Nowa značka whustym dźunglu
Přečasto wšak ju dotal hišće widźeli njejsmy, a tola je so mjeztym tež w Němskej zadomiła: Najnowša značka, kotraž ma konsumentam rozsud za hodźacy so produkt wolóžić, je takrjec přewšo spłóšiwa sorna a tuž jenož z wulkej sćerpnosću tu a tam a předewšěm snano identifikujomna. Nětko pak je so awtorej tutych linkow poradźiło, po wěčnym łakanju jednu z nich woprawdźe wuhladać, a to móličku na škleńcy błótowskich kisałych kórkow. Nutriscore mjenowana „ampla za žiwidła“ je cyrobiznam wuswědčenje, kak strowe/njestrowe naposledk su – znajmjeńša teoretisce. Hinak hač podobna skala w susodnym habitaće za elektrotechniku smě so nowopřichadnik dospołnje dobrowólnje po husćinje hibać, a štó žno rady swoje njedostatki do praweho swětła staja, njeje-li k tomu nuzowany? To bě hižo problem přiwuzneho prjedownika ze swójby škitarjow přetrjebarjow – z wuslědkom kaž „dosahace“ abo špatnišo nochcyše so runjewon wjele wudźěłkow z logom „Stiftung Warentest“ na etikeće pyšić.
Mjenje wobchada a naraz sněh?
Kajki bě to rjany spočatk zymskich prózdnin. Wot soboty hač do póndźele mějachmy najrjeńše słónčne wjedro, a zdobom je so znowa sněh našoł. Poprawom móhli to kaž dar zrozumić, kotryž su dźěći za swoju wutrajnosć za čas lockdowna dóstali. Wjedro je ludźi po cyłej Łužicy z domow wabiło, zo bychu so pod hołym njebjom pohibowali. Po wjele lětach wuhladach samo zaso sněhakowarjow na zasněženych polach. A dźěći wužiwachu kóždužkuli małku abo wjetšu hórku za sankowanje.
Zo smědźachmy so skónčnje stajnje zaso raz nad sněhom wjeselić, wšak překwapja. Minjene lěta bě jich jenož jara mało dnjow ze sněhom, hdyž scyła. Klima so měnja, a dyrbimy wuskutki znjesć. Hižo w oktobrje je přećelka z posměwkom powědała, zo liči w zymje z wjele sněhom. Wšako smy w času pandemije tak a tak mjenje z awtom po puću. Hladajo na swójski staw jězdźenych kilometrow zwěsćich tež ja jasnje mjenje porno tamnym lětam. A to njeběch zawěsće jenička. Tež lětadłowy wobchad je hižo nimale lěto přetorhnjeny. Prognoza přećelki, byrnjež to chutnje njeměniła, je so zwoprawdźiła – kak rjenje!
Hłowu do sněha njetyknyć
Korona ma nas ze swojimi mnohimi mjezwočemi dale w horšći, hač so nam to lubi abo nic. Preč hladać a skoržić njepomha. Sym sej chětro wěsta, zo je čłowjek sam na tutej mizerje wina. Wšědnje widźu, kak ludźo wosamoćeni a z nahubnikom zababjeni po hasach brodźa, lědma druhemu do woči hladajo a strowjo. Ně, to zawěrno rjenje njeje. Njewěm, hdy sym posledni raz někomu ruku na postrow dała a jeho přećelsce wobjimała.
A ně, tež ja njejsym w swojim powołanju za system relewantna. Lěkarjow a žony a muži w hladarnjach a starownjach njemóžu wysoko dosć chwalić za to, štož wšědnje na swojim městnje zdokonjeja. Ja tajke powołanje bohužel nimam. Tola tež ja sym njehladajo na to žiwa a spytam něšto zeskutkownić. Sym kruće wo tym přeswědčena, zo je w dźensnišej, nas wobdawacej zymnoće dźeń a wažniše, zo so sami wo swoju duchownu cyrobu a wo tajku tež za swojich lubych staramy. Sprawny posměwk, krótke nygnjenje, lube słowčko. Přichilnosć. Hižo to ćežku dušu na wokomik wolóža a wutrobu wotewrja. Sprawny posměwk je tež za nahubnikom widźeć a čuć.
