosćan Nawka je so z předsydku towarstwa Francisku Grajcarekec rozmołwjał.
Knjeni Grajcarekec, maće hladajo na jubilej jutrownych wikow wosebitu narodninsku překwapjenku planowanu?
F. Grajcarekec: Haj. Chcemy wiki tónraz 4. a 5. měrca takrjec po cyłym Budyskim Serbskim domje wuhotować, rozšěrjejo je na štwórtu etažu. Nimo toho budu dohromady 30 hněžkow po twarjenju schowanych, za kotrymiž hodźi so po wašnju jutrownych jejkow pytać. Tradicionalnych poskitkow pak njetrjebaja so wopytowarjo wzdać. Tak móža zajimcy ludowym wuměłcam při debjenju jejkow přez ramjo hladać, so sami we wóskowanju wuspytać a hižo wupyšene owalne drohoćinki kupić. Nimo toho budu dalše wudźěłki na přikład škleńcoweho wuměłstwa a keramiki kaž tež Ludoweho nakładnistwa Domowina na předań.
„Naiwnje do napjatosćow“
„Es kommt darauf an das Hoffen zu lernen“, łužiski brunicowy rewěr wobswětlacy dokumentaciski film Annetty Dorotheje Weber změje 19. februara w Mannheimje premjeru. Wot 23. februara do 4. měrca pokazaja pask we wobłuku turneje ducy po Łužicy mjez druhim w Choćebuzu, Běłej Wodźe, Slepom a we Wojerecach. Bosćan Nawka je so z režiserku rozmołwjał.
Knjeni Weber, što je Was pohnuło, z dosć dalokeho Mannheima film wo hórnistwje we Łužicy a sćěhach toho produkować?
Na digitalny staršiski wječork
Tydźeń digitalnych staršiskich wječorkow zarjaduje Zwjazkowa agentura za dźěło wot dźensnišeho hač do 11. februara. Što za tym tči, rozłožuje nowinska rěčnica Budyskeje agentury za dźěło Corina Franke w rozmołwje z Axelom Arltom.
Knjeni Franke, čemu słuži nowy poskitk Zwjazkoweje agentury za dźěło?
C. Franke: Digitalne staršiske wječorki su nowa forma powołanskeho poradźowanja. Wone wudospołnjeja dotal znate poskitki, kaž su to direktne powołanske poradźowanje w šulach, indiwidualna rozmołwa, telefoniske poradźowanje abo tajke jako widejokonferencu.
Kotre nazhonjenja na tymle polu su?
C. Franke: Za čas korony je digitalna wuměna start do powołanskeho žiwjenja nastupajo wažny grat była. Jednotliwe tajke staršiske wječorki su so jako spomóžne wopokazali. Nimo toho mamy trend k digitalnym formam. Tuž je Zwjazkowa agentura za dźěło prěni raz cyły tajki tydźeń organizowała.
Što tam na wobdźělnikow čaka?
„Njemóže ženje zamołwite być“
Policajska kriminalna statistika wujewja za lěto 2021 w Budyskim wokrjesu 58 padow seksualneho znjewužiwanja dźěći. Kwota wujasnjenja wučinješe 91,4 procenty. Tak mjenowana njewotkryta ličba (Dunkelziffer) je njeznata. Silke Richter je so z rěčnikom Zhorjelskeje policajskeje direkcije Marcelom Malchowom rozmołwjała.
Knježe Malchowo, što je po słowach zakonja seksualne znjewužiwanje dźěći?
Fascinowace hrodźišćo z inspiraciju
Spočatk februara wuńdźe pod titulom „Die Krone des Schlangenkönigs“ prěni zwjazk noweho rjadu ilustrowanych dźěćacych knihow „Merles mystische Abenteuer“. Mjenowane dyrdomdeje wotměwaja so we Łužicy, swět serbskich bajow a powěsćow ze znatymi mytiskimi figurami je z jednanje rozsudnje pohonjowacym faktorom. Bosćan Nawka je so z awtorku Stefanie Domašcynej rozmołwjał.
Knjeni Domašcyna, přeradźće nam prošu cyle skrótka, snano z třomi abo štyrjomi sadami, wo čo w knize dźe.