Rozsudy ludźom prawje rozjasnić
Kaž smy minjene dny po rozmołwje kanclerki a ministerskich prezidentow a prezidentkow słyšeli, čakaja na nas hač do 14. februara potajkim dalše přiwótřene naprawy, zo bychu so wulke ličby inficěrowanych z koronawirusom a zemrětych skónčnje pomjeńšili. Hdyž so to z dotal płaćiwymi naprawami poradźiło njeje, najskerje žanoho hinašeho wupuća njeje, hač kontakty dale wobmjezować, a byrnjež postajenja hišće tak krute byli. Hłowna wěc, zo je wšitcy tež zwoprawdźa a dodźerža. Hustohdy dźě su so mnozy w zašłosći runje tam natyknyli, hdźež so ludźo zetkawachu, hačrunjež to dowolene njebě.
Što kriza wšitko zdokonja
Před lětom přebywach na wědomostnej dźěłarničce we Waršawje, a dokelž bě jedyn z wobdźělnikow wegetar, smój kóždy dźeń hromadźe wegetarisce wobjedowałoj. Tež wječor w restawranće měješe so kóždy po ćichim prawidle wosebiteje zhromadnosće, so mjasa wzdać. Jónu pak mje pražena mexiska kołbasa chorizo tak wabješe, zo sym so solidarity wzdała. Hněwny komentar po zdaću tež nabožnych přičin dla wegetara wšak nablaku rěkaše: „You are eating my uncle!“ – „Ty jěš mojeho wuja!“
Wobmjezowanju zadźěwać
Wurjadne wobstejnosće žadaja sej wurjadne postupowanje. To su sej zawěsće w Budyskim wokrjesnym zwjazku Zwjazka 90/Zelenych myslili, nominujo loni 8. oktobra swojeho direktneho kandidata za wólby zwjazkoweho sejma we wólbnym wokrjesu 156.
Porno tomu maja so druhe strony ćežko. Prěnjotne terminy w nowembrje dyrbjachu korony dla do noweho lěta přesunyć, w nadźiji, zo jim pandemija planowanje njeskazy. Budyski wokrjesny zwjazk CDU pak je swój termin druhi raz přestorčił, runje tak Lěwica. Wobě stronje stej ze zwučenym wobdźělnistwom zarjadowanjow před štyrjomi lětami planowałoj, nětko hygienowy koncept zdźěłałoj a wšitko tak spřihotowałoj, zo by wěstotny wotstawk mjez přitomnymi zaručeny był. Přez nóc je aktualne wuwiće to wšitko do prašenja stajiło. Wupada tak, zo njeje kraj na wólby w času korony přihotowany.
Płody ze serbskeje zahrody
„Srědki Załožby za serbski lud njedosahaja hižo za zdźerženje serbskich institucijow“. To smy w minjenych lětdźesatkach stajnje znowa čitali a słyšeli. Serbska załožba je w lěće swojeho załoženja 1991 dóstała lětnje 20,4 miliony eurow. Z prěnim financnym zrěčenjom 1998 pak bě jich jenož hišće 16,4 miliony eurow – hač do 2013 dyrbjachu tohodla cyłkownje na 70 dźěłowych městnow šmórnyć. Hakle 2016 su pjenjezydawarjo přiražku z třećim financnym zrěčenjom na 18,6 milionow eurow tróšku zwyšili. Zachowanje strukturow bě z tym zaručene, přidatne naprawy pak hodźachu so jenož na polu digitalizacije spěchować, za čož stejachu wot 2015 přidatne srědki k dispoziciji. Zo změje załožba wot 2021 wjace srědkow hač hdy do toho, njeje jenož znamjo dowěry pjenjezydawarjow, ale předewšěm wužadanje, pjenjezy zmysłapołnje wužiwać. Wšako zběhaja mnozy ruku, hdyž dźe wo rozdźělenje pjenjez.
W lubosći njepopušćić
Sta so před tójšto časom, zo pytaše młody muž ze swojej samodruhej młodej žonu přebytk za nóc a njeposrědni porod dźěsća, ale nichtó jeju njepřiwza. Skónčnje pak namakaštaj chudušku hródź. Tam, zboka, móžeše Marija dźěćko porodźić. Na swět přińdźe dźěćo, kotrež na to pastyrjo a Mudri z rańšeho kraja wopytaja. A wone da mnohim, kotřiž je widźa, začuwać: Swět a kóžde jednotliwe dźěćo w nim je lubowane. W lubosći je wša běda nimo a wša nuza je přewinjena. W Božej lubosći je wumóženje.
W spominanju na tule stawiznu njeswjeća jenož křesćenjo hody jako „swjedźeń lubosće“. Runje lubosć pak trjeba tele dny chowanku, a zawěsće so wona tele dny tež cyle hinak pokazuje hač hewak, hač smy to zwučeni. Mnozy so lětsa dawnych lubych wopytow wzdadźa a tež wulkich darow, tón abo tamny samo kemšow. Z wobhladniwosće. Z lubosće. Dalši wopytaja za nich wažneho čłowjeka. Wšako njeměł nichtó sam być. Tež respekta a lubosće dla.
Žony cyle doprědka!
Choćebuski filmowy festiwal (CFF) je tydźenja znowa dohlad do stawa serbskeho filma dał. Zo tón jako hrajny film (hišće) njeeksistuje a čehodla tomu tak je, wo tym je so kuratorka sekcije „Heimat – Domownja – Domizna“ dr. Grit Lemke z Knutom Elstermannom po jeho dokumentaciji „Serbja do kina! Pytanje za serbskim filmom“ rozmołwjała. Bychu sej ludźo w Němskej kinowy tiket za serbskorěčny film z němskimi podtitulemi kupili? Na tele jeje prašenje filmowy kritikar wotmołwi, zo hladajo na synchronizaciju w Němskej čas hišće zrały njeje. Hišće wótrišo je režiser Dominik Graf njedawno žadanje Němcow za němskorěčnymi dźiwadźelnikami, předrasćenymi wotpowědnje městnu jednanja na Portugalčanow, Italčanow, Turkow abo Chorwatow, komentował: „Hač bychmy Druhu swětowu wójnu na kóncu tola dobyli.“ Na kónc němskeho šowinizma čakać tuž žadyn zmysł nima, tež nic štož serbski hrajny film nastupa.
Nowe medije dale wutwarić
„Hej, hody bliža so!“, słyšiš tele dny časćišo z rozhłosa trubić. Sprawnje prajene wšak mi lětsa tak prawje za hodami njeje. Wšědnje prezentuja nam přewjele zrudźacych a struchłych powěsćow. Ličby chorych a zemrětych so přemjetuja, jedne wotprajenje honi dalše – hač su to zhromadźizny, zarjadowanja abo koncerty. A tych wšak mějachmy hewak runje w dohodownym času pola nas w Serbach njeličomnje wjele. Lětsa potajkim ničo – zwostawa jenož wulka prózdnota. A nade wšěm trónuje takrjec króna – korona.
Ale wostawa nam woprawdźe wulka prózdnota? Měnju, zo nic. Wšako je tež tójšto dobrych powěsćow, tež za nas Serbow! Dyrbimy jenož dokładnje hladać. Tak dóstanje Załožba za serbski lud wjac pjenjez, zo móhła swoje nadawki zwoprawdźić. Dźensa su w Berlinje klětuši etat Zwjazka wobzamknyli, po kotrymž přewostaja serbskej załožbje nimale dwaj a poł miliona eurow wjac. Hdyž tež Sakska a Braniborska swoje přilubjenje dodźeržitej a přiražki kaž dojednane zwyšitej, móža w załožbje trochu předychnyć.