S. Domašcyna: Wuchadźišćo je přećah młodeje, 13lětneje holcy z wulkoměsta do Wotrowa. Na tamnišim hrodźišću zetka dźiwneho muža, kotryž chce ju z bywšeho słowjanskeho wobtwjerdźenja wuhnać. Jej nimo toho napadnje, zo so tam z hadami jenož tak mjerwi. Tejle dožiwjeni stej jej z přičinu wuslědźić, što so za nimaj chowa.
Što je Was pohnuło, so runje za Wotrow – na knižnej wobalce dźě je wo „hroznym hnězdźe“ rěč – jako městnosć jednanja rozsudźić?
„Čertowske wjeselo“ w (nje)cuzej rěči
„Hrěšna wjes abo zabyty čert“ rěka komedija čěskeho dramatikarja Jana Drdy, kotruž Němsko-Serbske ludowe dźiwadło 11. februara jako lětušu hornjoserbsku produkciju na hłownym jewišću w přełožku Lory Kowarjoweje premjernje předstaji. Spočatk januara je probowa faza zaběžała. Bosćan Nawka je so z režiserku inscenacije Rosemarie Vogtenhuber rozmołwjał.
Knjeni Vogtenhuber, tale hra budźe po kruchu „Horce plincy“, tehdy tohorunja jako serbski wjeršk na hłownym jewišću, Waša druha inscenacija w Budyšinje. Što je Was pohnuło, do Budyšina so nawróćić?
R. Vogtenhuber: Sym so ekstremnje rady znowa do Budyšina podała! Před třomi lětami sym nazhoniła, zo je dźěło tu přewšo přijomne, a to z ansamblom, kotryž bě a je tohorunja přijomny a kompetentny. Byrnjež serbšćinu njewobknježiła, so mi rěč z jeje zynkami jara spodoba.
Dobre to hesło: Kak inscenujeće w cuzej rěči? Kak posudźujeće, hač hrajerki a hrajerjo swojim rólam wotpowěduja, hač jich figury po Wašich předstawach interpretuja?
Ma mjeztym dobre začuće
Wot spočatka awgusta 2022 je André Bulank Njebjelčanski wjesnjanosta a tuž nimale poł lěta w zastojnstwje. Wo nazhonjenjach w jeho dotalnym dźěle je so z nim Marian Wjeńka rozmołwjał.
Knježe Bulanko, kak so Wam po poł lěće jako wjesnjanosta wjedźe?
A. Bulank: Čuju so na kóždy pad wužadany. Je to zajimawy a mnohostronski nadawk. Dyrbjach so wězo najprjedy do wšitkich temow zadźěłać, štož přeco hišće činju.
Sće wy dźěło, kajkež nětko jako wjesnjanosta wukonjeće, takle wočakował?
A. Bulank: Mějach wo dźěle wjesnjanosty takrjec zakładne předstawy, što na mnje čaka. Z kóždej nowej temu pak zběram nowe nazhonjenja w dźěle wjesnjanosty. Wěda potajkim dźeń a dale rosće.
Kajki bě přechod wot Wašeho předchadnika k Wam?
Kóždy nowy nadawk je wužadanje
Nimale poł lěta hižo je Clemens Poldrack (njestronjan) wjesnjanosta Worklečanskeje gmejny. Kak je so w tym času do swojeho noweho zastojnstwa zažiwił, wo tym je so z nim Marian Wjeńka rozmołwjał.
Knježe Poldracko, kak so po nimale prěnim połlěće jako wjesnjanosta čujeće?
C. Poldrack: Čuju so jara derje. Dźěło wjesnjanosty je rjany nadawk. Wjeselu so, zo směm Worklečanski wjesnjanosta być a čuju so do tohole dźěła powołany. Hdyž so mje ludźo prašeja, kak to jako wjesnjanosta je, jim stajnje praju, zo póndźelu rano stawam a hižo je pjatk wječor.
Sće nadawki, kotrež maće nětko spjelnić, takle wočakował?
C. Poldrack: Dokelž sym wukubłany komunalny hospodar sym někak wědźał, kotre nadawki mje wočakuja. Ale za tajke zastojnstwo kandidować a je skónčnje tež wukonjeć, je hišće raz rozdźěl.
Kajki bě přechod wot Wašeho předchadnika Franca Bruska k Wam?
C. Poldrack: Njemóžu hinak rjec hač zo bě to jara dobry přechod, byrnjež Franc Brusk chory był. Wšo, štož bě trěbne, je wón mi pokazał, tak zo móžu so za to jenož dźakować.
Kotre bě w prěnim času najwjetše wužadanje we Wašej funkciji?
